శతకకవులచరిత్రము/తృతీయభాగము

శతకకవులచరిత్రము (1924) రచించినవారు వంగూరి సుబ్బారావు
తృతీయభాగము

శ్రీరస్తు.

శతకకవులచరిత్రము.

తృతీయభాగము.

(క్రీ.శ. 1700-1800)

కూచిమంచి తిమ్మకవి.

పరశురామపంతుల రామమూర్తి.

ఈకవి శుకచరిత్రరచనమువలనఁ గవులచరిత్రమున కెక్కియున్నవాడే! ఇతఁడు, నియోగి బ్రాహ్మణుఁడు, సీతారామాంజనేయము వ్రాసిసలింగమూర్తి తనయుడు. ఈతనితల్లి లింగాంబ. ఇతఁడు (క్రీ)| శ || 1800 ప్రాంతము) నూఱు సంవత్సరములక్రితమువాడని కవులచరిత్ర మనుచున్నది. ఈతఁడే వాసిన “ఈదులవాయి రామస్వామిశతకము" క్రొత్తగా వరంగల్లు ప్రాంతమున లభించినట్లు పరిషత్తువారి 3483 గ్రంథమువలన దెలియుచున్నది. శీలము పావసృపాలున శతక మంత మిచ్చె నన వచ్చును. ఇందు మొదటఁ గేశవనామములయుత్పత్తులును, భక్తి, నీతి పద్యములును వాసెను. ఇతఁడే వాసినమణి రెండు ఇతక ములుకూడఁ జిక్కు చున్నవి. మనోహరశతకము, సరశురామశ్ తకద్వ యము నను నవి యీతని యితర చాటుకృతులు, మూఁకుశతకముల • నుండి యుఁ గొన్ని పద్యము లుదాహరించెదను.

పరశురామశతకము.

శ్రీశునీశు భారతీశు ధబుచి ని, ఘ్నేశుకొలచి కవుల సంచి యొక్క
గీతి పద్యముళతకీంకు విరుచుగా, పటుగుణాభి రామ పరశురామ |
హరిహరాత్ము లగుమహాదేవ.గురులింగ, మూ, పొరకమలములకు మ్రొక్కి,
తన్నె ఉంగుయు కి తగ నెజి గింగురో, పటు గుణాభి రాము పరిశురామ | అప్పులిచ్చు పోని కప్పులిచ్చిన నొప్పు, ఉప్పురంబుక ఈ సున్న నాని
గన్న వాడు నిల్వ కారుఁ డెయుఁడుగా, పటుగుణాభిరామ పరశురామ | 189
నిప్పు నీళగలం టె సంగిని చేదలంటే, సనుట యిట్ల 'నాత్మ విదుని
సుకృత దుష్కృతములు ముడియక నుండుగా, పలుగుణాభిరామ పరశురామ 20 భూమినొదవి పరశురామ పంతులగామ, మూక్తి బ్రహ్మకత్వమాచు లకును
దెలియ గెండు శతకములఁ డేటపట చెద, పటు గుణాభిరామ పుశురామ 203

ఇది వ్రాసినకొలది వ్రాయవలెనని యున్నది. చాలా మంచి విషయము. వ్రాతతప్పులధికము. పుట:Shathaka-Kavula-Charitramu.pdf/375 పుట:Shathaka-Kavula-Charitramu.pdf/376 పుట:Shathaka-Kavula-Charitramu.pdf/377 పుట:Shathaka-Kavula-Charitramu.pdf/378 పుట:Shathaka-Kavula-Charitramu.pdf/379 సీ, మెలయు నేయక కాసమృదువు గాదగ్నము - రుచి లేకయుండు పొగమనికూర - సొనఁబట్టకమ!ఃఖాయమిక్కిలి కాదు - ఈత లేక యి)త సంతతిఁ బడయదు - గొట్టు పెట్టక చెట్టుకుసుమంబు లియ్యడు - న్యూక యున్న మందుసని పడదు - ముక్కు నులక దీప మే క్కువ వేలుఁగీదు - తరచక వెన్నీదు పెరుగు బొట్టు - వేణి జూపక నెఋగాదు వె<్న ముద్ద ఖుఁడు గుణవంతుఁడౌను చకార గుళ్ళ - కలికి మునఁ గాని తీవడు కంటితీట - భండనా రాతిభీమ కోడండగాదు!

