శాంతి పర్వము - అధ్యాయము - 294
| ←ముందరి అధ్యాయము | వ్యాస మహాభారతము (శాంతి పర్వము - అధ్యాయము - 294) వేద వ్యాసుడు |
తరువాతి అధ్యాయము→ |
| వ్యాస మహాభారతము | |||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||||||
1 [కరాలజనక]
నానాత్వైకత్వమ ఇత్య ఉక్తం తవయైతథ ఋషిసత్తమ
పశ్యామి చాభిసంథిగ్ధమ ఏతయొర వై నిథర్శనమ
2 తదాప్రబుథ్ధ బుథ్ధాభ్యాం బుధ్యమానస్య చానఘ
సదూలబుథ్ధ్యా న పశ్యామి తత్త్వమ ఏతన న సంశయః
3 అక్షరక్షరయొర ఉక్తం తవయా యథ అపి కారణమ
తథ అప్య అస్దిరబుథ్ధిత్వాత పరనస్తమ ఇవ మే ఽనఘ
4 తథ ఏతచ ఛరొతుమ ఇచ్ఛామి నానాత్వైకత్వ థర్శనమ
బుథ్ధమ అప్రతిబుథ్ధం చ బుధ్యమానం చ తత్త్వతః
5 విథ్యావిథ్యే చ భగవన్న అక్షరం కషరమ ఏవ చ
సాంఖ్యం యొగం చ కార్త్స్న్యేన పృదక చైవాపృదక చ హ
6 [వస]
హన్త తే సంప్రవక్ష్యామి యథ ఏతథ అనుపృచ్ఛసి
యొగకృత్యం మహారాజ పృదగ ఏవ శృణుష్వ మే
7 యొగకృత్యం తు యొగానాం ధయానమ ఏవ పరం బలమ
తచ చాపి థవివిధం ధయానమ ఆహుర వేథవిథొ జనాః
8 ఏకాగ్రతా చ మనసః పరాణాయామస తదైవ చ
పరాణాయామస తు సగుణొ నిర్గుణొ మనసస తదా
9 మూత్రొత్సర్గే పురీసే చ హొజనే చ నరాధిప
తరికాలం నాభియుజ్ఞీత శేషం యుఞ్జీత తత్పరః
10 ఇన్థ్రియాణీన్థ్రియార్దేభ్యొ నివర్త్య మనసా మునిః
థశ థవాథశభిర వాపి చతుర్వింశాత పరం తతః
11 తం చొథనాభిర మతిమాన ఆత్మానం చొథయేథ అద
తిష్ఠన్తమ అజరం తం తు యత తథ ఉక్తం మనీసిభిః
12 తైశ చాత్మా సతతం జఞేయ ఇత్య ఏవమ అనుశుశ్రుమ
థరవ్యం హయ అహీన మనసొ నాన్యదేతి వినిశ్చయః
13 విముక్తః సర్వసఙ్గేభ్యొ లఘ్వ ఆహారొ జితేన్థ్రియః
పూర్వరాత్రే పరే చైవ ధారయేత మనొ ఽఽతమని
14 సదిరీ కృత్యేన్థ్రియ గరామం మనసా మిదిలేశ్వర
మనొ బుథ్ధ్యా సదిరం కృత్వా పాసాన ఇవ నిశ్చలః
15 సదానువచ చాప్య అకమ్పః సయాథ గిరివచ చాపి నిశ్చలః
బుధా విధివిధానజ్ఞాస తథా యుక్తం పరచక్షతే
16 న శృణొతి న చాఘ్రాతి న రస్యతి న పశ్యతి
న చ సపర్శం విజానాతి న సంకల్పయతే మనః
17 న చాభిమన్యతే కిం చిన న చ బుధ్యతి కాష్ఠవత
తథా పరకృతిమ ఆపన్నం యుక్తమ ఆహుర మనీషిణః
18 నివాతే చ యదా థీప్యన థీపస తథ్వత స థృశ్యతే
నిరిఙ్గశ చాచలశ చొర్ధ్వం న తిర్యగ్గతిమ ఆప్నుయాత
19 తథా తమ అనుపశ్యేత యస్మిన థృష్టే తు కద్యతే
హృథయస్దొ ఽనతరాత్మేతి జఞేయొ జఞస తాత మథ్విధైః
20 విధూమ ఇవ సప్తార్చిర ఆథిత్య ఇవ రశ్మిమాన
వైథ్యుతొ ఽగనిర ఇవాకాశే థృశ్యతే ఽఽతమా తదాత్మని
21 యం పశ్యన్తి మహాత్మానొ ధృతిమన్తొ మనీషిణః
బరాహ్మణా బరహ్మయొనిష్ఠా హయ అయొనిమ అమృతాత్మకమ
22 తథ ఏవాహుర అనుభ్యొ ఽను తన మహథ భయొ మహత్తరమ
తథ అన్తః సర్వభూతేషు ధరువం తిష్ఠన న థృశ్యతే
23 బుథ్ధిథ్రవ్యేణ థృశ్యేత మనొ థీపేన లొకకృత
మహతస తమసస తాత పారే తిష్ఠన్న అతామసః
24 స తమొనుథ ఇత్య ఉక్తస తత్త్వజ్ఞైర వేథపారగైః
విమలొ వితమస్కశ చ నిర్లిఙ్గొ ఽలిఙ్గ సంజ్ఞితః
