అమ్మనుడి/సంపుటి 6/జనవరి 2021/పదనిష్పాదనకళ

by వాచస్పతి

మాటల నిర్మాణం

-వాచస్పతి

పదనిష్పాదనకళ

The joy of coining new words!

(గత సంచిక తరువాయి...)

ఆంగ్ల మేధావులు తమ మాతృభాషలో

నూతన పదనిష్పాదన ఎలా చేశారు ?

కొందలు తలపోన్తున్నట్లుగా ఇంగ్లీషులో ఈనాడు మనకి కనిపించే పదాలు ఇతర భాషల నుండి మక్కికి మక్కి దిగుమతి చేసుకున్నవి కావు. ఆకాశం నుంచి హఠాత్తుగా ఊడిపడ్డవీ కావు. అవి మొదట్లో యావత్తు జనసామాన్వానికీ తెలిసినవీ కావు. వాటి వెనుక ఇంగ్లీషు మేధావుల కృషి చాలా ఉంది. అలాంటి కృషినే ఇప్పుడు చర్చిస్తున్నాం.

1. పోలిక (Analogy):- అంతకుముందున్న పదాలకి సంబంధించిన కొత్త పదాలు అవసరమైనప్పుడు ఆయా పదాల స్వరూపానికి కొద్దిగా మార్పులు చేర్పులూ చేసి వేఱే అర్ధంలో వాడారు. అంతకుముందు కేవలం uncanny అనే పదం ఒక్కటే ఉండగా canny అనే పదాన్ని కల్పించారు. అంతకుముందు gnostic (ఒక ప్రాచీన కైస్తవ శాఖ సభ్యుడు) ఒక్కటే ఉండగా agonstic (అజేయవాది, నాస్తికుడు) అనే పదాన్ని కల్పించారు. Outrage అనేది అచ్చమైన ఆంగ్లో-శాగ్జన్‌ పదం కాగా దానికి విశేషణంగా outrageous అని లాటిన్‌ శైలిలో కల్పించారు. అంటే ఉన్న పదాల నుండే కొత్త పదాల్ని కల్పించారు. అలా కల్పించడం ఇంగ్లీషు /లాటిన్‌ వ్యాకరణ సూత్రాలకు విరుద్దమైనా లెక్క చెయ్యలేదు. సూత్రాలు వర్తింప శక్యమైతే పాటించారు. పాటించడానికి అవకాశం లేనిచోట తోసిపుచ్చారు.

2. ధ్వన్యనుకరణ (Imitation) :- మనుషులు భావోద్వేగపు క్షణాల్లో చేసే అవ్యక్త కాకున్వరాలకీ, ధ్వనులకీ శబ్దప్రతిపత్తిని కల్సించారు. ఆ థ్వనులకి - తెలిసిన ప్రత్యయాల్ని జోడించి కొత్త పదాల్ని నిష్పాదించారు. ఆ క్రమంలో lispism,yahoo, pooh-poohing booing మొదలైన పదాలు పుట్టాయి. మనవాళ్ళు కూడా “చకచక, నిగనిగా నుంచి చాక చక్యం, నైగనిగ్యం, నిగారింపు మొదలైన పదాల్ని నిష్పాదించారు. అయితే ఈ ప్రక్రియ ఇటీవలి కాలంలో వెనకబట్టింది.

3.అర్జాంతర ప్రకల్పన (Semantic alteration) - సాధారణ పరిస్థితుల్లో భాష చనిపోదు. ఇసుమంత మారుతుందంతే ! ఇంగ్లీషువారు అంతకుముందున్న పదాలకే కొత్త అర్ధాల్ని అనువర్తించారు. Fan, straw,(cheque) leaf, web, portal మొదలైనవి ఈ కోవకి చెందినవి.

కానీ ఇలా చెయ్యాలంటే భాషాపటిమ కన్నా మనిషిలో కొంత కవితాత్మకత తోడవ్వాలి.

