ఉత్తర మేఘ
ఉత్తరమేఘః
విధున్వన్తం లలితవనితాః సేన్ద్రచాపం సచిత్రాః
సంగీతాయ ప్రహతమురజాః స్నిగ్ధగమ్భీరఘోషమ్।
అన్తస్తోయం మణిమయభువస్తుఙ్గమభ్రంలిహాగ్రాః
ప్రాసాదాస్త్వాం తులయితుమలం యత్ర తైస్తైర్విశేషైః॥౨.౧॥
హస్తే లీలాకమలమలకే బాలకున్దానువిద్ధం
నీతా లోధ్రప్రసవరజసా పాణ్డుతామాననే శ్రీః।
చూడాపాశే నవకురవకం చారు కర్ణే శిరీషం
సీమన్తే చ త్వదుపగమజం యత్ర నీపం వధూనామ్॥౨.౨॥
యత్రోన్మత్తభ్రమరముఖరాః పాదపా నిత్యపుష్పా
హంసశ్రేణీరచితరశనా నిత్యపద్మా నలిన్యః।
కేకోత్కణ్ఠా భువనశిఖినో నిత్యభాస్వత్కలాపా
నిత్యజ్యోత్స్నాః ప్రహితతమోవృత్తిరమ్యాః ప్రదోషాః॥౨.౩॥
ఆనన్దోత్థం నయనసలిలమ్యత్ర నాన్యైర్నిమిత్తైర్
నాన్యస్తాపం కుసుమశరజాదిష్టసంయోగసాధ్యాత్।
నాప్యన్యస్మాత్ప్రణయకలహాద్విప్రయోగోపపత్తిర్
విత్తేశానాం న చ ఖలు వయో యౌవనాదన్యదస్తి॥౨.౪॥
యస్యాం యక్షాః సితమణిమయాన్యేత్య హర్మ్యస్థలాని
జ్యోతిశ్ఛాయాకుసుమరచితాన్యుత్తమస్త్రీసహాయాః।
ఆసేవన్తే మధు రతిఫలం కల్పవృక్షప్రసూతం
త్వద్గమ్భీరధ్వనిషు శనకైః పుష్కరేష్వాహతేషు॥౨.౫॥
మన్దాకిన్యాః సలిలశిశిరైః సేవ్యమానా మరుద్భిర్
మన్దారాణామనుతటరుహాం ఛాయయా వారితోష్ణాః।
అన్వేష్టవ్యైః కనకసికతాముష్టినిక్షేపగూఢైః
సంక్రీడన్తే మణిభిరమరప్రార్థితయా యత్ర కన్యాః॥౨.౬॥
నీవీబన్ధోచ్ఛ్వాసితశిథిలం యత్ర బిమ్బాధరాణాం
క్షౌమం రాగాదనిభృతకరేష్వాక్షిపత్సు ప్రియేషు।
అర్చిస్తుఙ్గానభిముఖమపి ప్రాప్య రత్నప్రదీపాన్
హ్రీమూఢానాం భవతి విఫలప్రేరణా చూర్ణముష్టిః॥౨.౭॥
నేత్రా నీతాః సతతగతినా యద్విమానాగ్రభూమీర్
ఆలేఖ్యానాం సలిలకణికాదోషముత్పాద్య సద్యః।
శఙ్కాస్పృష్టా ఇవ జలముచస్త్వాదృశా జాలమార్గైర్
ధూమోద్గారానుకృతినిపుణా జర్జరా నిష్పతన్తి॥౨.౮॥
యత్ర స్త్రీణాం ప్రియతమభుజోచ్ఛ్వాసితాలిఙ్గితానామ్
అఙ్గగ్లానిం సురతజనితాం తన్తుజాలావలమ్బాః।
త్వత్సంరోధాపగమవిశదశ్చన్ద్రపాదైర్నిశీథే
వ్యాలుమ్పన్తి స్ఫుటజలలవస్యన్దినశ్చన్ద్రకాన్తాః॥౨.౯॥
