శాంతి పర్వము - అధ్యాయము - 295
| ←ముందరి అధ్యాయము | వ్యాస మహాభారతము (శాంతి పర్వము - అధ్యాయము - 295) వేద వ్యాసుడు |
తరువాతి అధ్యాయము→ |
| వ్యాస మహాభారతము | |||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||||||
1 [వసిస్ఠ]
సాంఖ్యథర్శనమ ఏతావథ ఉక్తం తే నృపసత్తమ
విథ్యావిథ్యే తవ ఇథానీం మే తవం నిబొధానుపూర్వశః
2 అవ్యథ్యామ ఆహుర అవ్యక్తం సర్గ పరలయ ధర్మి వై
సర్గ పరలయ నిర్ముక్తం విథ్యాం వై పఞ్చవింశకమ
3 పరస్పరమ అవిథ్యాం వై తన నిబొధానుపూర్వశః
యదొక్తమ ఋషిభిస తాత సాంఖ్యస్యాస్య నిథర్శనమ
4 కర్మేన్థ్రియాణాం సర్వేషాం విథ్యా బుథ్ధీన్థ్రియం సమృతమ
బుథ్ధీన్థ్రియాణాం చ తదా విశేషా ఇతి నః శరుతమ
5 విశేషాణాం మనస తేషాం విథ్యామ ఆహుర మనీషిణః
మనసః పఞ్చ భూతాని విథ్యా ఇత్య అభిచక్షతే
6 అహంకారస తు భూతానాం పఞ్చానాం నాత్ర సంశయః
అహంకారస్య చ తదా బుథ్ధిర విథ్యా నరేశ్వర
7 బుథ్ధేః పరకృతిర అవ్యక్తం తత్త్వానాం పరమేశ్వరమ
విథ్యా జఞేయా నరశ్రేష్ఠ విధిశ చ పరమః సమృతః
8 అవ్యక్తస్య పరం పరాహుర విథ్యాం వై పఞ్చవింశకమ
సర్వస్య సర్వమ ఇత్య ఉక్తం జఞేయం జఞానస్య పార్దివ
9 జఞానమ అవ్యక్తమ ఇత్య ఉక్తం జఞేయం వై పఞ్చవింశకమ
తదైవ జఞానమ అవ్యక్తం విజ్ఞాతా పఞ్చవింశకః
10 విథ్యావిథ్యార్ద తత్త్వేన మయొక్తం తే విశేషతః
అక్షరం చ కషరం చైవ యథ ఉక్తం తన నిబొధ మే
11 ఉభావ ఏతౌ కషరావ ఉక్తావ ఉభావ ఏతౌ చ నశ్వరౌ
కారణం తు పరవక్ష్యామి యదా ఖయాతౌ తు తత్త్వతః
12 అనాథి నిధనావ ఏతావ ఉభావ ఏవేశ్వరౌ మతౌ
తత్త్వసంజ్ఞావ ఉభావ ఏతౌ పరొచ్యేతే జఞానచిన్తకైః
13 సర్గ పరలయ ధర్మిత్వాథ అవ్యక్తం పరాహుర అక్షరమ
తథ ఏతథ గుణసర్గాయ వికుర్వాణం పునః పునః
14 గుణానాం మహథ ఆథీనామ ఉత్పథ్యతి పరస్పరమ
అధిష్ఠానాత కషేత్రమ ఆహుర ఏతత తత పఞ్చవింశకమ
15 యథా తు గుణజాలం తథ అవ్యక్తాత్మని సంక్షిపేత
తథా సహ గుణైస తైస తు పఞ్చవింశొ విలీయతే
16 గుణా గుణేషు లీయన్తే తథైకా పరకృతిర భవేత
కషేత్రజ్ఞొ ఽపి యథా తాత తత కషేత్రే సంప్రలీయతే
17 తథాక్షరత్వం పరకృతిర గచ్ఛతే గుణసంజ్ఞితా
నిర్గుణత్వం చ వైథేహ గుణేషు పరతివర్తనాత
18 ఏవమ ఏవ చ కషేత్రజ్ఞః కషేత్రజ్ఞానపరిక్షయే
పరకృత్యా నిర్గుణస తవ ఏష ఇత్య ఏవమ అనుశుశ్రుమ
19 కషరొ భవత్య ఏష యథా తథా గుణవతీమ అద
పరకృతిం తవ అభిజానాతి నిర్గుణత్వం తదాత్మనః
20 తథా విశుథ్ధొ భవతి పరకృతేః పరివర్జనాత
అన్యొ ఽహమ అన్యేయమ ఇతి యథా బుధ్యతి బుథ్ధిమాన
21 తథైషొ ఽనయత్వతామ ఏతి న చ మిశ్రత్వమ ఆవ్రజేత
పరకృత్యా చైవ రాజేన్థ్ర న మిశ్రొ ఽనయశ చ థృశ్యతే
22 యథా తు గుణజాలం తత పరాకృతం విజుగుప్సతే
పశ్యతే చాపరం పశ్యం తథా పశ్యన న సంజ్వరేత