4 'పునరుద్ధరణా (Reial) :- భాషలో కొన్ని పదాలు బహు పాతవై ఉంటాయి. అవి నిఘుంటువులకి మ్యాతమే పరిమితమై ఉంటాయి. వాటిని ఇప్పుడెవఱౄ ఏ మాండలికంలోను వాడకపోవచ్చు. వాటికి సమానార్థకాలైన వేఱే పర్వాయ పదాలు ఇప్పుడు లభ్యమవుతూ ఉండొచ్చు. అంతమాత్రాన ఆ పాతపదాలు పనికిమాలినవి కావు. ఈ సత్యాన్ని ఇంగ్లీషు వారు లెస్సగా కనిపెట్టారు. ఆ పదాల పాత అర్జాలకి సరిపోలిన కొత్త అర్థాల్లో వాటిని వాడడం మొదలుపెట్టారు. ఆధునికంగా లభ్యమౌతున్న పదాలకి తోడు ఈ పాతపదాలు కొత్త అర్జాల సోయగాలతో జతచేతి ఇంగ్లీషు భాషని నవయౌవనంతో పరిపుష్టం చేశాయి. Olympics, carnial, domain మొదలైనవి ఇందుకు ఉదాహరణలు.

5. మాండలికాల విస్త లత వినియోగం (Uniersalization of dialects) ఇంగ్లీషులో ఎన్ని మాండలికాలు ఉన్నాయో ఎవఱికీ అంతుచిక్కదు. అయితే ఇంగ్లీషువారు అ మాండలికాలన్నింటిని సందర్భానుసారంగా ఉపయోగించుకుని భాషని శక్తిమంతం చేసుకున్నారు. మాండలిక పదాలకి ఇప్పటికే ఉన్న అర్ధాలకి తోడు కొత్త అర్ధాల్ని జతకలిపారు. కొన్ని సందర్భాల్లో Slang నుండి సైతం ప్రామాణిక భాషని సిద్దం చేశారు. ఉదాహరణకి jazz అనే పదం New Orleans రాష్ట్రంలో ఒక అశ్లీల క్రియాధాతువుగా మాత్రమే వాడుకలో ఉండేది. అదిప్పుడు ఒక గౌరవనీయమ్హైన సంగీత కళారూపానికి నామథేయమైంది.

6. మిశ్రపద నిష్పాదన (Hybrid coinage) :- ఇంగ్లీషులో ఇప్పుడు “చెయ్యదగిన” అనే అర్ధంలో క్రియాధాతువుల చివఱ చేర్చబడుతున్న able అనేది నిజానికి ఫ్రెంచి ప్రత్యయం. మొదట్లో ఇది adorable మొదలైన ఫ్రెంచి ఆదాన పదాలకి మాత్రమే చేఱేది. క్రమంగా దాన్ని దేశి ఇంగ్లీషు పదాలకూడా యథేచ్చగా చేర్చడం మొదలైంది. ఈ రోజు think, drink, eat, walk లాంటి అచ్చ ఇంగ్లీషు పదాలక్మూడా ఇలాంటి పరిణామాన్ని చూస్తున్నాం .

7. వైరిసమాన ఘటనం (Mixed compounds) మన సంప్రదాయంలో సంస్కృత పదాలతో జతకలిపి తెలుగుతో సహా ఏ ఇతర భాషాపదాలకైనా సరే సంధులు, సమాసాలూ చెయ్యడం అనాదిగా నిషిద్ధం. కలిసే సమాస అవయవాలు రెండూ సంస్కృత పదాలైతేనే వాటి మధ్య సంధి-సమాసకార్యాలు అనుమతిపాత్రం. ఆ రకంగా అవసరంలేని సంస్కృతపదాలు కూడా తెలుగులోకి సమాసాల రూపంలో యథేచ్చగా చొఱబడిపోయాయి. ఒకప్పుడు ఇంగ్లీషులో కూడా ఇలాంటి సంప్రదాయమే ఉండేది. లాటిన్‌ గ్రీకు పదాలతో శుద్దాంగ్ల పదాల్ని కలపకూడదు. అంతేకాక లాటిన్‌ సమాసాలు లాటిన్లో జఱగాలి. గ్రీకుసమాసాలు గ్రీకుతోనే జఱగాలి. లాటిన్‌ పదాలతో గ్రీకు పదాల్ని కలపకూడదు.

కాని ఆధునిక ఆంగ్ల మేధావులు ఈ సంప్రదాయాన్ని కావాలనే విశృంఖలంగా ఉల్లంఘించారు. తప్పలేదు, తప్పు లేదు. ఎందుకంటే సమాసంలో రెండో పదం కూడా ఆ భాషాపదమే అయివుండాలంటే, ఎంతమందికి లాటిన్‌ గ్రీకుల మీద పట్టుంటుంది ? అలా నూతన పదసృష్టి స్తంభించిపోతుంది.

