అరణ్యకాండము - సర్గము 73

శ్రీమద్వాల్మీకియరామాయణే అరణ్యకాండే త్రిసప్తతితమః సర్గః |౩-౭౩|

వాల్మీకి రామాయణము

రామాయణ కాండములు

1. బాలకాండము

2. అయోధ్యాకాండము

3. అరణ్యకాండము

4. కిష్కింధకాండము

5. సుందరకాండము

6. యుద్ధకాండము

7. ఉత్తరకాండము

దర్శయిత్వా రామాయ సీతాయాః ప్రైమార్గనే |

వాక్యం అన్వర్థం అర్థజ్ఞః కబంధః పునః అబ్రవీత్ |౩-౭౩-౧|

ఏష రామ శివః పంథా యత్ర ఏతే పుష్పితా ద్రుమాః |

ప్రతీచీం దిశం ఆశ్రిత్య ప్రకాశంతే మనో రమాః |౩-౭౩-౨|

జంబూ ప్రియాల పనసాః ప్లక్ష న్యగ్రోధ తిందుకాః |

అశ్వత్థాః కర్ణికారాః చ చూతాః చ అన్యే చ పాదపాః |౩-౭౩-౩|

ధన్వనా నాగ వృక్షా తిలకా నక్తమాలకాః |

నీల అశోక కదంబాః చ కరవీరాః చ పుష్పితాః |౩-౭౩-౪|

అగ్నిముఖా అశోకాః చ సురక్తాః పరిభద్రకాః |

తాన్ ఆరుహ్య అథవా భూమౌ పాతయిత్వా చ తాన్ బలాత్ |౩-౭౩-౫|

ఫలాని అమృత కల్పాని భక్షయిత్వా గమిష్యథః |

తత్ అతిక్రమ్య కాకుత్స్థ వనం పుషిత పాదపం |౩-౭౩-౬|

నందన ప్రతిమం తు అన్యత్ కురవః ఉత్తరా ఇవ |

సర్వ కాల ఫలా యత్ర పాదపా మధుర స్రవాః |౩-౭౩-౭|

సర్వే చ ఋతవః తత్ర వనే చైత్రరథే యథా |

ఫల భార నతాః తత్ర మహా విటప ధారిణః |౩-౭౩-౮|

శోబంతే సర్వతః తత్ర మేఘ పర్వత సంనిభాః |

తాన్ ఆరుహ్య అథవా భూమౌ పాతైత్వా యథా సుఖం |౩-౭౩-౯|

ఫలాని అమృత కల్పాని లక్షమణః తే ప్రదాస్యతి |

చఙ్క్రమంతౌ వరాన్ శైలాన్ శైలాత్ శైలం వనాత్ వనం |౩-౭౩-౧౦|

తతః పుష్కరిణీం వీరౌ పంపాం నామ గమిష్యథః |

అశర్కరాం అవిభ్రంశాం సమ తీర్థం అశైవలాం |౩-౭౩-౧౧|

రామ సంజాత వాలూకాం కమల ఉత్పల శోభితాం |

తత్ర హంసాః ప్లవాః క్రౌఙ్చాః కురరాః చైవ రాఘవ |౩-౭౩-౧౨|

వల్గు స్వరా నికూజంతి పంపా సలిల గోచరాః |

న ఉద్విజంతే నరాన్ దృష్ట్వా వధస్య అకోవిదాః శుభాః |౩-౭౩-౧౩|

ఘృత పిణ్డ ఉపమాన్ స్థూలాన్ తాన్ ద్విజాన్ భక్షయిష్యథః |

రోహితాన్ వక్ర తుణ్డాన్ చ నల మీనాన్ చ రాఘవ |౩-౭౩-౧౪|

పంపాయాం ఇషుభిః మత్స్యాన్ తత్ర రామ వరాన్ హతాన్ |

నిస్త్వక్పక్షానయసతప్తానకృశాన్నైకకణ్టకాన్ - యద్వా -

నిః త్వక్ పక్షాన్ అయస తప్తాన్ అకృశాన్ న అనేక కణ్టకాన్ |౩-౭౩-౧౫|

తవ భక్త్యా సమాయుక్తో లక్ష్మణః సంప్రదాస్యతి |

భృశం తాన్ ఖాదతో మత్స్యాన్ పంపాయాః పుష్ప సంచయే |౩-౭౩-౧౬|

పద్మ గంధి శివం వారి సుఖ శీతం అనామయం |

ఉద్ధృత్య స తదా అక్లిష్టం రూప్య స్ఫటిక సన్నిభం |౩-౭౩-౧౭|

అథ పుష్కర పర్ణేన లక్ష్మణః పాయయిష్యతి |

స్థూలాన్ గిరి గుహా శయ్యాన్ వానరాన్ వన చారిణః |౩-౭౩-౧౮|

సాయ ఆహ్నే విచరన్ రామ దర్శయిష్యతి లక్ష్మణః |

అపాం లోభాత ఉపావృత్తాన్ వృషభాన్ ఇవ నర్దతః |౩-౭౩-౧౯|

రూప అన్వితాన్ చ పంపాయాం ద్రక్ష్యసి త్వం నరోత్తమ |

సాయ అహ్నే విచరన్ రామ విటపీన్ మాల్య ధారిణః |౩-౭౩-౨౦|

శివ ఉదకం చ పంపాయాం దృష్ట్వా శోకం విహాస్యసి |

సు మనోభిః చితాన్ తత్ర తిలకాన్ నక్త మాలకాన్ |౩-౭౩-౨౧|

ఉత్పలాని చ ఫుల్లాని పంకజాని చ రాఘవ |

న తాని కశ్చిత్ మాల్యాని తత్ర ఆరోపయితా నరః |౩-౭౩-౨౨|

