2. ఆర్యభాషల శాఖోపశాఖల నీ క్రిందివిధముగా బండితులు నిరూపించి యున్నారు.
i. ఇండికు, ఇండియను, లేక ఇండో - ఆర్యభాషలు:- వేదభాష, సంస్కృతము, ప్రాచీన ప్రాకృత శాసనములలోని ప్రాకృతభాషలు, పాలి, పూర్వవాఙ్మయ గ్రధితములైన ప్రాకృతభాషలు, అపభ్రంశభాషలు, నేటి యార్యభాషలు, ఎళు, లేక, ప్రాచీన సింహళభాష, ఆధునిక సింహళభాష, ఆర్మీనియా, సిరియా, తుర్కీ, యూరోపు దేశములలోని జస్సీభాషలు, ఈ వర్గములలో చేఇనవి.
ii. దర్దికు, లేక పిశాచభాషలు, (అ) కాఫిర్-భాష్గలీ, వై - కలా; వసీ - వెరి, లేక, ప్రేసున్; కలష, గవల్‌బతీ; పషై. (ఆ) ఖో-వార్. లేక, చిత్రాలీ. (ఇ) షిణ; కోహిస్తాని, కాశ్మీరీ; - యనుభాష లీ వర్గములోనివి.
iii. ఐరేనియను భాషలు; ఇవి యీ క్రిందిపట్టికలో చూపబడినవి.
3. దర్దికుభాష లిండో - ఆర్యవర్గమునకు జెందినవి కావుకాని యివి పైశాచీభాష లగుటచే ద్రావిడభాషాచరిత్ర సంబంధమగు వీనిని స్మరింపక తప్పదు. ఇవి కాశ్మీర దేశమునందును, కాశ్మీరమున కుత్తర, వాయువ్య భాగములం దనగా దర్దిస్థానము, చిత్రాల్, కాఫీరస్థానములందు వాడుకలో నున్నవి. ఈభాషల మూలమున ఇండో - ఆర్యభాషలగు లహండీ, సింధీ, మున్నగుభాషలు కొంత వికారమును పొందినవి. ఈ భాషల నిప్పుడిరువదిలక్షల జనులుమాత్రము మాట్లాడుచున్నారు. అందు కాశ్మీర భాషను మాట్లాడువారి సంఖ్యయే పదిలక్షలున్నది. కాశ్మీరీభాషతప్ప తక్కిన దర్దికు భాషలందు వాఙ్మయములేదు. పందొమ్మిదవ శతాబ్దము వఱకునుగూడ నీభాషలు లిఖితరూపము నొందలేదు. కావున ని భాషల ప్రాచీనరూపము దెలిసికొన వీలుకాకున్నది. ప్రాచీనకాలమునుండియు రాజకీయవిషయములందును విజ్ఞానవిషయమునను కాశ్మీరమునకును నార్యప్రదేశములకును పరస్పర సంబంధమున్నది. కాని తక్కిన దర్దికుభాషలుగల ప్రదేశములు పర్వతాక్రాంతములయి, చేర వీలులేకుండుటచే నందలి వారి భాషలు సంస్కృతముతోడను ప్రాకృతభాషలతోడను సంబంధము లేక నిలిచినవి. ప్రాచీన కాశ్మీరభాషయందు గ్రంధములు వెలువడినవి. గుణాడ్యుడు రచించిన బృహత్కథ ప్రాచీన కాశ్మీరీభాషయందు రచింపబడిన దేమోయని యొక రూహించుచున్నారు. ఈగ్రంధ మాంధ్రరాజగు శాతవాహనుని యాస్థానమున వెలువడినదను ప్రతీతి యుండుటచే నీ యూహ సరియైనదిగా దోపదు.
