అనుశాసన పర్వము - అధ్యాయము - 1
| ←ముందరి అధ్యాయము | వ్యాస మహాభారతము (అనుశాసన పర్వము - అధ్యాయము - 1) వేద వ్యాసుడు |
తరువాతి అధ్యాయము→ |
| వ్యాస మహాభారతము | |||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||||||
1 [య]
శమొ బహువిధాకారః సూక్ష్మ ఉక్తః పితామహ
న చ మే హృథయే శాన్తిర అస్తి కృత్వేథమ ఈథృశమ
2 అస్మిన అర్దే బహువిధా శాన్తిర ఉక్తా తవయానఘ
సవకృతే కా ను శాన్తిః సయాచ ఛమాథ బహువిధాథ అపి
3 శరాచిత శరీరం హి తీవ్రవ్రణమ ఉథీక్ష్య చ
శమం నొపలభే వీర థుష్కృతాన్య ఏవ చిన్తయన
4 రుధిరేణావసిక్తాఙ్గం పరస్రవన్తం యదాచలమ
తవాం థృష్ట్వా పురుషవ్యాఘ్ర సీథే వర్షాస్వ ఇవామ్బుజమ
5 అతః కష్టతరం కిం ను మత్కృతే యత పితామహః
ఇమామ అవస్దాం గమితః పరత్యమిత్రై రణాజిరే
తదైవాన్యే నృపతయః సహ పుత్రాః స బాన్ధవాః
6 వయం హి ధార్తరాష్ట్రాశ చ కాలమన్యువశానుగాః
కృత్వేథం నిన్థితం కర్మ పరాప్స్యామః కాం గతిం నృప
7 అహం తవ హయ అన్తకరః సుహృథ వధకరస తదా
న శాన్తిమ అధిగచ్ఛామి పశ్యంస తవాం థుఃఖితం కషితౌ
8 [బ]
పరతన్త్రం కదం హేతుమ ఆత్మానమ అనుపశ్యసి
కర్మణ్య అస్మిన మహాభాగ సూక్ష్మం హయ ఏతథ అతీన్థ్రియమ
9 అత్రాప్య ఉథాహరన్తీమమ ఇతిహాసం పురాతనమ
సంవాథం మృత్యుగౌతమ్యొః కాలలుబ్ధక పన్నగైః
10 గౌతమీ నామ కౌన్తేయ సదవిరా శమ సంయుతా
సర్పేణ థష్టం సవం పుత్రమ అపశ్యథ గతచేతనమ
11 అద తం సనాయు పాశేన బథ్ధ్వా సర్పమ అమర్షితః
లుబ్ధకొ ఽరజునకొ నామ గౌతమ్యాః సముపానయత
12 తాం చాబ్రవీథ అయం తే సపుత్రహా పన్నగాధమః
బరూహి కషిప్రం మహాభాగే వధ్యతాం కేన హేతునా
13 అగ్నౌ పరక్షిప్యతామ ఏష చఛిథ్యతాం ఖణ్డశొ ఽపి వా
న హయ అయం బాలహా పాపశ చిరం జీవితుమ అర్హతి
14 [గౌతమీ]
విసృజైనమ అబుథ్ధిస తవం న వధ్యొ ఽరజునక తవయా
కొ హయ ఆత్మానం గురుం కుర్యాత పరాప్తవ్యే సతి చిన్తయన
15 పలవన్తే ధర్మలఘవొ లొకే ఽమభసి యదా పరలాః
మజ్జన్తి పాపగురవః శస్త్రం సకన్నమ ఇవొథకే
16 న చామృత్యుర భవితా వై హతే ఽసమిన; కొ వాత్యయః సయాథ అహతే ఽసమిఞ జనస్య
అస్యొత్సర్గే పరాణయుక్తస్య జన్తొర; మృత్యొర లొకం కొ ను గచ్ఛేథ అనన్తమ
17 [లుబ్ధక]
జానామ్య ఏవం నేహ గుణాణున జఞాః; సర్వే నియుక్తా గురవొ వై భవన్తి
సవస్దస్యైతే తూపథేశా భవన్తి; తస్మాత కషుథ్రం సర్పమ ఏనం హనిష్యే
