శాంతి పర్వము - అధ్యాయము - 177
| ←ముందరి అధ్యాయము | వ్యాస మహాభారతము (శాంతి పర్వము - అధ్యాయము - 177) వేద వ్యాసుడు |
తరువాతి అధ్యాయము→ |
| వ్యాస మహాభారతము | |||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||||||
1 [భరథ్వాజ]
ఏతే తే ధాతవః పఞ్చ బరహ్మా యాన అసృజత పురా
ఆవృతా యైర ఇమే లొకా మహాభూతాభిసంజ్ఞితైః
2 యథ ఆసృజత సహస్రాణి భూతానాం స మహామతిః
పఞ్చానామ ఏవ భూతత్వం కదం సముపపథ్యతే
3 [భృగు]
అమితానాం మహాశబ్థొ యాన్తి భూతాని సంభవమ
తతస తేషాం మహాభూతశబ్థొ ఽయమ ఉపపథ్యతే
4 చేష్టా వయూః ఖమ ఆకాసమ ఊష్మాగ్నిః సలిలం థరవః
పృదివీ చాత్ర సంఘాతః శరీరం పాఞ్చ భౌతికమ
5 ఇత్య ఏతైః పఞ్చభిర భూతైర యుక్తం సదావరజఙ్గమమ
శరొత్రం ఘరాణం రసః సపర్శొ థృష్టిశ చేన్థ్రియసంజ్ఞితాః
6 [భ]
పఞ్చభిర యథి భూతైస తు యుక్తాః సదావరజఙ్గమాః
సదావరాణాం న థృశ్యన్తే శరీరే పఞ్చ ధాతవః
7 అనూస్మనామ అచేష్టానాం ఘనానాం చైవ తత్త్వతః
వృక్షాణాం నొపలభ్యన్తే శరీరే పఞ్చ ధాతవః
8 న శృణ్వన్తి న పశ్యన్తి న గన్ధరసవేథినః
న చ సపర్శం విజానన్తి తే కదం పాఞ్చ భౌతికాః
9 అథ్రవత్వాథ అనగ్నిత్వాథ అభౌమత్వాథ అవాయుతః
ఆకాశస్యాప్రమేయత్వాథ వృక్షాణాం నాస్తి భౌతికమ
10 [భ]
ఘనానామ అపి వృక్షాణామ ఆకాశొ ఽసతి న సంశయః
తేషాం పుష్ప ఫలే వయక్తిర నిత్యం సముపలభ్యతే
11 ఊష్మతొ గలాన పర్ణానాం తవక ఫలం పుష్పమ ఏవ చ
మలాయతే చైవ శీతేన సపర్శస తేనాత్ర విథ్యతే
12 వాయ్వగ్న్యశని నిష్పేషైః ఫలపుష్పం విశీర్యతే
శరొత్రేణ గృహ్యతే శబ్థస తస్మాచ ఛృణ్వన్తి పాథపాః
13 వల్లీ వేష్టయతే వృక్షం సర్వతశ చైవ గచ్ఛతి
న హయ అథృష్టేశ చ మార్గొ ఽసతి తస్మాత పశ్యన్తి పాథపాః
14 పుణ్యాపుణ్యైస తదా గన్ధైర ధూపైశ చ వివిధైర అపి
అరొగాః పుష్పితాః సన్తి తస్మాజ జిఘ్రన్తి పాథపాః
15 పాథైః సలిలపానం చ వయాధీనామ అపి థర్శనమ
వయాధిప్రతిక్రియత్వాచ చ విథ్యతే రసనం థరుమే
16 వక్త్రేణొత్పల నాలేన యదొర్ధ్వం జలమ ఆథథేత
తదా పవనసంయుక్తః పాథైః పిబతి పాథపాః
17 గరహణాత సుఖథుఃఖస్య ఛిన్నస్య చ విరొహణాత
జీవం పశ్యామి వృక్షాణామ అచైతన్యం న విథ్యతే
18 తేన తజ జలమ ఆథత్తం జరయత్య అగ్నిమారుతౌ
ఆహారపరినామాచ చ సనేహొ వృథ్ధిశ చ జాయతే
19 జఙ్గమానాం చ సర్వేషాం శరీరే పఞ్చ ధాతవః
పరత్యేకశః పరభిథ్యన్తే యైః శరీరం విచేష్టతే
