సుందరకాండము - సర్గము 48

సర్గ – 48

తతస్తు రక్షోధిపతిర్మహాత్మ | హనూమతాక్షే నిహతే కుమారే | మనస్సమాధాయ స దేవకల్పం | సమాదిదేశేంద్రజితం సరోషః || 5.48.1

త్వమస్త్రవిచ్చ్హస్త్రవిదాం వరిష్ఠః | సురాసురాణామపి శోకదాతా | సురేషు సేంద్రేషు చ దృష్టకర్మా | పితామహారాధనసంచితాస్త్రః || 5.48.2

తవాస్త్రబలమాసాద్య ససురాస్సమరుద్గణాః | న శేకుస్సమరే స్థాతుం సురేశ్వరసమాశ్రితాః || 5.48.3

న కశ్చిత్త్రిషు లోకేషు సమ్యుగేన గతశ్రమః | భుజవీర్యాభిగుప్తశ్చ తపసా చాభిరక్షితః || 5.48.4 దేశకాలవిభాగజ్ఞస్త్వమేవ మతిసత్తమః |

న తేస్త్యశక్యం సమరేషు కర్మణా | న తేస్త్యకార్యం మతిపూర్వమంత్రణే | న సోస్తి కశ్చిత్త్రిషు సంగ్రహేషు వై | న వేద యస్తేస్త్రబలం బలం చ తే || 5.48.5

మమానురూపం తపసో బలం చ తే | పరాక్రమశ్చాస్త్రబలం చ సంయుగే | న త్వాం సమాసాద్య రణావమర్దే | మనశ్శ్రమం గచ్ఛతి నిశ్చితార్థం || 5.48.6

నిహతాః కింకరాస్సర్వే జంబుమాలీ చ రాక్షసః | అమాత్యపుత్రా వీరాశ్చ పఙ్చ సేనాగ్రయాయినః || 5.48.7

బలాని సుసమృద్ధాని సాశ్వనాగరథాని చ | సహోదరస్తే దయితః కుమారో2క్షశ్చ సూదితః || 5.48.8 న హి తేష్వేవ మే సారో యస్త్వయ్యరినిషూదన |

ఇదం హి దృష్ట్వా మతిమన్ మహాద్బలం | కపేః ప్రభావం చ పరాక్రమం చ | త్వమాత్మనశ్చాపి సమీక్ష్య సారం | కురుష్వ వేగం స్వబలానురూపం || 5.48.9

బలావమర్దస్వయి సన్నికృష్టే | యథా గతే శామ్యతి శాంతశత్రౌ | తథా సమీక్ష్యాత్మబలం పరం చ | సమారభస్వాస్త్రవిదాం వరిష్ఠ || 5.48.10

న వీరసేనా గణశోచ్యవంతి | న వజ్రమాదాయ విశాలసారం | న మారుతస్యాస్య గతేః ప్రమాణం | న చాగ్నికల్పః కరణేన హంతుం || 5.48.11

తమేవమర్థం ప్రసమీక్ష్య సమ్యక్ | స్వకర్మసామ్యాద్ధి సమాహితాత్మ | స్మరంశ్చ దివ్యం ధనుషోస్త్రవీర్యం | వ్రజాక్షతం కర్మ సమారభస్వ || 5.48.12

న ఖల్వియం మతిశ్శ్రేష్ఠా యత్త్వాం సంప్రేషయామ్యహం | ఇయం చ రాజధర్మాణాం క్షత్రియస్య మతిర్మతా || 5.48.13

నానాశస్త్రేషు సంగ్రామే వైశారద్యమరిందమ | అవశ్యమేవ బోద్ధవ్యం కామ్యశ్చ విజయో రణే || 5.48.14

తతః పితుస్తద్వచనం నిశమ్య | ప్రదక్షిణం దక్షసుతప్రభావః | చకార భర్తారమదీనసత్త్వో | రణాయ వీరః ప్రతిపన్నబుద్ధిః || 5.48.15

తతస్తై స్స్వగణైరిష్టైరింద్రజిత్ ప్రతిపూజితః | యద్ధోద్ధతః కృతోత్సాహస్సంగ్రామం ప్రత్యపద్యత || 5.48.16

శ్రీమాన్ పద్మపలాశాక్షో రాక్షసాధిపతేస్సుతః | నిర్జగామ మహాతేజాస్సముద్ర ఇవ పర్వసు || 5.48.17

స పక్షిరాజోపమతుల్యవేగై | ర్వ్యాళైశ్చతుర్భిః సితతీక్ష్ణదంష్ట్రైః | రథం సమాయుక్తమసహయవేగం | సమారురోహేంద్రజిదింద్రకల్పః || 5.48.18

స రథీ ధన్వినాం శ్రేష్ఠః శస్త్రజ్ఞోస్త్రవిదాం వరః | రథేనాభియయౌ క్షిప్రం హనుమాన్యత్ర సోభవత్ || 5.48.19

స తస్య రథనిర్ఘోషం జ్యాస్వనం కార్ముకస్య చ | నిశమ్య హరివీరోసౌ సంప్రహృష్టతరోభవత్ || 5.48.20