అక్షయ్యాన్తర్భవననిధయః ప్రత్యహం రక్తకణ్ఠైర్
ఉద్గాయద్భిర్ధనపతియశః కింనరైర్యత్ర సార్ధమ్।
వైభ్రాజాఖ్యం విబుధవనితావారముఖ్యసహాయా
బద్ధాలాపా బహిరుపవనం కామినో నిర్విశన్తి॥౨.౧౦॥
గత్యుత్కమ్పాదలకపతితైర్యత్ర మన్దారపుష్పైః
పుత్రచ్ఛేదైః కనకకమలైః కర్ణవిస్రంశిభిశ్చ।
ముక్తాజాలైః స్తనపరిసరచ్ఛిన్నసూత్రైశ్చ హారైర్
నైశో మార్గః సవితురుదయే సూచ్యతే కామినీనామ్॥౨.౧౧॥
వాసశ్చిత్రం మధు నయనయోర్విభ్రమాదేశదక్షం
పుష్పోద్భేదం సహ కిసలయైర్భూషణానాం వికల్పమ్।
లాక్షారాగం చరణకమలన్యాసయోగ్యం చ యస్యామ్
ఏకః సూతే సకలమబలామణ్డనం కల్పవృక్షః॥౨.౧౨॥
పత్రశ్యామా దినకరహయస్పర్ధినో యత్ర వాహాః
శైలోదగ్రాస్త్వమివ కరిణో వృష్టిమన్తః ప్రభేదాత్।
యోధాగ్రణ్యః ప్రతిదశముఖం సంయుగే తస్థివాంసః
ప్రత్యాదిష్టాభరణరుచయశ్చన్ద్రహాసవ్రణాఙ్కైః॥౨.౧౩॥
మత్వా దేవం ధనపతిసఖం యత్ర సాక్షాద్వసన్తం
ప్రాయశ్చాపం న వహతి భయాన్మన్మథః షట్పదజ్యమ్।
సభ్రూభఙ్గప్రహితనయనైః కామిలక్ష్యేష్వమోఘైస్
తస్యారమ్భశ్చతురవనితావిభ్రమైరేవ సిద్ధః॥౨.౧౪॥
తత్రాగారం ధనపతిగృహానుత్తరేణాస్మదీయం
దూరాల్లక్ష్యం సురపతిధనుశ్చారుణా తోరణేన।
యస్యోపాన్తే కృతకతనయః కాన్తయా వర్ధితో మే
హస్తప్రాప్యస్తవకనమితో బాలమన్దారవృక్షః॥౨.౧౫॥
వాపీ చాస్మిన్మరకతశిలాబద్ధసోపానమార్గా
హైమైశ్ఛన్నా వికచకమలైః స్నిగ్ధవైదూర్యనాలైః।
యస్యాస్తోయే కృతవసతయో మానసం సంనికృష్టం
నాధ్యాస్యన్తి వ్యపగతశుచస్త్వామపి ప్రేక్ష్య హంసాః॥౨.౧౬॥
తస్యాస్తీరే రచితశిఖరః పేశలైరిన్ద్రనీలైః
క్రీడాశైలః కనకకదలీవేష్టనప్రేక్షణీయః।
మద్గేహిన్యాః ప్రియ ఇతి సఖే చేతసా కాతరేణ
ప్రేక్ష్యోపాన్తస్ఫురితతడితం త్వాం తమేవ స్మరామి॥౨.౧౭॥
రక్తాశోకశ్చలకిసలయః కేసరశ్చాత్ర కాన్తః
ప్రత్యాసన్నౌ కురువకవృతేర్మాధవీమణ్డపస్య।
ఏకః సఖ్యాస్తవ సహ మయా వామపాదాభిలాషీ
కాఙ్క్షత్యన్యో వదనమదిరాం దోహదచ్ఛద్మనాస్యాః॥౨.౧౮॥
తన్మధ్యే చ స్ఫటికఫలకా కాఞ్చనీ వాసయష్టిర్
మూలే బద్ధా మణిభిరనతిప్రౌఢవంశప్రకాశైః।