18 సమీప్సన్తః కాలయొగం తయజన్తి; సథ్యః శుచం తవ అర్దవిథస తయజన్తి
శరేయః కషయః శొచతాం నిత్యశొ హి; తస్మాత తయాజ్యం జహి శొకం హతే ఽసమిన
19 [గ]
న చైవార్తిర విథ్యతే ఽసమథ్విధానాం; ధర్మారామః సతతం సజ్జనొ హి
నిత్యాయస్తొ బాల జనొ న చాస్తి; ధర్మొ హయ ఏష పరభవామ్య అస్య నాహమ
20 న బరాహ్మణానాం కొపొ ఽసతి కుతః కొపాచ చ యాతనా
మార్థవాత కషమ్యతాం సాధొ ముచ్యతామ ఏష పన్నగః
21 [ల]
హత్వా లాభః శరేయ ఏవావ్యయం సయాత; సథ్యొ లాభొ బలవథ్భిః పరశస్తః
కాలాల లాభొ యస తు సథ్యొ భవేత; హతే శరేయః కుత్సితే తవేథృశే సయాత
22 [గ]
కార్ద పరాప్తిర గృహ్య శత్రుం నిహత్య; కా వా శాన్తిః పరాప్య శత్రుం నమ ఉక్త్వా
కస్మాత సౌమ్య భుజగే న కషమేయం; మొక్షం వా కిం కారణం నాస్య కుర్యామ
23 [ల]
అస్మాథ ఏకస్మాథ బహవొ రక్షితవ్యా; నైకొ బహుభ్యొ గౌతమి రక్షితవ్యః
కృతాగసం ధర్మవిథస తయజన్తి; సరీసృపం పాపమ ఇమం జహి తవమ
24 [జ]
నాస్మిన హతే పన్నగే పుత్రకొ మే; సంప్రాప్స్యతే లుబ్ధక జీవితం వై
గుణం చాన్యం నాస్య వధే పరపశ్యే; తస్మాత సర్పం లుబ్ధక ముఞ్చ జీవమ
25 [ల]
వృత్రం హత్వా థేవరాట శరేష్ఠ భాగ్భాగ వై; యజ్ఞం హత్వా భాగమ అవాప చైవ
శూలీ థేవొ థేవ వృత్తం కురు తవం; కషిప్రం సర్పం జహి మా భూథ విశఙ్కా
26 [భ]
అసకృత పరొచ్యమానాపి గౌతమీ భుజగం పరతి
లుబ్ధకేన మహాభాగా పాపే నైవాకరొన మతిమ
27 ఈషథ ఉచ్ఛ్వసమానస తు కృచ్ఛ్రాత సంస్తభ్య పన్నగః
ఉత్ససర్జ గిరం మన్థాం మానుషీం పాశపీడితః
28 కొ నవ అర్జునక థొషొ ఽతర విథ్యతే మమ బాలిశ
అస్వతన్త్రం హి మాం మృత్యుర వివశం యథ అచూచుథత
29 తస్యాయం వచనాథ థష్టొ న కొపేన న కామ్యయా
తస్య తక కిల్బిషం లుబ్ధ విథ్యతే యథి కిల్బిషమ
30 [ల]
యథ్య అన్యవశగేనేథం కృతం తే పన్నగాశుభమ
కారణం వై తవమ అప్య అత్ర తస్మాత తవమ అపి కిల్బిషీ
31 మృత పాత్రస్య కరియాయాం హి థణ్డచక్రాథయొ యదా
కారణత్వే పరకల్ప్యన్తే తదా తవమ అపి పన్నగ
32 కిల్బిషీ చాపి మే వధ్యః కిల్బిషీ చాసి పన్నగ
ఆత్మానం కారణం హయ అత్ర తవమ ఆఖ్యాసి భుజంగమ
33 [సర్ప]
సర్వ ఏతే హయ అస్వవశా థణ్డచక్రాథయొ యదా
తదాహమ అపి తస్మాన మే నైష హేతుర మతస తవ
34 అద వా మతమ ఏతత తే తే ఽపయ అన్యొన్యప్రయొజకాః
కార్యకారణ సంథేహొ భవత్య అన్యొన్యచొథనాత