సుమహాచ్చాపమాదాయ శితశల్యాంశ్చ సాయకాన్ | హనుమంతమభిప్రేత్య జగామ రణపణ్డితః || 5.48.21

తస్మింస్తతః సంయతి జాతహర్షే | రణాయ నిర్గచ్ఛతి చాపపాణౌ | దిశశ్చ సర్వాః కలుషా బభూవు | మృగాశ్చ రౌద్రా బహుధా వినేదుః || 5.48.22

సమాగతాస్తత్ర తు నాగయక్షా | మహర్షయశ్చక్రచరాశ్చ సిద్ధాః | నభస్సమావృత్య చ పక్షిసంఘా | వినేదురుచ్చైః పరమప్రహృష్టాః || 5.48.23

ఆయాంతం సరథం దృష్ట్వా తూర్ణమింద్రజితం కపిః | విననాద మహానాదం వ్యవర్ధత చ వేగవాన్ || 5.48.24

ఇంద్రజిత్తు రథం దివ్యమాస్థితశ్చిత్రకార్ముకః | ధనుర్విష్ఫారయామాస తటిదూర్జితనిస్స్వనం || 5.48.25

తతస్సమేతావతితీక్ష్ణవేగౌ | మహాబలౌ తౌ రణనిర్విశఞ్కౌ | కపిశ్చ రక్షోధిపతేస్తనూజః | సురాసురేంద్రావివ బద్ధవైరౌ || 5.48.26

స తస్య వీరస్య మహారథస్య | ధనుష్మతః సంయతి సమ్మతస్య | శరప్రవేగం వ్యహనత్ప్రవృద్ధ | శ్చచార మార్గే పితురప్రమేయః || 5.48.27

తతశ్శరానాయతతీక్ష్ణశల్యాన్ | సుపత్రిణః కాఙ్చనచిత్రపుఞ్ఖాన్ | ముమోచ వీరః పరవీరహంతా | సునన్నతాన్ వజ్రనిపాతవేగాన్ || 5.48.28

తతస్తు తత్స్యందననిస్స్వనం చ | మృదఞ్గభేరీపటహస్వనం చ | వికృష్యమాణస్య చ కార్ముకస్య | నిశమ్య ఘోషం పునరుత్పపాత || 5.48.29

శరాణామంతరేష్వాశు వ్యవర్తత మహాకపిః | హరిస్తస్యాభిలక్ష్యస్య మోఘయన్ లక్ష్యసంగ్రహం || 5.48.30

శరాణామగ్రతస్తస్య పునస్సమభివర్తత | ప్రసార్య హస్తౌ హనుమానుత్పపాతానిలాత్మజః || 5.48.31

తావుభౌ వేగసంపన్నౌ రణకర్మవిశారదౌ | సర్వభూతమనోగ్రాహి చక్రతుర్యుద్ధముత్తమం || 5.48.32

హనుమతో వేద న రాక్షసో న్తరమ్ | న మారుతిస్తస్య మహాత్మనో న్తరమ్ | పరస్పరం నిర్విషహౌ బభూవతుః | సమేత్య తౌ దేవసమానవిక్రమౌ || 5.48.33

తతస్తు లక్ష్యే స విహన్యమానే | శరేష్వమోఘేషు చ సంపతత్సు | జగామ చింతాం మహతీం మహాత్మా | సమాధిసమ్యోగసమాహితాత్మా || 5.48.34

తతో మతిం రాక్షసరాజసూను | శ్చకార తస్మిన్ హరివీరముఖ్యే | అవధ్యతాం తస్య కపేస్సమీక్ష్య | కథం నిగచ్ఛేదితి నిగ్రహార్థం || 5.48.35

తతః పైతామహం వీరః సో స్త్రమస్త్రవిదాం వరః | సందధే సుమహాతేజాః తం హరిప్రవరం ప్రతి || 5.48.36

అవధ్యో యమితి జ్ఞాత్వా తమస్త్రేణాస్త్రతత్త్వవిత్ | నిజగ్రాహ మహాబాహుర్మారుతాత్మజమింద్రజిత్ || 5.48.37

తేన బద్ధస్తతో స్త్రేణ రాక్షసేన స వానరః | అభవన్నిర్విచేష్టశ్చ పపాత స మహీతలే || 5.48.38

తతో థ బుద్ధ్వా స తదస్త్రబంధం | ప్రభోః ప్రభావాద్విగతాత్మవేగః | పితామహానుగ్రహమాత్మనశ్చ | విచింతయామాస హరిప్రవీరః || 5.48.39

తతస్స్వాయంభువైర్మన్రైర్బ్రహ్మాస్త్రమభిమంత్రితం | హనుమాంశ్చింతయామాస వరదానం పితామహాత్ || 5.48.40

న మేస్త్రబంధస్య చ శక్తిరస్తి | మిమోక్షణే లోకగురోః ప్రభావాత్ | ఇత్యేవ మత్వా విహితో స్త్రబంధో | మయాత్మయోనేరనువర్తితవ్యః || 5.48.41