న చ వై ంలానతాం యాంతి న చ శీర్యంతి రాఘవ |

మతంగ శిష్యాః తత్ర ఆసన్ ఋషయః సుసమాహితః |౩-౭౩-౨౩|

తేషాం భార అభితప్తానాం వన్యం ఆహరతాం గురోః |

యే ప్రపేతుః మహీం తూర్ణం శరీరాత్ స్వేద బిందవః |౩-౭౩-౨౪|

తాని మాల్యాని జాతాని మునీనాం తపసా తదా |

స్వేద బిందు సముత్థాని న వినశ్యంతి రాఘవ |౩-౭౩-౨౫|

తేషాం గతానాం అద్య అపి దృశ్యతే పరిచారిణీ |

శ్రమణీ శబరీ నామ కాకుత్స్థ చిర జీవినీ |౩-౭౩-౨౬|

త్వాం తు ధర్మే స్థితా నిత్యం సర్వ భూత నమస్కృతం |

దృష్ట్వా దేవ ఉపమం రామ స్వర్గ లోకం గమిష్యతి |౩-౭౩-౨౭|

తతః తత్ రామ పంపాయాః తీరం ఆశ్రిత్య పశ్చిమం |

ఆశ్రమ స్థానం అతులం గుహ్యం కాకుత్స్థ పశ్యసి |౩-౭౩-౨౮|

న తత్ర ఆక్రమితుం నాగాః శక్నువంతి తద్ ఆశ్రమే |

ఋషేః తస్య మతంగస్య విధానాత్ తత్ చ కాననం |౩-౭౩-౨౯|

మాతంగ వనం ఇతి ఏవ విశ్రుతం రఘునందన |

తస్మిన్ నందన సంకాశే దేవ అరణ్య ఉపమే వనే |౩-౭౩-౩౦|

నానా విహగ సంకీర్ణే రంస్యసే రామ నిర్వృతః |

ఋష్యమూకః తు పంపాయాః పురస్తాత్ పుష్పిత ద్రుమః |౩-౭౩-౩౧|

సు దుఃఖ ఆరోహణః చ ఏవ శిశు నాగ అభిరక్షితః |

ఉదారో బ్రహ్మణా చైవ పూర్వ కాలే వినిర్మితః |౩-౭౩-౩౨|

శయానః పురుషో రామ తస్య శైలస్య మూర్ధని |

యత్ స్వప్నే లభతే విత్తం తత్ ప్రబుద్ధో అధిగచ్ఛతి |౩-౭౩-౩౩|

యః తు ఏనం విషమ ఆచారః పాప కర్మా అధిరోహతి |

తత్ర ఏవ ప్రహరంతి ఏనం సుప్తం ఆదాయ రాక్షసాః |౩-౭౩-౩౪|

తత్ర అపి శిశు నాగానాం ఆక్రందః శ్రూయతే మహాన్ |

క్రీడతాం రామ పంపాయాం మతంగ ఆశ్రమ వాసినాం |౩-౭౩-౩౫|

సిక్తా రుధిర ధారాభిః సంహత్య పరమ ద్విపాః |

ప్రచరంతి పృథక్ కీర్ణా మేఘ వర్ణాః తరస్వినః |౩-౭౩-౩౬|

తే తత్ర పీత్వా పానీయం విమలం చారు శోభనం |

అత్యంత సుఖ సంస్పర్శం సర్వ గంధ సమన్వితం |౩-౭౩-౩౭|

నివృత్తాః సంవిగాహంతే వనాని వన గోచరాః |

ఋక్షాం చ ద్విపినః చైవ నీల కోమలక ప్రభాన్ |౩-౭౩-౩౮|

రురూన్ అపేతా అపజయాన్ దృష్ట్వా శోకం ప్రహాస్యసి |

రామ తస్య తు శైలస్య మహతీ శోభతే గుహా |౩-౭౩-౩౯|

శిలా పిధానా కాకుత్స్థ దుఃఖం చ అస్యాః ప్రవేశనం |

తస్యా గుహాయాః ప్రాక్ ద్వారే మహాన్ శీత ఉదకో హ్రదః |౩-౭౩-౪౦|

బహు మూల ఫలో రమ్యో నానా నగ సమాకులః |

తస్యాం వసతి సుగ్రీవః చతుర్భిః సహ వానరైః |౩-౭౩-౪౧|

కదాచిత్ శిఖరే తస్య పర్వతస్య అపి తిష్ఠతే |

కబంధః తు అనుశాస్య ఏవం తౌ ఉభౌ రామ లక్ష్మణౌ |౩-౭౩-౪౨|

స్రగ్వీ భాస్కర వర్ణ ఆభః ఖే వ్యరోచత వీర్యవాన్ |

తం తు ఖ స్థం మహాభాగం కబంధం రామ లక్ష్మణౌ |౩-౭౩-౪౩|

ప్రస్థితౌ త్వం వ్రజస్వ ఇతి వాక్యం ఊచతుః అంతికే |

గమ్యతాం కార్య సిద్ధి అర్థం ఇతి తౌ అబ్రవీత్ చ సః |౩-౭౩-౪౪|

సుప్రీతౌ తౌ అనుజ్ఞాప్య కబంధః ప్రస్థితః తదా |౩-౭౩-౪౫|

స తత్ కబంధః ప్రతిపద్య రూపంవృతః శ్రియా భాస్కర సర్వ దేహః |

నిదర్శయన్ రామం అవేక్ష్య ఖ స్థఃసఖ్యం కురుష్వ ఇతి తదా అభ్యువాచ |౩-౭౩-౪౬|

ఇతి వాల్మీకి రామాయణే ఆది కావ్యే అరణ్యకాండే త్రిసప్తతితమః సర్గః |౩-౭౩|