తాలైః శిఞ్జావలయసుభగైర్నర్తితః కాన్తయా మే
యామధ్యాస్తే దివసవిగమే నీలకణ్ఠః సుహృద్వః॥౨.౧౯॥
ఏభిః సాధో హృదయనిహితైర్లక్షణైర్లక్షయేథా
ద్వారోపాన్తే లిఖితవపుషౌ శఙ్ఖపద్మౌ చ దృష్ట్వా।
క్షామచ్ఛాయాం భవనమధునా మద్వియోగేన నూనం
సూర్యాపాయే న ఖలు కమలం పుష్యతి స్వామభిఖ్యామ్॥౨.౨౦॥
గత్వా సద్యః కలభతనుతాం శీఘ్రసంపాతహేతోః
క్రీడాశైలే ప్రథమకథితే రమ్యసానౌ నిషణ్ణః।
అర్హస్యన్తర్భవనపతితాం కర్తుమల్పాల్పభాసం
ఖద్యోతాలీవిలసితనిభాం విద్యుదున్మేషదృష్టిమ్॥౨.౨౧॥
తన్వీ శ్యామా శిఖరీదశనా పక్వబిమ్బాధరౌష్ఠీ
మధ్యే క్షామా చకితహరిణీప్రేక్షణా నిమ్ననాభిః।
శ్రోణీభారాదలసగమనా స్తోకనమ్రా స్తనాభ్యాం
యా తత్ర స్యాద్యువతీవిషయే సృష్టిరాద్యైవ ధాతుః॥౨.౨౨॥
తాం జానీథాః పరిమితకథాం జీవితం మే ద్వితీయం
దూరీభూతే మయి సహచరే చక్రవాకీమివైకామ్।
గాఢోత్కణ్ఠాం గురుషు దివసేష్వేషు గచ్ఛత్సు బాలాం
జాతాం మన్యే శిశిరమథితాం పద్మినీం వాన్యరూపామ్॥౨.౨౩॥
నూనం తస్యాః ప్రబలరుదితోచ్ఛూననేత్రం ప్రియాయా
నిఃశ్వాసానామశిశిరతయా భిన్నవర్ణాధరోష్ఠమ్।
హస్తన్యస్తం ముఖమసకలవ్యక్తి లమ్బాలకత్వాద్
ఇన్దోర్దైన్యం త్వదనుసరణక్లిష్టకాన్తేర్బిభర్తి॥౨.౨౪॥
ఆలోకే తే నిపతతి పురా సా బలివ్యాకులా వా
మత్సాదృశ్యం విరహతను వా భావగమ్యం లిఖన్తీ।
పృచ్ఛన్తీ వా మధురవచనాం సారికాం పఞ్జరస్థాం
కచ్చిద్భర్తుః స్మరసి రసికే త్వం హి తస్య ప్రియేతి॥౨.౨౫॥
ఉత్సఙ్గే వా మలినవసనే సౌమ్య నిక్షిప్య వీణాం
మద్గోత్రాఙ్కం విరచితపదం గేయముద్గాతుకామా।
తన్త్రీమార్ద్రాం నయనసలిలైః సారయిత్వా కథంచిద్
భూయో భూయః స్వయమపి కృతాం మూర్చ్ఛనాం విస్మరన్తీ॥౨.౨౬॥
శేషాన్మాసాన్విరహదివాసస్థాపితస్యావధేర్వా
విన్యస్యన్తీ భువి గణనయా దేహలీదత్తపుష్పైః।
సమ్భోగం వా హృదయనిహితారమ్భమాస్వాదయన్తీ
ప్రాయేణైతే రమణవిరహేష్వఙ్గనానాం వినోదాః॥౨.౨౭॥
సవ్యాపారమహని న తథా పీడయేద్విప్రయోగః
శఙ్కే రాత్రౌ గురుతరశుచం నిర్వినోదాం సఖీం తే।