8 సమాస ఘటనం (Word compounds) : ఆంగ్ల మేధావులు గత శతాబ్దాల్లో ఉనికిలో లేని కొన్ని వ్యాకరణ సంప్రదాయాల్ని తమ భాషలో ప్రవేశ పెట్టారు. వాడుకలో బహుళ ప్రాచుర్యాన్ని పొందినప్పటికీ ఆంగ్లవ్యాకరణాల్లో మాత్రం ఆ నిర్మాణాలకు ఇప్పటికీ సముచితస్థానం లేదు. వాటిల్లో సమాసాలొకటి. సమాసం రెండు వేఱువేఱు అర్థాలు గల పదాలతో ఏర్పడే మిశ్రమం. ఆ మిశ్రమం

నుంచి ఉప్పతిల్లే కొత్త పదం ఒక కొత్త అర్ధాన్ని కూడా

స్పురింపజేస్తుంది.

ఉదా :- రాజభవనం. ఇది రాజు కంటేనూ, భవనం కంటేనూ వేరైన ఒక ప్రత్యేకమైన శ్రేణికి చెందిన కట్టడాన్ని సూచిస్తుంది. సమాసాల సౌలభ్యాన్ని ఆంగ్ల మేధావులు త్వరగానే గ్రహించారు. ఇప్పుడు సమాసాల్లేకుండా ఇంగ్లీషు మాట్లాడడమే అసాధ్యం. ఒకవేళ అలా మాట్లాడితే ఇంగ్లీషు రాదేమోనని జాలిపడడం కూడా జఱగొచ్చు.

అయితే ఇక్కడ ఒక ఆసక్తికరమైన వైచిత్రి ఉంది. దీన్నొక ప్రత్యేకమైన పదనిర్మాణ భేదంగా గుర్తించినప్పటికీ, తాము వాడుతున్నవి సమాసాలు (word compounds) అని ఆంగ్లేయులకి ఇప్పటికీ తెలియదు. అలాంటి మిశ్రమాల్లో మొదటి పదం functional గా adjectie అవుతోందని వారు భ్రమిస్తున్నారు. ఆ మాటే తమ వ్యాకరణాల్లో (వాసుకుంటున్నారు కూడా! రెండుపదాలు కలుస్తున్నప్పుడు మాయమౌతున్న విభక్తి ప్రత్యయాల (prepositions) ని వివరించే వైయాకరణ బాధ్యత (grammarian's burden) గుఱించి మర్చిపోతున్నారు.

సమాసాలే మన భాషక్కూడా బలం. ఇంగ్లీషు వ్యాకరణాల్లా కాకుండా మన వ్యాకరణం సమాసాల్ని క్రొడీకరించి వర్గీకరించింది కూడా. అవి మన భాషలో ఇప్పటికే వందలాదిగా ఉన్నాయి. కాని ఆధునిక అవసరాలకి అవి సరిపోవు. మన భాషకున్న సమానశక్తిని సక్రమంగా వినియోగించుకుని చాలా కొత్త పదాల్ని సృష్టించుకునే సౌలభ్యం ఉంది.

9. సందర్బాంతర (ప్రకరణాంతర) ప్రయోగాలు : నామవాచకాల్ని క్రియాధాతువులు. (programming, airing, parenting, shopping, modelling, typing, cashing, triggering, highlighting, Focussing మొదలైైనవి) గా మార్చి ప్రయోగించడం ఇంగ్లీషుకు ఎంత ఊపునిచ్చిందో ఇది కూడా అంతే ఊపునిచ్చింది. సందర్భాంతర ప్రయోగాలంటే- సాంప్రదాయికంగా ఒక సందర్భంలో మాత్రమే వాడాల్సిన పదాల్ని ఇంకొన్ని ఇతర సందర్భాలక్కూడా అనువర్తించి వాడడం. అలాగే ఒక రంగంలో వాడాల్సిన సాంకేతిక పదాల్ని ఇంకో రంగానీకి ఆరోపించి వాడడం కూడా! ఉదా:- screen(తెఱ) నాటకాలకూ, సినిమాలకూ