35 ఏవం సతి న థొషొ మే నాస్మి వధ్యొ న కిల్బిషీ
కిల్బిషం సమవాయే సయాన మన్యసే యథి కిల్బిషమ
36 [ల]
కారణం యథి న సయాథ వై న కర్తా సయాస తవమ అప్య ఉత
వినాశే కారణం తవం చ తస్మాథ వధ్యొ ఽసి మే మతః
37 అసత్య అపి కృతే కార్యే నేహ పన్నగలిప్యతే
తస్మాన నాత్రైవ హేతుః సయాథ వధ్యః కిం బహు భాషసే
38 [సర్ప]
కార్యాభావే కరియా న సయాత సత్య అసత్య అపి కారణే
తస్మాత తవమ అస్మిన హేతౌ మే వాచ్యొ హేతుర విశేషతః
39 యథ్య అహం కారణత్వేన మతొ లుబ్ధక తత్త్వతః
అన్యః పరయొగే సయాథ అత్ర కిల్బిషీ జన్తు నాశనే
40 [ల]
వధ్యస తవం మమ థుర్బుథ్ధే బాల ఘాతీ నృశంసకృత
భాషసే కిం బహు పునర వధ్యః సన పన్నగాధమ
41 [సర్ప]
యదా హవీంషి జుహ్వానా మఖే వై లుబ్ధకర్త్విజః
న ఫలం పరాప్నువన్త్య అత్ర పరలొకే తదా హయ అహమ
42 [భ]
తదా బరువతి తస్మింస తు పన్నగే మృత్యుచొథితే
ఆజగామ తతొ మృత్యుః పన్నగం చాబ్రవీథ ఇథమ
43 కాలేనాహం పరణుథితః పన్నగత్వామ అచూచుథమ
వినాశహేతుర నాస్య తవమ అహం వా పరాణినః శిశొః
44 యదా వాయుర జలధరాన వికర్షతి తతస తతః
తథ్వజ జలథవత సర్పకాలస్యాహం వశానుగః
45 సాత్త్వికా రాజసాశ చైవ తామసా యే చ కే చన
భావాః కాలాత్మకాః సర్వే పరవర్తన్తే హి జన్తుషు
46 జఙ్గమాః సదావరాశ చైవ థివి వా యథి వా భువి
సర్వే కాలాత్మకాః సర్పకాలాత్మకమ ఇథం జగత
47 పరవృత్తయశ చ యా లొకే తదైవ చ నివృత్తయః
తాసాం వికృతయొ యాశ చ సర్వం కాలాత్మకం సమృతమ
48 ఆథిత్యశ చన్థ్రమా విష్ణుర ఆపొ వాయుః శతక్రతుః
అగ్నిః ఖం పృదివీ మిత్ర ఓషధ్యొ వసవస తదా
49 సరితః సగరాశ చైవ భావాభావౌ చ పన్నగ
సర్వే కాలేన సృజ్యన్తే హరియన్తే చ తదా పునః
50 ఏవం జఞాత్వా కదం మాం తవం స థొషం సర్పమన్యసే
అద చైవం గతే థొషొ మయి తవమ అపి థొషవాన
51 [సర్ప]
నిర్థొషం థొషవన్తం వా న తవా మృత్యొర బరవీమ్య అహమ
తవయాహం చొథిత ఇతి బరవీమ్య ఏతావథ ఏవ తు
52 యథి కాలే తు థొషొ ఽసతి యథి తత్రాపి నేష్యతే
థొషొ నైవ పరీక్ష్యొ మే న హయ అత్రాధికృతా వయమ
53 నిర్మొక్షస తవ అస్య థొషస్య మయా కార్యొ యదాతదా
మృత్యొ విథొషః సయామ ఏవ యదా తన మే పరయొజనమ
54 [భ]
సర్పొ ఽదార్జునకం పరాహ శరుతం తే మృత్యుభాషితమ
నానాగసం మాం పాశేన సంతాపయితుమ అర్హసి
55 [ల]
మృత్యొః శరుతం మే వచనం తవ చైవ భుజంగమ
నైవ తావథ విథొషత్వం భవతి తవయి పన్నగ