మత్సన్దేశః సుఖయితుమలం పశ్య సాధ్వీం నిశీథే
తామున్నిద్రామవనిశయనాం సౌధవాతాయనస్థః॥౨.౨౮॥
ఆధిక్షామాం విరహశయనే సంనిషణ్ణైకపార్శ్వాం
ప్రాచీమూలే తనుమివ కలామాత్రశేషాం హిమాంశోః।
నీతా రాత్రిః క్షణ ఇవ మయా సార్ధమిచ్ఛారతైర్యా
తామేవోష్ణైర్విరహమహతీమశ్రుభిర్యాపయన్తీమ్॥౨.౨౯॥
పాదానిన్దోరమృతశిశిరాఞ్జలమార్గప్రవిష్టాన్
పూర్వప్రీత్యా గతమభుముఖం సంనివృత్తం తథైవ।
చక్షుః ఖేదాత్సలిలగురుభిః పక్ష్మభిశ్ఛాదయన్తీం
సాభ్రే.అహ్నీవ స్థలకమలినీ న ప్రభుద్ధాం న సుప్తామ్॥౨.౩౦॥
నిఃశ్వాసేనాధరకిసలయక్లేశినా విక్షిపన్తీం
శుద్ధస్నానాత్పరుషమలకం నూనమాగణ్ణ్దలమ్బమ్।
మత్సంభోగః కథముపనమేత్స్వప్నజో.అపీతి నిద్రామ్
ఆకాఙ్క్షన్తీం నయనసలిలోత్పీడరుద్ధావకాశమ్॥౨.౩౧॥
ఆద్యే బద్ధా విరహదివసే యా శిఖా దామ హిత్వా
శాపస్యాన్తే విగలితశుచా తాం మయోద్వేష్టనీయామ్।
స్పర్శక్లిష్టామయమితనఖేనాసకృత్సారయన్తీం
గణ్డాభోగాత్కఠినవిషమామేకవేణీం కరేణ॥౨.౩౨॥
సా సంన్యస్తాభరణమబలా పేశలం ధారయన్తీ
శయ్యోత్సఙ్గే నిహితమసకృద్దుఃఖదుఃఖేన గాత్రమ్।
త్వామప్యస్రం నవజలమయం మోచయిష్యత్యవశ్యం
ప్రాయః సర్వో భవతి కరుణావృత్తిరార్ద్రాన్తరాత్మా॥౨.౩౩॥
జానే సఖ్యాస్తవ మయి మనః సంభృతస్నేహమస్మాద్
ఇత్థంభూతాం ప్రథమవిరహే తామహం తర్కయామి।
వాచాలం మాం న ఖలు సుభగంమన్యభావః కరోతి
ప్రత్యక్షం తే నిఖిలమచిరాద్భ్రాతరుక్తం మయా యత్॥౨.౩౪॥
రుద్ధాపాఙ్గప్రసరమలకైరఞ్జనస్నేహశూన్యం
ప్రత్యాదేశాదపి చ మధునో విస్మృతభ్రూవిలాసమ్।
త్వయ్యాసన్నే నయనముపరిస్పన్ది శఙ్కే మృగాక్ష్యా
మీనక్షోభాచ్చలకువలయశ్రీతులామేష్యతీతి॥౨.౩౫॥
వామశ్చాస్యాః కరరుహపదైర్ముచ్యమానో మదీయైర్
ముక్తాజాలం చిరపరిచితం త్యాజితో దైవగత్యా।
సంభోగాన్తే మమ సముచితో హస్తసంవాహమానాం
యాస్యత్యూరుః సరసకదలీస్తమ్భగౌరశ్చలత్వమ్॥౨.౩౬॥
తస్మిన్కాలే జలద యది సా లబ్ధనిద్రాసుఖా స్యాద్
అన్వాస్యైనాం స్తనితవిముఖో యామమాత్రం సహస్వ।
మా భూదస్యాః ప్రణయిని మయి స్వప్నలబ్ధే కథంచిత్