చతుర్దితత్పురుషసమాసం చతుర్దీతత్పురుషసమాసం తృతీయా తకత్పురుషసమాసం సప్తమీతత్చురుషసమాసం షస్టీత త్చురుషసమాసం తృతీయా తత్పురుషసమాసం ద్వితీయాతత్పురుషసమాసం చతుర్జీ తత్పురుషసమాసం తృతీయా తత్పురుషసమాసం సప్తమీతత్చురుషసమాసం చతుర్లీతత్పురుష సమాసం తృతీయా తత్పురుషసమాసం

అన్వయించే మాట. దాన్ని సమా. సాంకే. (IT) రంగంలో కొన్నిరకాల పుటల్ని సూచించడానిక్కూడా వాడుతున్నారు. అలాగే, campaignకి ప్రాథమికంగా దండయాత్ర అని అర్ధం. కాని ఇప్పుడు దాన్ని ప్రచార యుద్ధం అనే అర్ధంలో కూడా వాడుతున్నారు. గుజ్టాల శారీరాన్ని (horse anatomy) అందులో భాగాల్నీ కార్లకీ ఇతర యంత్రాలకీ అన్వయించి ప్రయోగించడం కూడా జఱిగింది.

మూడో అధ్యాయం

నవీన పదనిష్పాదనకై కొన్ని మార్గదర్శకాలు

విస్తరిస్తున్న ఆధునిక విజ్ఞానానికీ వ్యవహారానికీ, అవసరాలకీ అనుగుణంగా కొత్త తెలుగు పదాల్ని కల్పించుకునేటప్పుడు కొన్ని ఆదర్శసూత్రాల్ని గమనంలో ఉంచుకోవడం అభిలషణీయం.

1. కొత్త వాడుకలు అలతి అలతి పదాలతో ఏర్పఱచిన చిఱుసమాసాలై ఉంటే మంచిది. పర్యాప్తమైన చిఱుతనాన్ని (optimum smallness) నిర్వచించడం కష్టం. కాని స్థూలంగా

(అ) తెలుగులిపిలో అయిదు అక్షరాలకి మించని పదాలూ,

(ఇ) ఒకవేళ అయిదు అక్షరాలకి మించినా, ఆఱేడు అక్షరాలు కలిగి ఉన్నా రెంటి కంటే ఎక్కువ అవయవాలు లేని సమాసాలూ చిఱువాడుకలు అని భావించవచ్చు.

2. సాఫీగా అర్హమయ్యే ఇంగ్లీషు పదాల (plain English terms)కి విశేషణాల (adjecties)తో కూడిన వర్ణనాత్మక పదజాలాన్ని సృష్టించడానికి పూనుకోకూడదు. అలాంటి ప్రయత్నం సాధారణంగా కొండవీటి చాంతాడంత సమాసాలకి దారితీస్తుంది. ఉదాహరణకు ధూమశకటం.

3. ఒకవేళ వూల ఆంగ్లపదమే. స్వయంగా ఒక సమాసమైనప్పుడు, దాన్ని రచయితలు ఒక ప్రత్యాహార (abbreisations) రూపంలో సూచిస్తున్నప్పుడు తెలుగులో కూడా దాన్ని ఒక సమాసంగా అనువదించి ఆపైన దానికి ఒక తెలుగు ప్రత్యాహార రూపాన్ని ఇవ్వడం తప్పు కాదు.

ఉదా :- portable Document Format(PDF) = వహణీయ పత్ర సంప్రకారం (వ.ప.సం.)

4. ఆదాన అనువాదాలు (loan translations) - అంటే మూలభాషలోని అర్థాన్ని మన భాషలోకి అనువదించి పదాలు కల్పించడం) కొన్ని సార్లు తప్పవు. కానీ అన్నీవేళలా అదే మంత్రం గిట్టుబాటు కాదు. బ్లాగ్‌ లాంటి పదాల్ని “దాదాపుగా” అలాగే ఉంచి తత్సమాల్లా వాడుకోవడం మంచిది.

5. తెలుక్కి స్వాభావికమైన జాతీయాన్ని నుడికారాన్ని (idiom) భ్రష్టు పట్టించకూడదు. తెలుగులో ఇమడని నిర్మాణాలు(structures) శీఘ్రంగా పరమపదిస్తాయని మఱువరాదు.