23 కిం మయా కృతమ ఏతావథ యొ ఽహం కాలమ ఇమం జనమ
మత్స్యొ జాలం హయ అవిజ్ఞానాథ అనువర్తితవాంస తదా
24 అహమ ఏవ హి సంమొహాథ అన్యమ అన్యం జనాఞ జనమ
మత్స్యొ యదొథక జఞానాథ అనువర్తితవాన ఇహ
25 మత్స్యొ ఽనయత్వం యదాజ్ఞానాథ ఉథకాన నాభిమన్యతే
ఆత్మానం తథ్వథ అజ్ఞానాథ అన్యత్వం చైవ వేథ్మ్య అహమ
26 మమాస్తు ధిగ అబుథ్ధస్య యొ ఽహం మగ్నమ ఇమం పునః
అనువర్తితవాన మొహాథ అన్యమ అన్యం జనాజ జనమ
27 అయమ అత్ర భవేథ బన్ధుర అనేన సహ మొక్షణమ
సామ్యమ ఏకత్వమ ఆయాతొ యాథృశస తాథృశస తవ అహమ
28 తుల్యతామ ఇహ పశ్యామి సథృశొ ఽహమ అనేన వై
అయం హి విమలొ వయక్తమ అహమ ఈథృశకస తదా
29 యొ ఽహమ అజ్ఞానసంమొహాథ అజ్ఞయా సంప్రవృత్తవాన
ససఙ్గయాహం నిఃసఙ్గః సదితః కాలమ ఇమం తవ అహమ
30 అనయాహం వశీభూతః కాలమ ఏతం న బుథ్ధవాన
ఉచ్చమధ్యమనీచానాం తామ అహం కదమ ఆవసే
31 సమానయానయా చేహ సహ వాసమ అహం కదమ
గచ్ఛామ్య అబుథ్ధ భావత్వాథ ఏషేథానీం సదిరొ భవే
32 సహ వాసం న యాస్యామి కాలమ ఏతథ ధి వఞ్చనాత
వఞ్చితొ ఽసమ్య అనయా యథ ధి నిర్వికారొ వికారయా
33 న చాయమ అపరాధొ ఽసయా అపరాధొ హయ అయం మమ
యొ ఽహమ అత్రాభవం సక్తః పరాఙ్ముఖమ ఉపస్దితః
34 తతొ ఽసమి బహురూపాసు సదితొ మూర్తిష్వ అమూర్తిమాన
అమూర్తశ చాపి మూర్తాత్మా మమత్వేన పరధర్షితః
35 పరకృతేర అనయత్వేన తాసు తాస్వ ఇహ యొనిషు
నిర్మమస్య మమత్వేన కిం కృతం తాసు తాసు చ
యొనీషు వర్తమానేన నష్ట సంజ్ఞేన చేతసా
36 న మమాత్రానయా కార్యమ అహంకారకృతాత్మయా
ఆత్మానం బహుధా కృత్వా యేయం భూయొ యునక్తి మామ
ఇథానీమ ఏష బుథ్ధొ ఽసమి నిర్మమొ నిరహంకృతః
37 మమత్వమ అనయా నిత్యమ అహంకారకృతాత్మకమ
అపేత్యాహమ ఇమాం హిత్వా సంశ్రయిష్యే నిరామయమ
38 అనేన సామ్యం యాస్యామి నానయాహమ అచేతసా
కషమం మమ సహానేన నైకత్వమ అనయా సహ
ఏవం పరమసంబొధాత పఞ్చవింశొ ఽనుబుథ్ధవాన
39 అక్షరత్వం నియచ్ఛేత తయక్త్వా కషరమ అనామయమ
అవ్యక్తం వయక్తధర్మాణం సగుణం నిర్గుణం తదా
నిర్గుణం పరదమం థృష్ట్వా తాథృగ భవతి మైదిల
40 అక్షరక్షరయొర ఏతథ ఉక్తం తవ నిథర్శనమ
మహేహ జఞానసంపన్నం యదా శరుతినిథర్శనాత
41 నిఃసంథిగ్ధం చ సూక్ష్మం చ విబుథ్ధం విమలం తదా
పరవక్ష్యామి తు తే భూయస తన నిబొధ యదా శరుతమ
42 సాంఖ్యయొగౌ మయా పరొక్తౌ శాస్త్రథ్వయనిథర్శనాత
యథ ఏవ శాస్త్రం సాంఖ్యొక్తం యొగథర్శనమ ఏవ తత
43 పరబొధనకరం జఞానం సాంఖ్యానామ అవనీ పతే
విస్పష్టం పరొచ్యతే తత్ర శిష్యాణాం హితకామ్యయా
44 బృహచ చైవ హి తచ ఛాస్త్రమ ఇత్య ఆహుః కుశలా జనాః
అస్మింశ చ శాస్త్రే యొగానాం పునర థధి పునః శరః
45 పఞ్చవింశత పరం తత్త్వం న పశ్యతి నరాధిప
సాంఖ్యానాం తు పరం తత్ర యదావథ అనువర్ణితమ
46 బుథ్ధమ అప్రతిబుథ్ధం చ బుధ్యమానం చ తత్త్వతః
బుధ్యమానం చ బుథ్ధం చ పరాహుర యొగనిథర్శనమ