20 తవక చ మాంసం తదాస్దీని మజ్జా సనాయు చ పఞ్చమమ
ఇత్య ఏతథ ఇహ సంఖ్యాతం శరీరే పృదివీ మయమ
21 తేజొ ఽగనిశ చ తదా కరొధశ చక్షుర ఊష్మా తదైవ చ
అగ్నిర జరయతే చాపి పఞ్చాగ్నేయాః శరీరిణః
22 శరొత్రం ఘరాణమ అదాస్యం చ హృథయం కొష్ఠమ ఏవ చ
ఆకాశాత పరానినామ ఏతే శరీరే పఞ్చ ధాతవః
23 శలేష్మా పిత్తమ అద సవేథొ వసా శొనితమ ఏవ చ
ఇత్య ఆపః పఞ్చధా థేహే భవన్తి పరానినాం సథా
24 పరానాత పరానీయతే పరానీ వయానాథ వయాయచ్ఛతే తదా
గచ్ఛత్య అపానొ ఽవాక్చైవ సమానొ హృథ్య అవస్దిద
25 ఉథానాథ ఉచ్ఛ్వసితి చ పరతిభేథాచ చ భాసతే
ఇత్య ఏతే వాయవః పఞ్చ చేష్టయన్తీహ థేహినమ
26 భూమేర గన్ధగుణాన వేత్తి రసం చాథ్భ్యః శరీరవాన
జయొతిః పశ్యతి చక్షుర్భ్యాం సపర్శం వేత్తి చ వాయునా
27 తస్య గన్ధస్య వక్ష్యామి విస్తరాభిహితాన గుణాన
ఇష్టశ చానిష్ట గన్ధశ చ మధురః కతుర ఏవ చ
28 నిర్హారీ సంహతః సనిగ్ధొ రూక్షొ విశథ ఏవ చ
ఏవం నవవిధొ జఞేయః పార్దివొ గన్ధవిస్తరః
29 శబ్థః సపర్శశ చ రూపం చ రసశ చాపాం గుణాః సమృతాః
రసజ్ఞానం తు వక్ష్యామి తన మే నిగథతః శృణు
30 రసొ బహువిధః పరొక్తః సూరిభిః పరదితాత్మభిః
మధురొ లవనస తిక్తః కసాయొ ఽమలః కతుస తదా
ఏష షడ్విధ విస్తారొ రసొ వారి మయః సమృతః
31 శబ్థః సపర్శశ చ రూపం చ తరిగుణం జయొతిర ఉచ్యతే
జయొతిః పశ్యతి రూపాణి రూపం చ బహుధా సమృతమ
32 హరస్వొ థీర్ఘస తదా సదూలశ చతురస్రొ ఽను వృత్తవాన
శుక్లః కృష్ణస తదా రక్తొ నీలః పీతొ ఽరుణస తదా
ఏవం థవాథశ విస్తారొ జయొతీ రూపగుణ సమృతః
33 శబ్థస్పర్శౌ తు విజ్ఞేయౌ థవిగుణొ వాయుర ఉచ్యతే
వాయవ్యస తు గుణః సపర్శః సపర్శశ చ బహుధా సమృతః
34 కదినశ చిక్కనః శలక్ష్ణః పిచ్ఛలొ మృథు థారుణః
ఉష్ణః శీతః సుఖొ థుఃఖః సనిగ్ధొ విశథ ఏవ చ
ఏవం థవాథశ విస్తారొ వాయవ్యొ గుణ ఉచ్యతే
35 తత్రైకగుణమ ఆకాశం శబ్థ ఇత్య ఏవ తత సమృతమ
తస్య శబ్థస్య వక్ష్యామి విస్తరం వివిధాత్మకమ
36 షడ్జ ఋషభగాన్ధారౌ మధ్యమః పఞ్చమస తదా
ధైవతశ చాపి విజ్ఞేయస తదా చాపి నిషాథకః
37 ఏష సప్త విధః పరొక్తొ గుణ ఆకాశలక్షణః
తరైస్వర్యేణ తు సర్వత్ర సదితొ ఽపి పతహాథిషు
38 ఆకాశజం శబ్థమ ఆహుర ఏభిర వాయుగుణైః సహ
అవ్యాహతైశ చేతయతే న వేత్తి విషమాగతైః
39 ఆప్యాయన్తే చ తే నిత్యం ధాతవస తైస తు ధాతుభిః
ఆపొ ఽగనిర మారుతశ చైవ నిత్యం జాగ్రతి థేహిషు