6. భాషాపరిశుద్దతని నిలబెట్టడమే మన అంతిమలక్ష్యం కాదు. భాషని సుసంపన్నం చెయ్యడమూ, ప్రయోగాత్మకతని ప్రోత్సహించడం కూడా మన లక్ష్యాలే. కాబట్టి వైరి సమాసాల్నీ మిశ్రసమాసాల్ని విఱివిగా అనుమతించాలి. అయితే అవి శ్రవణసుభగంగా (వినసొంపుగా) ఉంటేనే పదికాలాల పాటు నిలుస్తాయి. వికారమైన పదసంయోజనలది అల్పాయుర్థాయం. తప్పనిసరై దిగుమతి చేసుకున్న ఇంగ్లీషు పదాలకి సంస్కృతప్రత్యయాల (suffixes)నీ, ఉపసర్గల (prefixes)నీ చేర్చి వాడుకోవడం ఆమోదయోగ్యమే. ఉదా : కర్బనీకరణ మొదలైనవి.

7. ఇంగీషులో లాగే తెలుగులో కూదా ప్రత్యాహారాల (abbreiations) ద్వారా ఏర్పడే acronyms ని (వెకిలిగా పరిగణించకుండా) వాటికి ఒక గౌరవనీయ స్టానాన్నీ కల్పించడం చాలా అవసరం. తెలుగులో ఇప్పటికే అలాంటివి కొన్ని ఉన్నాయి.

ఉదా :- అ.ర.సం (అభ్యుదయ రచయితల సంఘం)

వి.ర.సం (విప్లవ రచయితల సంఘం)

సి.కా.స (సింగరేణి కార్మిక సమాఖ్య)

వీటి సంఖ్య ఇంకా ఇంకా పెఱగాలి. ముఖ్యంగా తెలుగు శాస్త్ర సాంకేతిక రంగాల్లో !

8. మిశ్రపద నిష్పాదన (Hybrid coinage) ని ప్రోత్సహించాలి. అంటే, ఒక భాషకి చెందిన ఉపసర్గల్నీ ప్రత్యయాల్నీ ఇంకో భాషకి చెందిన దేశిపదాలకి చేర్చి కొత్త పదాలు పుట్టించడం. ఉదాహరణకి:2- దురలవాటు. ఇందులో “దుర్‌” అనే ఉపసర్గ సంస్కృతం. “అలవాటు” తేట తెలుగుపదం. ఇలాంటివే నిస్సిగ్గు, ప్రతివాడు, అతితిండి మొదలైనవి. ఇలాంటివి చాలా ఉన్నాయి కాని సరిపోవు. ఇవి వందలూ, వేలుగా పెఱగాలి.

9. అన్నింటి కంటే ముఖ్యమైన విషయం ఒకటుంది. పాతపదాలు, కావ్యభాష గ్రాంధికం అంటూ కుహనా అభ్యుదయవాద శైలిలో అన్పృశ్యతానామాంకాలు (Labels) వేసి మన ముందటితరంవారు తెలుగుపదాల అనర్హ విలువను గుర్తెఱగక నిర్దాక్షిణ్యంగా సంఘబహిష్మరణ చేసిన అచ్చతెలుగు పదజాలం అపారంగా ఉంది. అలాగే అలాంటి సంస్కృత పదజాలంకూడా విపరీతంగా ఉంది.

అభ్యుదయవు చీకటి కోణం

అట్టడుగున పడి కాన్సించని

పదాలన్నీ కావాలిప్పుడు

దాస్తే దాగని భాష ! (మహాకవిశ్రీశ్రీకి క్షమాపణలతో)

ఆ పదజాలాన్నంతా ఇప్పుడు వెలికి తీయక తప్పదు. ఈ సందర్భంగా వ్యావహారికవాదం 'పేరుతో ప్రాచుర్యంలోకి వచ్చిన కొన్ని దురభిప్రాయాల్ని కూడా సవరించాలి.

10. సంపూర్ణ సమానార్ధకాలు అన్నివేళలా సాధ్యం కాకపోవచ్చు. అటువంటప్పుడు సమీపార్ణకాలతో సరిపెట్టుకుందాం. భాష నిరంతర పరిణామశీలి కనుక మనం ఎంపిక చేసినవాటి కన్నా మంచి పదాలు భవిష్యత్తులో ప్రతిపాదనకొస్తాయని ఆశిద్దాం. ఒకే పరిభావనకి ఇద్దఱు -ముగ్గుఱు వేఱువేఱు నిష్పాదకులు రెండుమూడు వేఱువేఱు పదాల్ని కల్పించగా, ఆ అన్ని నిష్పాదనలూ సర్వోత్తమంగా ఉన్నట్లు అనిపిస్తే వాటన్నింటినీ పర్యాయపదాలుగా భావించి స్వీకరిద్దాం.