56 మృత్యుస తవం చైవ హేతుర హి జన్తొర అస్య వినాశనే
ఉభయం కారణం మన్యే న కారణమ అకారణమ
57 ధిన మృత్యుం చ థురాత్మానం కరూరం థుఃఖకరం సతామ
సవాం చైవాహం వధిష్యామి పాపం పాపస్య కారణమ
58 [మృత్యు]
వివశౌ కాలవశగావ ఆవాం తథ థిష్ట కారిణౌ
నావాం థొషేణ గన్తవ్యౌ యథి సమ్యక పరపశ్యసి
59 [ల]
యువామ ఉభౌ కాలవశౌ యథి వై మృత్యుపన్నగౌ
హర్షక్రొధౌ కదం సయాతామ ఏతథ ఇచ్ఛామి వేథితుమ
60 [మృత్యు]
యాః కాశ చిథ ఇహ చేష్టాః సయుః సర్వాః కాలప్రచొథితాః
పూర్వమ ఏవైతథ ఉక్తం హి మయా లుబ్ధక కాలతః
61 తస్మాథ ఉభౌ కాలవశావ ఆవాం తథ థిష్ట కారిణౌ
నావాం థొషేణ గన్తవ్యౌ తవయా లుబ్ధక కర్హి చిత
62 [భ]
అదొపగమ్య కాలస తు తస్మిన ధర్మార్దసంశయే
అబ్రవీత పన్నగం మృత్యుం లుబ్ధమ అర్జునకం చ తమ
63 [కాల]
నైవాహం నాప్య అయం మృత్యుర నాయం లుబ్ధక పన్నగః
కిల్బిషీ జన్తు మరణే న వయం హి పరయొజకాః
64 అకరొథ యథ అయం కర్మ తన నొ ఽరజునక చొథకమ
పరణాశ హేతుర నాన్యొ ఽసయ వధ్యతే ఽయం సవకర్మణా
65 యథ అనేన కృతం కర్మ తేనాయం నిధనం గతః
వినాశహేతుః కర్మాస్య సర్వే కర్మ వశా వయమ
66 కర్మ థాయాథవాఁల లొకః కర్మ సంబన్ధ లక్షణః
కర్మాణి చొథయన్తీహ యదాన్యాయం తదా వయమ
67 యదా మృత పిణ్డతః కర్తా కురుతే యథ యథ ఇచ్ఛతి
ఏవమ ఆత్మకృతం కర్మ మానవః పరతిపథ్యతే
68 యదా ఛాయాతపౌ నిత్యం సుసంబథ్ధౌ నిరన్తరమ
తదా కర్మ చ కర్తా చ సంబథ్ధావ ఆత్మకర్మభిః
69 ఏవం నాహం న వై మృత్యుర న సర్పొ న తదా భవాన
న చేయం బరాహ్మణీ వృథ్ధా శిశుర ఏవాత్ర కారణమ
70 తస్మింస తదా బరువాణే తు బరాహ్మణీ గౌతమీ నృప
సవకర్మ పరత్యయాఁల లొకాన మత్వార్జునకమ అబ్రవీత
71 నైవ కాలొ న భుజగొ న మృత్యుర ఇహ కారణమ
సవకర్మభిర అయం బాలః కాలేన నిధనం గతః
72 మయా చ తత కృతం కర్మ యేనాయం మే మృతః సుతః
యాతు కాలస తదా మృత్యుర ముఞ్చార్జునక పన్నగమ
73 [భ]
తతొ యదాగతం జగ్ముర మృత్యుః కాలొ ఽద పన్నగః
అభూథ విరొషొ ఽరజునకొ విశొకా చైవ గౌతమీ
74 ఏతచ ఛరుత్వా శమం గచ్ఛ మా భూశ చిన్తాపరొ నృప
సవకర్మ పరత్యయాఁల లొకాంస తరీన విథ్ధి మనుజర్షభ
75 న తు తవయా కృతం పార్ద నాపి థుర్యొధనేన వై
కాలేన తత కృతం విథ్ధి విహితా యేన పార్దివాః
76 [వ]
ఇత్య ఏతథ వచనం శరుత్వా బభూవ విగతజ్వరః
యుధిష్ఠిరొ మహాతేజాః పప్రచ్ఛేథం చ ధర్మవిత