సద్యః కణ్ఠచ్యుతభుజలతాగ్రన్థి గాఢోపగూఢమ్॥౨.౩౭॥
తాముత్థాప్య స్వజలకణికాశీతలేనానిలేన
ప్రత్యాశ్వస్తాం సమమభినవైర్జాలకైర్మాలతీనామ్।
విద్యుద్గర్భః స్తిమితనయనాం త్వత్సనాథే గవాక్షే
వక్తుం ధీరః స్తనితవచనైర్మానినీం ప్రక్రమేథాః॥౨.౩౮॥
భర్తుర్మిత్రం ప్రియమవిధవే విద్ధి మామమ్బువాహం
తత్సందేశైర్హృదయనిహితైరాగతం త్వత్సమీపమ్।
యో వృన్దాని త్వరయతి పథి శ్రమ్యతాం ప్రోషితానాం
మన్ద్రస్నిగ్ధైర్ధ్వనిభిరబలావేణిమోక్షోత్సుకాని॥౨.౩౯॥
ఇత్యాఖ్యాతే పవనతనయం మైథిలీవోన్ముఖీ సా
త్వాముత్కణ్ఠోచ్ఛ్వసితహృదయా వీక్ష్య సమ్భావ్య చైవ।
శ్రోష్యత్యస్మాత్పరమవహితా సౌమ్య సీమన్తినీనాం
కాన్తోదన్తః సుహృదుపనతః సంగమాత్కించిదూనః॥౨.౪౦॥
తామాయుష్మన్మమ చ వచనాదాత్మనశ్చోపకర్తుం
బ్రూయా ఏవం తవ సహచరో రామగిర్యాశ్రమస్థః।
అవ్యాపన్నః కుశలమబలే పృచ్ఛతి త్వాం వియుక్తః
పూర్వాభాష్యం సులభవిపదాం ప్రాణినామేతదేవ॥౨.౪౧॥
అఙ్గేనాఙ్గం ప్రతను తనునా గాఢతప్తేన తప్తం
సాస్రేణాశ్రుద్రుతమవిరతోత్కణ్ఠముత్కణ్ఠితేన।
ఉష్ణోచ్ఛ్వాసం సమధికతరోచ్ఛ్వాసినా దూరవర్తీ
సంకల్పైస్తైర్విశతి విధినా వైరిణా రుద్ధమార్గః॥౨.౪౨॥
శబ్దాఖ్యేయం యదపి కిల తే యః సఖీనాం పురస్తాత్
కర్ణే లోలః కథయితుమభూదాననస్పర్శలోభాత్।
సోఽతిక్రాన్తః శ్రవణవిషయం లోచనాభ్యామదృష్టస్
త్వాముత్కణ్ఠావిరచితపదం మన్ముఖేనేదమాహ॥౨.౪౩॥
శ్యామాస్వఙ్గం చకితహరిణీప్రేక్షణే దృష్టిపాతం
వక్త్రచ్ఛాయాం శశిని శిఖినాం బర్హభారేషు కేశాన్।
ఉత్పశ్యామి ప్రతనుషు నదీవీచిషు భ్రూవిలాసాన్
హన్తైకస్మిన్క్వచిదపి న తే చణ్డి సాదృశ్యమస్తి॥౨.౪౪॥
త్వామాలిఖ్య ప్రణయకుపితాం ధాతురాగైః శిలాయామ్
ఆత్మానం తే చరణపతితం యావదిచ్ఛామి కర్తుమ్।
అస్రైస్తావన్ముహురుపచితైర్దృష్టిరాలుప్యతే మే
క్రూరస్తస్మిన్నపి న సహతే సంగమం నౌ కృతాన్తః॥౨.౪౫॥
ధారాసిక్తస్థలసురభిణస్త్వన్ముఖస్యాస్య బాలే
దూరీభూతం ప్రతనుమపి మాం పఞ్చబాణః క్షిణోతి।
ఘర్మాన్తేఽస్మిన్విగణయ కథం వాసరాణి వ్రజేయుర్