11. పాతపదాలకి కొత్త అర్ధాలు కల్పించడం ద్వారా కొత్త పదాల్ని శూన్యంలోంచి కల్పించే అగత్యం నుంచి బయట పడతాం. కొన్నిసార్లు ఉన్న పదాల్ని “తగువిధంగా” రూపాంతరించడం (modifying) ద్వారా కొత్త పదాల్ని కల్పించి భాషని సంపన్నించవచ్చు. మన తెలుగుభాషలో ఇందుకు చాలా ఉదాహరణలున్నాయి.

ఉదా :

పథం = దారి

పథకం = scheme

పన్నకం = ఉచ్చుల అమరిక

పన్నాగం = కుట్ర

మొలక = మొలిచిన గింజ

మొల్క = మొక్క = చిన్న చెట్టు

సలుపు = ఇబ్బందిపెట్టు

జలుబు = శీతబాథ

జీవితం = బ్రతుకు

జీతం = బ్రతకడానికి సరిపోయే పైకపు చెల్లింపు

కట్టు = చుట్టికట్టేది

గట్టు = సరిహద్దుగా కట్టేది

వంక = ఏఱు

వాక = అదే (ఏఱు)

పోడు = కొంతకాలం వ్యవసాయం చేసి ఆ భూమిని తగలబెట్టడం

బోడు/బోడి = మొక్కలూ గడ్డీ అన్నీ పెఱికి పారేసిన నేల

దిగుబడి = పొలం నుంచి ఇంటికి తెచ్చుకుని దించుకునే పంట

దిగుమతి = ఓడ/పడవ మీదినుంచి దించుకున్న సరుకు

కంప = పొడవైన తీగెలూ ముళ్ళూ గల గుబురు (మూలం =కమ్ము = కమ్మీ)

గంప = పొడవైన వెదురుకమ్ముల్ని వంచి చేసిన పాత్ర (ఇనుము - ఇనప, ఱొమ్ము - ఱొంప అయినట్లు)

చేకూరు = పోగగు

చేకూరించుకొను = పోగు చేసుకొను - చేకుఱించుకొను -సేకరించుకొను (దీన్ని సేకరణ అని సంస్కృతీకరించడం కేవలం అసందర్భం. :ఇలాంటి పదమేదీ సంస్కృతంలో లేదు)

పెంట = మానవ శరీర పరిత్యక్తం

పెండ (తెలంగాణాలో వాడుకలో ఉంది) = జంతుశరీర పరిత్వక్తం

పచ్చిది = ఉడికించనిది

పచ్చడి = ఉడికించకుండా నూఱి ఉప్పు, కారమూ, పోపూ వేసిన కూరముక్కలు.

కొన్ని పదాల్ని ఇలా రూపాంతరించే ప్రక్రియలో భాగంగా వాటికి చివఱ 'క ' చేర్చవచ్చు. (సంస్కృత పదాల విషయంలో కూడా ఆ భాష వ్యాకరణం ఇందుకు అనుమతిస్తోంది). ఉదా:

ఒకర్తి - ఒకర్తుక

పడతి - పడతుక

పెంట - పెంటిక

ఎమ్ము - ఎముక మొ

12. ఒక పదానికి ఎన్ని అర్ధాలైనా ఉంటాయి గనుక ఆ అన్ని అర్ధాలకీ ఇంకో భాషలోని దాని సమార్ధకం కూడా ప్రాతినిధ్యం వహించాలంటే కుదరదు. సమార్థకాలన్ని సందర్భానుసారమైనవే గాని విదేశీ పదాలకి పూర్తిగా సోదర సమానాలు కావు. ఒక పదాన్ని ఇంగ్లీషులో ఎన్ని సందర్భాల్లో ఎన్ని అర్ధాల్లో వాడతారో మన తెలుగుపదం కూడా అన్ని అర్జాల్లో ఉండాల్సిన అవసరం లేదు. ఆ సందర్భానికి తగిన అనువాదం చెయ్యగలిగితే చాలు. అసలు అలా ఏ భాషలోను ఉండదు. మనం 'ధర్మం” అనే పదాన్ని అనేక అర్ధాల్లో వాడతాం. సందర్భాన్ని బట్టి ఇంగ్లీషులో దానికి law, natural justice, natural law, morality, duty అని రకరకాలుగా అనువదిస్తారు. వీటిలో ఏ ఒక్క పదాన్నీ ధర్మానికి ప్రతినిధిగా ఎల్లవేళలా వాడడానికి అవకాశం లేదు.

