శాంతి పర్వము - అధ్యాయము - 212
| ←ముందరి అధ్యాయము | వ్యాస మహాభారతము (శాంతి పర్వము - అధ్యాయము - 212) వేద వ్యాసుడు |
తరువాతి అధ్యాయము→ |
| వ్యాస మహాభారతము | |||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||||||
1 [భీ]
జనకొ జనథేవస తు జఞాపితః పరమర్షిణా
పునర ఏవానుపప్రచ్ఛ సామ్ప్రయాయే భవాభవౌ
2 భగవన యథ ఇథం పరేత్య సంజ్ఞా భవతి కస్య చిత
ఏవం సతి కిమ అజ్ఞానం జఞానం వా కిం కరిష్యతి
3 సర్వమ ఉచ్ఛేథ నిష్ఠం సయాత పశ్య చైతథ థవిజొత్తమ
అప్రమత్తః పరమత్తొ వా కిం విశేషం కరిష్యతి
4 అసంసర్గొ హి భూతేషు సంసర్గొ వా వినాశిషు
కస్మై కరియేత కల్పేన నిశ్చయః కొ ఽతర తత్త్వతః
5 తమసా హి పరతిచ్ఛన్నం విభ్రాన్తమ ఇవ చాతురమ
పునః పరశమయన వాక్యైః కవిః పఞ్చశిఖొ ఽబరవీత
6 ఉచ్ఛేథ నిష్ఠా నేహాస్తి భావనిష్ఠా న విథ్యతే
అయం హయ అపి సమాహారః శరీరేన్థ్రియ చేతసామ
వర్తతే పృదగ అన్యొన్యమ అప్య అపాశ్రిత్య కర్మసు
7 ధాతవః పఞ్చశాఖొ ఽయం ఖం వాయుర జయొతిర అమ్బుభూః
తే సవభావేన తిష్ఠన్తి వియుజ్యన్తే సవభావతః
8 ఆకాశం వాయుర ఊష్మా చ సనేహొ యచ చాపి పార్దివమ
ఏష పఞ్చ సమాహారః శరీరమ ఇతి నైకధా
జఞానమ ఊష్మా చ వాయుశ చ తరివిధః కర్మసంగ్రహః
9 ఇన్థ్రియాణీన్థ్రియార్దాశ చ సవభావశ చేతనా మనః
పరాణాపానౌ వికారశ చ ధాతవశ చాత్ర నిఃసృతాః
10 శరవణం సపర్శనం జిహ్వా థృష్టిర నాసా తదైవ చ
ఇన్థ్రియాణీతి పఞ్చైతే చిత్తపూర్వంగమా గుణాః
11 తత్ర విజ్ఞానసంయుక్తా తరివిధా వేథనా ధరువా
సుఖథుఃఖేతి యామ ఆహుర అథుఃఖేత్య అసుఖేతి చ
12 శబ్థః సపర్శశ చ రూపం చ రసొ గన్ధశ చ మూర్త్య అద
ఏతే హయ ఆమరణాత పఞ్చ సొ గుణా జఞానసిథ్ధయే
13 తేషు కర్మ నిసర్గశ చ సర్వతత్త్వార్ద నిశ్చయః
తమ ఆహుః పరమం శుక్రం బుథ్ధిర ఇత్య అవ్యయం మహత
14 ఇమం గుణసమాహారమ ఆత్మభావేన పశ్యతః
అసమ్యగ థర్శనైర థుఃఖమ అనన్తం నొపశామ్యతి
15 అనాత్మేతి చ యథ థృష్టం తేనాహం న మమేత్య అపి
వర్తతే కిమ అధిష్ఠానా పరసక్తా థుఃఖసంతతిః
16 తత్ర సమ్యఙ మనొ నామ తయాగశాస్త్రమ అనుత్తమమ
శృణు యత తవ మొక్షాయ భాస్యమానం భవిష్యతి
17 తయాగ ఏవ హి సర్వేషామ ఉక్తానామ అపి కర్మణామ