స వీర్యమస్త్రస్య కపిర్విచార్య | పితామహానుగ్రహమాత్మనశ్చ | విమోక్షశక్తిం పరిచింతయిత్వా | పితామాహాజ్ఞామనువర్తతే స్మ || 5.48.42

అస్త్రేణాపి హి బద్ధస్య భయం మమ న జాయతే | పితామహమహేంద్రాభ్యాం రక్షితస్యానిలేన చ || 5.48.43

గ్రహణే చాపి రక్షోభిర్మహన్మే గుణదర్శనం | రాక్షసేంద్రేణ సంవాదస్తస్మాద్గృహ్ణంతు మాం పరే || 5.48.44

స నిశ్చితార్థః పరవీరహంతా | సమీక్ష్యకారీ వినివృత్తచేష్టః | పరైః ప్రసహ్యాభిగతైర్నిగృహ్య | ననాద తైస్త్రైః పరిభర్త్స్యమానః || 5.48.45

తతస్తం రాక్షసా దృష్ట్వా నిర్విచేష్టమరిందమం | బబంధుశ్శణవల్కైశ్చ ద్రుమచీరైశ్చ సంహతైః || 5.48.46

స రోచయామాస పరైశ్చ బంధనం | ప్రసహ్య వీరైరభినిగ్రహం చ | కౌతూహలాన్మాం యది రాక్షసేంద్రో | ద్రష్టుం వ్యవస్యేదితి నిశ్చితార్థః || 5.48.47

స బద్ధస్తేన వల్కేన విముక్తో స్త్రేణ వీర్యవాన్ | అస్త్రబంధః స చాన్యం హి న బంధమనువర్తతే || 5.48.48

అథేంద్రజిత్తు ద్రుమచీరబద్ధం | విచార్య వీరః కపిసత్తమం తం | విముక్తమస్త్రేణ జగామ చింతాం | నాన్యేన బద్ధో హ్యనువర్తతేస్త్రం || 5.48.49

అహో మహత్కర్మ కృతం నిరర్థకం | న రాక్షసైర్మంత్రగతిర్విమృష్టా | పునశ్చ మంత్రే విహతే స్త్రమన్య | త్ప్రవర్తతే సంశయితాస్స్మ సర్వే || 5.48.50

అస్త్రేణ హనుమాన్ ముక్తో నాత్మానమవబుధ్యత | కృష్యమాణస్తు రక్షోభిస్తైశ్చ బంధైర్నిపీడితః || 5.48.51

హన్యమానస్తతః క్రూరై రాక్షసైః కాష్ఠముష్టిభిః | సమీపే రాక్షసేంద్రస్య ప్రాకృష్యత స వానరః || 5.48.52

అథేంద్రజిత్తం ప్రసమీక్ష్య ముక్త | మస్త్రేణ బద్ధం ద్రుమచీరసూత్రైః | న్యదర్శయత్తత్ర మహాబలం తం | హరిప్రవీరం సగణాయ రాజ్ఞే || 5.48.53

తం మత్తమివ మాతఞ్గం బద్ధం కపివరోత్తమం | రాక్షసా రాక్షసేంద్రాయ రావణాయ న్యవేదయన్ || 5.48.54

కో యం కస్య కుతో వాత్ర కిం కార్యం కో వ్యపాశ్రయః | ఇతి రాక్షసవీరాణాం తత్ర సఙ్జజ్ఞిరే కథేః || 5.48.55

హన్యతాం దహ్యతాం వాపి భక్ష్యతామితి చాపరే | రాక్షసాస్తత్ర సంక్రుద్ధాః పరస్పరమథాబ్రువన్ || 5.48.56

అతీత్య మార్గం సహసా మహాత్మా | స తత్ర రక్షోధిపపాదమూలే | దదర్శ రాజ్ఞః పరిచారవృద్ధాన్ | గృహం మహారత్నవిభూషితం చ || 5.48.57

స దదర్శ మహాతేజా రావణః కపిసత్తమం | రక్షోభిర్వికృతాకారైః కృష్యమాణమితస్తతః || 5.48.58

రాక్షసాధిపతిం చాపి దదర్శ కపిసత్తమః | తేజోబలసమాయుక్తం తపంత మివ భాస్కరం || 5.48.59

స రోషసంవర్తితతామ్రదృష్టి | ర్దశాననస్తం కపిమన్వవేక్ష్య | అథోపవిష్టాన్ కులశీలవృద్ధన్ | సమాదిశత్తం ప్రతి మంత్రిముఖ్యాన్ || 5.48.60

యథాక్రమం తైస్స కపిర్విపృష్టః | కార్యార్థమర్థస్య చ మూలమాదౌ | నివేదయామాస హరీశ్వరస్య | దూతః సకాశాదహమాగతో స్మి || 5.48.61

ఇత్యార్షే శ్రీమద్రామాయణే వాల్మీకీయ ఆదికావ్యే సుందరకాణ్డే అష్టచత్వారింశస్సర్గః