ఆత్మోపనిషత్‌
ఆత్మోపనిషత్‌
యత్ర నాత్మప్రపఞ్చోऽయమపహ్నవపదం గతః|
ప్రతియోగివినిర్ముక్తః పరమాత్మావశిష్యతే||
ఓం భద్రం కర్ణేభిః శ్రుణుయామ దేవాః| భద్రం పశ్యేమాక్శభిర్యజత్రాః|
స్థిరైరఙ్గైస్తుష్టువాసస్తనూభిః| వ్యశేమ దేవహితం యదాయుః||
ఓం శాంతిః శాంతిః శాంతిః||
ఓం అథాఙ్గిరాస్త్రివిధః పురుషోऽజాయతాత్మాన్తరాత్మా పరమాత్మా చేతి|
త్వక్‌చర్మమాంసరోమాఙ్గుష్ఠాఙ్గుల్యః పృష్ఠవంశనఖగుల్ఫోదర-
నాభిమేఢ్రకటూరుకపోలశ్రోత్రభ్రూలలాటబాహుపార్శ్వశిరోऽక్శీణి భవన్తి
జాయతే మ్రియత ఇత్యేష ఆత్మా|
అథాన్తరాత్మానామ పృథివ్యాపస్తేజోవాయురాకాశమిచ్ఛాద్వేషసుఖదుఃఖ-
కామమోహవికల్పానాదిస్మృతిలిఙ్గోదాత్తానుదాత్తహ్ర్స్వదీర్ఘప్లుతః
ఖలితగర్జితస్ఫుటితముదితనృత్తగీతవాదిత్రప్రలయవిజృమ్భితాదిభిః
శ్రోతా ఘ్రాతా రసయితా నేతా కర్తా విజ్ఞానాత్మా పురుషః
పురాణన్యాయమీమాంసాధర్మశాస్త్రాణీతి శ్రవణఘ్రాణాకర్షణకర్మవిశేషణం
కరోత్యేషోऽన్తరాత్మా|
అథ పరమాత్మా నామ యథాక్శర ఉపాసనీయః|
స చ ప్రాణాయామప్రత్యాహారధార్ణాధ్యానసమాధియోగానుమానాత్మచిన్తకవటకణికా
వా శ్యామాకతణ్డులో వా వాలాగ్రశతసహస్రవికల్పనాభిః స లభ్యతే
నోపలభ్యతే న జాయతే న మ్రియతే న శుష్యతి న క్లిద్యతే న దహ్యతే న కమ్పతే
న భిద్యతే న చ్ఛిద్యతే నిర్గుణః సాక్శిభూతః శుద్ధో నిరవయవాత్మా కేవలః
సూక్శ్మో నిర్మమో నిరఞ్జనో నిర్వికారః శబ్దస్పర్శరూపరసగన్ధవర్జితో నిర్వికల్పో
నిరాకాఙ్క్శః సర్వవ్యాపీ సోऽచిన్త్యో నిర్వర్ణ్యశ్చ పునాత్యశుద్ధాన్యపూతాని|
నిష్క్రియస్తస్య సంసారో నాస్తి|
ఆత్మసంజ్ఞః శివః శుద్ధ ఏక ఏవాద్వయః సదా|
బ్రహ్మరూపతయా బ్రహ్మ కేవలం ప్రతిభాసతే|| 1 ||
జగద్రూపతయాప్యేతద్బ్రహ్మైవ ప్రతిభాసతే|
విద్యావిద్యాదిభేదేన భావాభావాదిభేదతః|| 2 ||
గురుశిష్యాదిభేదేన బ్రహ్మైవ ప్రతిభాసతే|
బ్రహ్మైవ కేవలం శుద్ధం విద్యతే తత్త్వదర్శనే|| 3 ||
న చ విద్యా న చావిద్యా న జగచ్చ న చాపరమ్‌|
సత్యత్వేన జగద్భానం సంసారస్య ప్రవర్తకమ్‌|| 4 ||
అసత్యత్వేన భానం తు సంసారస్య నివర్తకమ్‌|
ఘటోऽయమితి విజ్ఞాతుం నియమః కోన్వపేక్శతే|| 5 ||
వినా ప్రమాణసుష్ఠుత్వం యస్మిన్సతి పదార్థధీః|
అయమాత్మా నిత్యసిద్ధః ప్రమాణే సతి భాసతే|| 6 ||
న దేశం నాపి కాలం వా న శుద్ధిం వాప్యపేక్శతే|
దేవదత్తోऽహమిత్యేతద్విజ్ఞానం నిరపేక్శకమ్‌|| 7 ||
తద్వద్బ్రహ్మవిదోऽప్యస్యబ్రహ్మాహమితి వేదనమ్‌|
భానునేవ జగత్సర్వం భాస్యతే యస్య తేజసా|| 8 ||
అనాత్మకమసత్తుచ్ఛం కిం ను తస్యావభాసకమ్‌|
వేదశాస్త్రపురాణాని భూతాని సకలాన్యపి|| 9 ||
యేనార్థవన్తి తం కిం ను విజ్ఞాతారం ప్రకాశయేత్‌|
క్శుధాం దేహవ్యథాం త్యక్త్వా బాలః క్రీడతి వస్తుని|| 10 ||