నిత్యం మిద్యా వినీతానాం కలేశొ థుఃఖావహొ మతః
18 థరవ్యత్యాగే తు కర్మాణి భొగత్యాగే వరతాన్య అపి
సుఖత్యాగే తపొయొగః సర్వత్యాగే సమాపనా
19 తస్య మార్గొ ఽయమ అథ్వైధః సర్వత్యాగస్య థర్శితః
విప్రహానాయ థుఃఖస్య థుర్గతిర హయ అన్యదా భవేత
20 పఞ్చ జఞానేన్థ్రియాణ్య ఉక్త్వా మనః సస్దాని చేతసి
మనః సస్దాని వక్ష్యామి పఞ్చ కర్మేన్థ్రియాణి తు
21 హస్తౌ కర్మేన్థ్రియం జఞేయమ అద పాథౌ గతీన్థ్రియమ
పరజనానన్థయొః శేఫొ విసర్గే పాయుర ఇన్థ్రియమ
22 వాక తు శబ్థవిశేషార్దం గతిం పఞ్చాన్వితాం విథుః
ఏవమ ఏకాథశైతాని బుథ్ధ్యా తవ అవసృజేన మనః
23 కర్ణౌ శబ్థశ చ చిత్తం చ తరయః శరవణసంగ్రహే
తదా సపర్శే తదారూపే తదైవ రసగన్ధయొః
24 ఏవం పఞ్చ తరికా హయ ఏతే గుణాస తథ ఉపలబ్ధయే
యేన యస తరివిధొ భావః పర్యాయాత సముపస్దితః
25 సాత్త్వికొ రాజసశ చైవ తామసశ చైవ తే తరయః
తరివిధా వేథనా యేషు పరసూతా సర్వసాధనా
26 పరహర్షః పరీతిర ఆనన్థః సుఖం సంశాన్త చిత్తతా
అకుతశ చిత కుతశ చిథ వా చిత్తతః సాత్త్వికొ గుణః
27 అతుష్టిః పరితాపశ చ శొకొ లొభస తదాక్షమా
లిఙ్గాని రజసస తాని థృశ్యన్తే హేత్వహేతుతః
28 అవివేకస తదా మొహః పరమాథః సవప్నతన్థ్రితా
కదం చిథ అపి వర్తన్తే వివిధాస తామసా గుణాః
29 తత్ర యత పరీతిసంయుక్తం కాయే మనసి వా భవేత
వర్తతే సాత్త్వికొ భావ ఇత్య అపేక్షేత తత తదా
30 యత తు సంతాపసంయుక్తమ అప్రీతికరమ ఆత్మనః
పరవృత్తం రజ ఇత్య ఏవ తతస తథ అభిచిన్తయేత
31 అద యన మొహసంయుక్తం కాయే మనసి వా భవేత
అప్రతర్క్యమ అవిజ్ఞేయం తమస తథ ఉపధారయేత
32 తథ ధి శరొత్రాశ్రయం భూతం శబ్థః శరొత్రం సమాశ్రితః
నొభయం శబ్థవిజ్ఞానే విజ్ఞానస్యేతరస్య వా
33 ఏవం తవక చక్షుషీ జిహ్వా నాసికా చైవ పఞ్చమీ
సపర్శే రూపే రసే గన్ధే తాని చేతొ మనశ చ తత
34 సవకర్మ యుగపథ భావొ థశస్వ ఏతేషు తిష్ఠతి
చిత్తమ ఏకాథశం విథ్ధి బుథ్ధిర థవాథశమీ భవేత
35 తేషామ అయుగపథ భావే ఉచ్ఛేథొ నాస్తి తామసః
ఆస్దితొ యుగపథ భావే వయవహారః స లౌకికః
36 ఇన్థ్రియాణ్య అవసృజ్యాపి థృష్ట్వా పూర్వం శరుతాగమమ
చిన్తయన నానుపర్యేతి తరిభిర ఏవాన్వితొ గుణైః