దిక్సంసక్తప్రవితతఘనవ్యస్తసూర్యాతపాని॥౨.౪౫అ॥
మామాకాశప్రణిహితభుజం నిర్దయాశ్లేషహేతోర్
లబ్ధాయాస్తే కథమపి మయా స్వప్నసన్దర్శనేషు।
పశ్యన్తీనాం న ఖలు బహుశో న స్థలీదేవతానాం
ముక్తాస్థూలాస్తరుకిసలయేష్వశ్రులేశాః పతన్తి॥౨.౪౬॥
భిత్త్వా సద్యః కిసలయపుటాన్దేవదారుద్రుమాణాం
యే తత్క్షీరస్రుతిసురభయో దక్షిణేన ప్రవృత్తాః।
ఆలిఙ్గ్యన్తే గుణవతి మయా తే తుషారాద్రివాతాః
పూర్వం స్పృష్టం యది కిల భవేదఙ్గమేభిస్తవేతి॥౨.౪౭॥
సంక్షిప్యన్తే క్షన ఇవ కథం దీర్ఘయామా త్రియామా
సర్వావస్థాస్వహరపి కథం మన్దమన్దాతపం స్యాత్।
ఇత్థం చేతశ్చటులనయనే దుర్లభప్రార్థనం మే
గాఢోష్మాభిః కృతమశరణం త్వద్వియోగవ్యథాభిః॥౨.౪౮॥
నన్వాత్మానం బహు విగణయన్నాత్మనైవావలమ్బే
తత్కల్యాణి త్వమపి నితరాం మా గమః కాతరత్వమ్।
కస్యాత్యన్తం సుఖముపనతం దుఃఖమేకాన్తతో వా
నీచైర్గచ్ఛత్యుపరి చ దశా చక్రనేమిక్రమేణ॥౨.౪౯॥
శాపాన్తో మే భుజగశయనాదుత్థితే శార్ఙ్గపాణౌ
శేషాన్మాసాన్గమయ చతురో లోచనే మీలయిత్వా।
పశ్చాదావాం విరహగుణితం తం తమాత్మాభిలాషం
నిర్వేక్ష్యావః పరిణతశరచ్చన్ద్రికాసు క్షపాసు॥౨.౫౦॥
భూయశ్చాహ త్వమపి శయనే కణ్ఠలగ్నా పురా మే
నిద్రాం గత్వా కిమపి రుదతీ సస్వరం విప్రబుద్ధా।
సాన్తర్హాసం కథితమసకృత్పృచ్ఛతశ్చ త్వయా మే
దృష్టః స్వప్నే కితవ రమయన్కామపి త్వం మయేతి॥౨.౫౧॥
ఏతస్మాన్మాం కుశలినమభిజ్ఞానదానాద్విదిత్వా
మా కౌలీనాదసితనయనే మయ్యవిశ్వాసినీ భూః।
స్నేహానాహుః కిమపి విరహే ధ్వంసినస్తే త్వభోగాద్
ఇష్టే వస్తున్యుపచితరసాః ప్రేమరాశీభవన్తి॥౨.౫౨॥
ఆశ్వాస్యైవం ప్రథమవిరహోదగ్రశోకాం సఖీం తే
శైలాదాశు త్రినయనవృషోత్ఖాతకూటాన్నివృత్తః।
సాభిజ్ఞానప్రహితకుశలైస్తద్వచోభిర్మమాపి
ప్రాతః కున్దప్రసవశిథిలం జీవితం ధారయేథాః॥౨.౫౩॥
కచ్చిత్సౌమ్య వ్యవసితమిదం బన్ధుకృత్యం త్వయా మే
ప్రత్యాదేశాన్న ఖలు భవతో ధీరతాం కల్పయామి।
నిఃశబ్దోఽపి ప్రదిశసి జలం యాచితశ్చాతకేభ్యః
ప్రత్యుక్తం హి ప్రణయిషు సతామీప్సితార్థక్రియైవ॥౨.౫౪॥