18. లింగ నిరపేక్షాలు (Gender-neutral words) దొఱికితే మంచిదే. దొాఱక్కపోతే ఏం చెయ్యగలం ? అన్నీ భాషలూ ఇంగ్లీషులా ఉండాల్సిన పని లేదు. అయినా ఇంగ్లీషులో కూడా వస్తుతః లింగనీర పేక్షాలు లేవు. ప్రాచీన భాషల్లో అన్ని పదాలూ లింగసాపేక్షాలే (Gender-intensie words). (ఆ మాటకొస్తే ఏ భాషలోనూ లేవు). వారు ఒకప్పటి పుల్లింగాల్నే రెండు లింగాలకీ అనువర్తించడం మొదలు పెట్టి “అవే లింగనిరపేక్షాలు, పొ”మ్మన్నారు. కనుక తప్పనిసరి సందర్భాల్లో లింగసహితంగానే నిష్పాదించాల్సి ఉంటుంది.

14. ఇప్పటికే ఒక అర్థంలో వాడుకలో స్టిరపడ్డ పదాల్ని ముట్టుకోకూడదు. అర్ధమౌతుంది కదా అని ఒక పదాన్ని అనేక అర్ధాల్లో వాడడం మొదలు పెడితే అది చివఱికి అర్ధం కాకుండానే పోతుంది. ఎందుకంటే కొత్త పరిభావనల (concepts)కి ఎప్పుడూ కొత్తపదాలే కావాలి. వాటినీ ప్రజలకు నెమ్మదిగా అలవాటు చేయాలి. అంతేతప్ప వ్యావహారికవాద కండూతితో దొఱికిన/ తోచిన పాతపదాలతోనే తాత్మాలికంగా సరిపుచ్చుకుందామని ప్రయత్నించరాదు. అలా చేస్తే భాష ఎదగదు సరికదా, వాడుక పదాలన్నీ అవాంచితమైన నానార్ధాల్ని. సంతరించేసుకుంటాయి. వ్యవహారహాని ఘటిల్లుతుంది. ఆఖరికి భాష మొత్తం ఒక పేద్ద విప్పజాలని పొదుపుకథగా, అర్ధం చెప్పలేని అభంగశ్లేషగా, పరిష్కరణ దుస్సాధ్యమైన చిక్కుముడిగా మారుతుంది.

ఉదాహరణకు - ఒక దినపత్రికలో booking అనే మాటకు ఖరారు చేసుకోవడం అని వ్రాశారు. book చెయ్యడం, ఖరారు చెయ్యడం (finaliation/confirmation) రెండూ ఒకటి కావు. కొంత మంది యాబైవేలు బయానా ఇచ్చి ఒక స్థలాన్ని Book చేసుకుంటారు. కానీ వాళ్ళు మొత్తం ధరలో సగమైనా చెల్లిస్తేనే తప్ప ఆ స్థలం వారికి ఖరారు కాదు. bookingకి పుస్తకించడం అని అనువదిస్తే బానే ఉంటుంది, అంతకుముందు ఆ పదం మన భాషలో ఏ ఇతర అర్థంలోనూ లేదు గనుక, దాన్ని ఒక కొత్త రూపంతో, ఒక కొత్త అర్ధంలో వాడితే ఫర్వాలేదు.