25 యొగమ ఏతథ ధి యొగానాం మన్యే యొగస్య లక్షణమ
ఏవం పశ్యం పరపశ్యన్తి ఆత్మానమ అజరం పరమ
26 యొగథర్శనమ ఏతావథ ఉక్తం తే తత్త్వతొ మయా
సాంఖ్యజ్ఞానం పరవక్ష్యామి పరిసంఖ్యా నిథర్శనమ
27 అవ్యక్తమ ఆహుః పరకృతిం పరాం పరకృతివాథినః
తస్మాన మహత సముత్పన్నం థవితీయం రాజసత్తమ
28 అహంకారస తు మహతస తృతీయమ ఇతి నః శరుతమ
పఞ్చ భూతాన్య అహంకారాథ ఆహుః సాంఖ్యా నిథర్శినః
29 ఏతాః పరకృతయస తవాస్తౌ వికారాశ చాపి సొథశ
పఞ్చ చైవ విశేషా వై తదా పఞ్చేన్థ్రియాణి చ
30 ఏతావథ ఏవ తత్త్వానాం సాంఖ్యమ ఆహుర మనీషిణః
సాంఖ్యే విధివిధానజ్ఞా నిత్యం సాంఖ్యపదే రతాః
31 యస్మాథ యథ అభిజాయేత తత తత్రైవ పరలీయతే
లీయన్తే పరతిలొమాని సృజ్యన్తే చాన్తర ఆత్మనా
32 అనులొమేన జాయన్తే లీయన్తే పరతిలొమతః
గుణా గుణేషు సతతం సాగరస్యొర్మయొ యదా
33 సర్వప్రలయ ఏతావాన పరకృతేర నృపసత్తమ
ఏకత్వం పరలయే చాస్య బహుత్వం చ యథాసృజత
ఏవమ ఏవ చ రాజేన్థ్ర విజ్ఞేయం జఞేయ చిన్తకైః
34 అధిష్ఠాతారమ అవ్యక్తమ అస్యాప్య ఏతన నిథర్శనమ
ఏకత్వం చ బహుత్వం చ పరకృతేర అను తత్త్వవాన
ఏకత్వం పరలయే చాస్య బహుత్వం చ పరవర్తనాత
35 బహుధాత్మా పరకుర్వీత పరకృతిం పరసవాత్మికామ
తచ చ కషేత్రం మహాన ఆత్మా పఞ్చవింశొ ఽధితిష్ఠతి
36 అధిష్ఠాతేతి రాజేన్థ్ర పరొచ్యతే యతి సత్తమైః
అధిష్ఠానాథ అధిష్ఠాతా కషేత్రాణామ ఇతి నః శరుతమ
37 కషేత్రం జానాతి చావ్యక్తం కషేత్రజ్ఞ ఇతి చొచ్యతే
అవ్యక్తికే పురే శేతే పురుషశ చేతి కద్యతే
38 అన్యథ ఏవ చ కషేత్రం సయాథ అన్యః కషేత్రజ్ఞ ఉచ్యతే
కషేత్రమ అవ్యక్తమ ఇత్య ఉక్తం జఞాతా వై పఞ్చవింశకః
39 అన్యథ ఏవ చ జఞానం సయాథ అన్యజ జఞేయం తథ ఉచ్యతే
జఞానమ అవ్యక్తమ ఇత్య ఉక్తం జఞేయొ వై పఞ్చవింశకః
40 అవ్యక్తం కషేత్రమ ఇత్య ఉక్తం తదా సత్త్వం తదేశ్వరమ
అనీశ్వరమ అతత్త్వం చ తత్త్వం తత పఞ్చవింశకమ
41 సాంఖ్యథర్శనమ ఏతావత పరిసంఖ్యాన థర్శనమ
సాంఖ్యం పరకురుతే చైవ పరకృతిం చ పరచక్షతే
42 తత్త్వాని చ చతుర్వింశత పరిసంఖ్యాయ తత్త్వతః
సాంఖ్యాః సహ పరకృత్యా తు నిస్తత్త్వః పఞ్చవింశకః
43 పఞ్చవింశొ ఽపరబుథ్ధాత్మా బుధ్యమాన ఇతి సమృతః
యథా తు బుధ్యతే ఽఽతమానం తథా భవతి కేవలః
44 సమ్యగ థర్శనమ ఏతావథ భాసితం తవ తత్త్వతః
ఏవమ ఏతథ విజానన్తః సామ్యతాం పరతియాన్త్య ఉత
45 సమ్యఙ నిథర్శనం నామ పరత్యక్షం పరకృతేస తదా
గుణతత్త్వాన్య అదైతాని నిర్గుణొ ఽనయస తదా భవేత
46 న తవైవం వర్తమానానామ ఆవృత్తిర విథ్యతే పునః
విథ్యతే ఽకషరభావత్వాథ అపరః పరమ అవ్యయమ
47 పశ్యేరన్న ఏకమతయొ న సమ్యక తేషు థర్శనమ
తే ఽవయక్తం పరతిపథ్యన్తే పునః పునర అరింథమ
48 సర్వమ ఏతథ విజానన్తొ న సర్వస్య పరబొధనాత
వయక్తీ భూతా భవిష్యన్తి వయక్తస్య వశవర్తినః
49 సర్వమ అవ్యక్తమ ఇత్య ఉక్తమ అసర్వః పఞ్చవింశకః
య ఏనమ అభిజానన్తి న భయం తేషు విథ్యతే