తథైవ విద్వాన్రమతే నిర్మమో నిరహం సుఖీ|
కామాన్నిష్కామరూపీ సంచరత్యేకచరో మునిః|| 11 ||
స్వాత్మనైవ సదా తుష్టః స్వయం సర్వాత్మనా స్థితః|
నిర్ధనోऽపి సదా తుష్టోऽప్యసహాయో మహాబలః|| 12 ||
నిత్యతృప్తోऽప్యభుఞ్జానోऽప్యసమః సమదర్శనః|
కుర్వన్నపి న కుర్వాణశ్చాభోక్తా ఫలభోగ్యపి|| 13 ||
శరీర్యప్యశరీర్యేష పరిచ్ఛిన్నోऽపి సర్వగః|
అశరీరం సదా సన్తమిదం బ్రహ్మవిదం క్వచిత్‌|| 14 ||
ప్రియాప్రియే న స్పృశతస్తథైవ చ శుభా శుభే|
తమసా గ్రస్తవద్భానాదగ్రస్తోऽపి రవిర్జనైః|| 15 ||
గ్రస్త ఇత్యుచ్యతే భ్రాన్త్యా హ్యజ్ఞాత్వా వస్తులక్శణమ్‌|
తద్వద్దేహాదిబన్ధేభ్యో విముక్తం బ్రహ్మవిత్తమమ్‌|| 16 ||
పశ్యన్తి దేహివన్మూఢాః శరీరాభాసదర్శనాత్‌|
అహినిర్ల్వయనీవాయం ముక్తదేహస్తు తిష్ఠతి|| 17 ||
ఇతస్తతశ్చాల్యమానో యత్కిఞ్చిత్ప్రాణవాయునా|
స్రోతసా నీయతే దారు యథా నిమ్నోన్నతస్థలమ్‌|| 18 ||
దైవేన నీయతే దేహో యథా కాలోపభుక్తిషు|
లక్శ్యాలక్శ్యగతిం త్యక్త్వా యస్తిష్ఠేత్కేవలాత్మనా|| 19 ||
శివ ఏవ స్వయం సాక్శాదయం బ్రహ్మవిదుత్తమః|
జీవన్నేవ సదా ముక్తః కృతార్థో బ్రహ్మవిత్తమః|| 20 ||
ఉపాధినాశాద్బ్రహ్మైవ సద్బ్రహ్మాప్యేతి నిర్ద్వయమ్‌|
శైలూషో వేషసద్భావాభావయోశ్చ యథా పుమాన్‌|| 21 ||
తథైవ బ్రహ్మవిచ్ఛ్రేష్ఠః సదా బ్రహ్మైవ నాపరః|
ఘటే నష్టే యథా వ్యోమ వ్యోమైవ భవతి స్వయమ్‌|| 22 ||
తథైవోపాధివిలయే బ్రహ్మైవ బ్రహ్మవిత్స్వయమ్‌|
క్శీరం క్శీరే యథా క్శిప్తం తైలం తైలే జలం జలే|| 23 ||
సంయుక్తమేకతాం యాతి తథాత్మన్యాత్మవిన్మునిః|
ఏవం విదేహకైవల్యం సన్మాత్రత్వమఖణ్డితమ్‌|| 24 ||
బ్రహ్మభావం ప్రపద్యైష యతిర్నావర్తతే పునః|
సదాత్మకత్వవిజ్ఞానదగ్ధా విద్యాదివర్ష్మణః|| 25 ||
అముష్య బ్రహ్మభూతత్త్వాద్బ్రహ్మణః కుత ఉద్భవః|
మాయాక్లృప్తౌ బన్ధమోక్శౌ న స్తః స్వాత్మని వస్తుతః|| 26 ||
యథా రజ్జౌ నిష్క్రియాయాం సర్పాభాసవినిర్గమౌ|
అవృతేః సదసత్త్వాభ్యాం వక్తవ్యే బన్ధమోక్శణే|| 27 ||
నావృత్తిర్బ్రహ్మణః క్వాచిదన్యాభావాదనావృతమ్‌|
అస్తీతి ప్రత్యయో యశ్చ యశ్చ నాస్తీతి వస్తుని|| 28 ||
బుద్ధేరేవ గుణావేతౌ న తు నిత్యస్య వస్తునః|
అతస్తౌ మాయయా క్లృప్తౌ బన్ధమోక్శౌ న చాత్మని|| 29 ||
నిష్కలే నిష్క్రియే శాన్తే నిరవద్యే నిరంజనే|
అద్వితీయే పరే తత్త్వే వ్యోమవత్కల్పనా కుతః|| 30 ||
న నిరోధో న చోత్పత్తిర్న బద్ధో న చ సాధకః|
న ముముక్శుర్న వై ముక్త ఇత్యేషా పరమార్థతా|| 31 ||
ఇత్యుపనిషత్‌||
ఓం భద్రం కర్ణేభిః శ్రుణుయామ దేవాః| భద్రం పశ్యేమాక్శభిర్యజత్రాః|
స్థిరైరఙ్గైస్తుష్టువాసస్తనూభిః| వ్యశేమ దేవహితం యదాయుః||
ఓం శాంతిః శాంతిః శాంతిః||
||హరిః ఓం తత్సత్‌||