37 యత తమొపహతం చిత్తమ ఆశు సంచారమ అధ్రువమ
కరొత్య ఉపరమం కాలే తథ ఆహుస తామసం సుఖమ
38 యథ యథ ఆగమసంయుక్తం న కృత్స్నమ ఉపశామ్యతి
అద తత్రాప్య ఉపాథత్తే తమొ వయక్తమ ఇవానృతమ
39 ఏవమ ఏష పరసంఖ్యాతః సవకర్మ పరత్యయీ గుణః
కదం చిథ వర్తతే సమ్యక కేషాం చిథ వా న వర్తతే
40 ఏవమ ఆహుః సమాహారం కషేత్రమ అధ్యాత్మచిన్తకాః
సదితొ మనసి యొ భావః స వై కషేత్రజ్ఞ ఉచ్యతే
41 ఏవం సతి క ఉచ్ఛేథః శాశ్వతొ వాకదం భవేత
సవభావాథ వర్తమానేషు సర్వభూతేషు హేతుతః
42 యదార్ణవ గతా నథ్యొ వయక్తీర జహతి నామ చ
న చ సవతాం నియచ్ఛన్తి తాథృశః సత్త్వసంక్షయః
43 ఏవం సతి కుతః సంజ్ఞా పరేత్య భావే పునర భవేత
పరతి సంమిశ్రితే జీవే గృహ్యమాణే చ మధ్యతః
44 ఇమాం తు యొ వేథ విమొక్షబుథ్ధిమ; ఆత్మానమ అన్విచ్ఛతి చాప్రమత్తః
న లిప్యతే కర్మఫలైర అనిష్టైః; పత్త్రం బిసస్యేవ జలేన సిక్తమ
45 థృధైర్శ చ పాశైర బహుభిర విముక్తః; పరజా నిమిత్తైర అపి థైవతైశ చ
యథా హయ అసౌ సుఖథుఃఖే జహాతి; ముక్తస తథాగ్ర్యాం గతిమ ఏత్య అలిఙ్గః
శరుతిప్రమానాగమ మఙ్గలైశ చ; శేతే జరామృత్యుభయాథ అతీతః
46 కషీణే చ పుణ్యే విగతే చ పాపే; తతొ నిమిత్తే చ ఫలే వినస్తే
అలేపమ ఆకాశమ అలిఙ్గమ ఏవమ; ఆస్దాయ పశ్యన్తి మహథ ధయసక్తాః
47 యదొర్ణ నాభిః పరివర్తమానస; తన్తు కషయే తిష్ఠతి పాత్యమానః
తదా విముక్తః పరజహాతి థుఃఖం; విధ్వంసతే లొష్ట ఇవాథ్రిమ అర్చ్ఛన
48 యదా రురుః శృఙ్గమ అదొ పురాణం; హిత్వా తవచం వాప్య ఉరగొ యదావత
విహాయ గచ్ఛత్య అనవేక్షమాణస; తదా విముక్తొ విజహాతి థుఃఖమ
49 థరుమం యదా వాప్య ఉథకే పతన్తమ; ఉత్సృజ్య పక్షీ పరపతత్య అసక్తః
తదా హయ అసౌ సుఖథుఃఖే విహాయ; ముక్తః పరార్ధ్యాం గతిమ ఏత్య అలిఙ్గః
50 అపి చ భవతి మైదిలేన గీతం; నరగమ ఉపాహితమ అగ్నినాభివీక్ష్య
న ఖలు మమ తుషొ ఽపి థహ్యతే ఽతర; సవయమ ఇథమ ఆహ కిల సమ భూమిపాలః
51 ఇథమ అమృతపథం విథేహరాజః; సవయమ ఇహ పఞ్చశిఖేన భాస్యమానః
నిఖిలమ అభిసమీక్ష్య నిశ్చితార్దం; పరమసుఖీ విజహార వీతశొకః
52 ఇమం హి యః పదతి విమొక్షనిశ్చయం; న హీయతే సతతమ అవేక్షతే తదా
ఉపథ్రవాన నానుభవత్య అథుఃఖితః; పరముచ్యతే కపిలమ ఇవైత్య మైదిలః