15. పాతపదాల్ని కౌత్త సాంకేతికతలకి అన్వయించి వాడుకోవడం అవసరం. ఇందునిమిత్తం కొన్నిసార్లు నిఘంటువుల దుమ్ము దులిపి పాతపదాల్ని కొత్త అర్జాలలో పునరుద్దరించడానికి వెనుదీయకూడదు. ఉదాహరణకు, Fan అంటే ఒకప్పుడు విసనకఱ. ఇప్పుడది ఒక విద్యుత్‌ యంత్రంగానే గుర్తించబడుతున్నది. కొత్త సంస్కృతపదాల్ని సృష్టించడం కంటే ఉన్న తెలుగుపదాలకి నూతన అర్జావగతిని కల్పించడం, ఆధునికీకరించడ అవసరం. మనం ఈరోజు దాకా చెస్తూ వచ్చినది- అలా ఇబ్బడిముబ్బడిగా సంస్కృత పదాల్ని సృష్టించడం, అవి ఎవడైనా సరిగా పలక్కపోతే పలకలేదని బాధ పడ్డం, వాటిని ఇంగ్లీషు పదాల క్లుప్తతతో పోల్చి పరిహసిస్తే ఉడుక్కోవడం. తెలుక్కి నూతనపవ నిష్సాదనశక్తి లేదనడం సరైన అవగాహన కాదు. పదనిష్పాదన అనగానే మనం అసంకల్పితంగా సంస్కృతం వైపే పరిగెత్తడానికి అలవాటు పడిపోయాం . ఆ క్రమంలో మన దృష్టంతా - “సంస్కృత సమాసాల/ పదాల పరిశుద్ధతని ఎలా కాపాడాలి? తెలుగుని ఎలా దూరంగా పెట్టాలి ? హిందీని చూచివ్రాయడానికి అవకాశం ఏమ్టైనా ఉందా ? ఇలాంటివాటి మీద కేంద్రీకృతమవుతున్నది.

16. ఏదైనా ఒక కొత్త పదాన్ని నిష్పాదించేటప్పుడు దాని క్రియారూపం (erb form), నామవాచక రూపం (noun form), విశేషణ రూపం (adjectie form). కర్తృ రూపం (agency) కర్మరూవం (past participle form), ఉపకరణరూపం, కరణీయరూపం, శతృ-శానజ్‌ రూపం మొదలైన అనేక సంబంధిత రూపాల్ని దృష్టిలో ఉంచుకొని మఱీ నిష్పాదించవలసి ఉంటుంది. ఒకే పదానికి సంబంధించిన ఈ వివిధ నిర్మాణాలను పదకుటుంబం అని వ్యవహరించవచ్చు. విద్యావంతుడైన ప్రతి తెలుగువాడూ ఈ పదకుటుంబాన్ని స్వయంగా కల్పించేంత ప్రతిభావంతుడు కావాలి. అప్పుడే మనం ఇంగ్లీషుతో పోటీపడగలం. ఉదా :

క్రియారూపం బోధించు

నామవాచకరూపం జోధన

విశేషణరూపం బౌధనీకం బొధన్యం (బోధనకు సంబంధించిన)

కర్తృ రూపం బోధకుడు, బోధకి (బోధించేవారు)

కర్తృ విశేషణరూపం బోధకీయం/ బోధకీనం/ జోధకేరం/

బౌధకికం = బోధకుడికి సంబంధించినది

కర్తృ సమూహం బౌధక్యం = బోధకుల సమూహం

కర్మరూపం బోధితం (బోధించబడిన సబ్జెక్టు)

ఉపకరణరూపం బొధకం, బోధిత్రం, బోధని (బోధించే సాధనం)

కరణీయ రూపం బొధనీయం, బోధితవ్యం, బోధ్యం, బొధనాస్పదం, బొధనారం, బొధనయోగ్యం (బొధించ దగినది)

శతృశానజ్జో రూపం బొధయత్‌, బోధయంతుడు (అలాగే జీవత్‌, జీవంతుడు మొ)

17. తెలిసిన పదాల నుంచి కొత్త పదాల్ని నిష్పాదించడం సాధ్యం కానప్పుడూ, అలా నిష్పాదించినవి బాలేనప్పుడూ మన భాషాధ్వనికి అనుగుణంగా వినూత్న నామధాతువుల (brand new nominal roots) ని శూన్యంలోంచి సృష్టించాలి. అంటే అలాంటి పదాల విషయంలో మనం మానసికంగా ఆదిమకాలానికి మళ్ళాల్సి వస్తుంది.

నూతన పదాల నిష్సాదనకి మాండలాల వితరణ

వచ్చేసంచికలో....

____________________________ (తరువాయి వచ్చే సంచికలో...)