చారుచర్య (మాతృక)/112
శశమాంససమం భిన్నం క్రముకం తు సుశోభనం.100
పూగః కషాయో మధుకోరూక్షోదోషహరః పరం,
సుపక్వః సర్వదోషఘ్నః అపక్వాద్దోషదో భవేత్.101
కటుకీరససంయుక్తం నాగపత్రం సుశోభనం,
సుపక్వదళసంయుక్తం సర్వదోషవివర్జితం.102
కఫవాతహరం భేదినాగపత్రం ప్రకీర్తితం,
దీపనం క్రిమిదోషఘ్నం విశదం నిర్మలం లఘు.103
సుధాపాషాణజా వాపీశంఖేనాపి వినిర్మితం,
శుక్తిశంబూకసంభూతం చూర్ణం ముక్తాఫలోద్భవం.
చూర్ణం పాషాణసంభూతం త్రిదోషశమనం లఘు,
వాతపిత్తహరం శంఖశుక్తిజం శీతలం భవేత్.
జంబూకం శ్లేష్మదోషఘ్నం ముక్తాచూర్ణం తు వాతనుత్,
మనసో హర్షణం శ్రేష్ఠం రతిదం మదకారణం.106
ముఖరోగక్రిమిహరం తాంబూలంచంద్రసంయుతం,
దంతానాం స్థైర్యదం చైవ వక్త్రే దుర్గంధనాశనం.107
ముఖరోగక్రిమిహరం ఖాదరేణ విమిశ్రితం,
పిత్తదోషప్రశమనం రక్తపిత్తప్రవర్ధనం.108
శ్లేష్మరోగహరం రుచ్యం నేత్రరోగహరం శుభం,
నాసారోగహరం కంఠ్యం తాంబూలం చంద్రసంయుతం.109
ఆదౌ విషోపమం పీతం ద్వితీయం భేదిదుర్జరం,
పశ్చాత్సుధాసమం పీతం సమ్యగ్జీర్ణం సుఖావహం.110
క్షీరం పీత్వా ముహూర్తేన తాంబూలం యదిచర్వితం,
కుష్ఠీ భవతి మేహీ చ మూత్రదోషీ చ వా భవేత్.111
అక్షిరోగీ క్షయీ పాండురోగీభ్రమమదాత్యయా,
అపస్మారీ శ్వాసరోగీ హృద్రోగీ రక్తపైత్యకీ.112
గ్రహణీవానతీసారీ తాంబూలం పరిపర్జయేత్,
తాంబూలం క్షతపిత్తాసృగ్రూక్షోత్కుపితచక్షుషామ్.113
విషమూర్ఛామవాతారామపథ్యం శోషిణామపి,
దివాసంధ్యాం వర్జయిత్వాతాంబూలం ఖాదయేన్నరః.114
అనిథాయ ముఖే పర్ణం ఖాదేత్పూగీఫలం నరః,
దరిద్రత్వమవాప్నోతి శక్రతుల్యోపి మానవః.115
ఏకద్విత్రిచతుఃపంచషడ్భిః పూగీఫలైః క్రమాత్,
లాభాలాభౌసుఖం దుఃఖం ఆయుర్మరణమేవచ.116
ప్రాతః పూగీ ఫలాధిక్యం మధ్యాహ్నేధికచూర్ణతా,
రాత్రౌతు పర్ణబాహుళ్య మేతత్తాంబూలలక్షణం.117
ప్రత్యూషేభుక్తసమయే వరయువతీనాంచ సంగమే ప్రథమే,
విద్వన్ రాజ్ఞాం మధ్యే తాంబూలం యో న ఖాద యేత్సపశుః.118
పర్ణమూలం భవేద్వాృధిః పర్ణాగ్రం పాపసంభవం,
చూర్ణం పర్ణం హరత్యాయస్సిరాబుద్ధివివాశినీ.119
తస్మాదగ్రం చ మూలం చ నరాంచైవ వివర్జయేత్,
చూర్ణపర్ణం వర్ణయిత్వా తాంబూలం ఖాదయేత్సుధీః.120
దివాసంధ్యాం వర్ణయిత్వా తథా పక్వదినేషు చ
11 స్త్రీసంభోగవిధి
రాత్రౌ వ్యవాయం కుర్వీత యోషితం యౌవనే స్థితాం,
కురూపిణీం సుశీలాం తు విధవాం చ పరస్త్రియం.121
అతికృష్ణాం చ హీనాం చ పుత్రమిత్రవృపస్త్రియం,
త్యజేదంత్యకులోద్భూతాం వృద్ధస్త్రీకన్యకాం తథా.122
వయోధికాం స్త్రియం గత్వా తరుణః స్థవిరో భవేత్,
తారుణ్యం తరుణీం గత్వా వృద్ధోపి సమవాప్నుయాత్.123
రతికాలేకశయనమవ్యత్కాలే ఫృథక్శయీ,
స్త్రీణాం శ్వాసానిలైః పుంసాం దౌర్భగత్వం ప్రజాయతే.124
ఏకశాయీ ద్విభోజీ చ షణ్మూత్రీ ద్విపురీషకః,
స్వల్పసంగమకారీచ శతవర్షాణి జీవతి.125
అత్యంబుపానాదతిసంగమాచ్ఛస్వస్నాద్దివాజాగరణాచ్ఛరాత్రౌ,
నిరోధనాన్మూత్రపురీషయోశ్చషడ్భిఃప్రకారైః ప్రభవంతిరోగాః.126
గోశతాదపిగోక్షీరం ప్రస్థం ధాన్యశతాదపి,
ప్రాసాదాదపిశయ్యార్థం శేషాః పరవిభూతయః.127
12 సత్ప్రవర్తనవిధి
క్షతంవస్త్రేణసంహృత్యజృంభణం నాసికేనతు,
బిందుసంరక్షణేచైవశతవర్షాణిజీవతి.128
విచార్యదేశకాలౌచవయస్సత్వం తథాబలం,
జలపానముషఃకాలే పీత్వాశతసమం వసేత్.129
అంభసః ప్రసృతాన్యష్టా పిబేదనుడి తేరవౌ,
వాతపిత్తకఫాన్ జిత్వా జీవే ద్వర్షశతం సుఖీ,
రద్రవ్యంపరస్త్రీంచపరనిందాం చ బుద్ధిమాన్.130