సీ. పొలభాండము పిల్లిబడద్రోయగా నేర్చు - నోలికినపొలేత్త 'సూపఁగలదె " పూచినవృక్షులు పురుగంటఁ గా నేర్చు - చీకమానిపి బాగుచెయ్యగలదె - పూర్ణతటాకం బుఁ బొరియ వెటఁగ నేర్పు - వెటికి కలమపోయిఁభeec . గోవుమూగఁబు ముక్కు నందొల్వగా నేర్చు - మాలకాకము పుండుమాన్సCXE - యగ్రహారము ఘాత సేయం దలంచు - పాపకర్మ శుఁడది మల్పంగిఁడె • కీన ఆడ బ్రోచటకు నీ వే దిక్కు గాక - భం గనారాతిభీమ!

సీ. పిల్లలతో మేయ వేల్లెమధేయువు - పెద్ద వ్యా ఘ్రము కు ఔదగవలదే - కొమ్మలు గాయలాకులు నిండువృక్షంబు • జ ఝ శిలమునకు జడియపుల డి - పటు యావసమున గర్బము మోయు నీల్లాలు -పొరుగెంటి సత్తికి ఇరువవల దె - సామంతుఁడై సర్వసంపదల్"గల నాడు - సత్కపట్టుకు జంక వలదె - జెట్టుమనసున నీవి లక్ష్యపెట్టకున్న - దాని కెన ఫలంబు ముందరికి తెలుసు - గాలిలోనిడు దీపంబు గూలిపోదె - భండ సొంతభీమ గోదండరామ.

గంగాధరకవి.

ఈకవి కాశికి వెళ్ళి విశ్వనాథుని దర్శించి గురుస్వామిచే లింగధారణ మందెను. (94) ఇందీతఁడు విభూతిపుర మని రెండుమూఁడు సారులు చెప్పినాఁడు. అది యెచ్చటిదో? ఈతఁడు గురుబసవ దేవునకు శ్రీశైలమల్లికార్జునునకు నభేదముగ వర్ణించెను. బసవన్న, పండితారాధ్యులు, శివనాగమయ్య, కుమ్మరి గుండయ్య మొదలగువీరశైవ భక్తుల వినుతించెను. (7; 38; 57; 74; 82) "శ్రీకంఠుజింతించు చిత్తంబు చిత్తంబు, శివభక్తులతోఁ జేయు చెలిమి చెలిమి” యనిపోతన్న గారి పోలిక లున్నవి. దాక్షారామభీమేశ, బెజవాడమల్లికార్జునులఁ దల పెట్టెను. (56) సీ. శ్రీమన్మహాదేవ! సృష్టి, సంరక్షణ! దక్షాధ్వర ధ్వంస! ధవళవర్ణ! సంది వాహనలు శ! 'నాగేంద్రకేయూక! కందర్పసంహార! కలవరూగ! కైలాసగిక సాధ! కసి కాగ్రెరోవడ! కారుణ్య నిధ! భక్తకల్పవృక్షం ! A¢ధర్వగీర్వాణ గరుడ స్నేళయక్ష సిద్ధ విద్యాధః సేవితాత్మ! పొర్వతీ ప్రాణనాయక భవ్యచరిత! భూ ఆయకాల రుద్రకృపొసము.ద్ర! సర్వగణ గ్రామ శ్రీశైల సార్వభౌమ, చెన్నమల్లేశ ! శిషలి¢X! *గణు శరణు.. |

సీ. నకపుష్పకో మళీ! నాకీటరోవ.తి! గిరిరాజనందనా ! కీర పొణి! గగన సన్నిభమధ్య! గంధేశమడయాస! యరవిఁడలోచన! హంసగమన! కజక జగన్నాథచంద్రబి: బొనన! సంవజాసన వినుత చరణయుగళ! భ్రమరసుంకర వేణి! భక్తచింతామణి! భూగుణ శ్రేణి! పుష్ప వేణి! గౌరి! కల్యాణి! 70భవీ పద్మపాణి! యజజగదాంబ భ్రమరాంబ! నాత్మక లంతు స్వగుణ ధామ! శ్రీ శైల సార్వభౌమ! చెన్నమల్లేశ ! శివలింగా, శరణు శరణు.. 03

ఇతఁడు పాల్కురికి సోమనాథు నీక్రిందివిధముగ స్తుతించెను.

సీ. బసవపుగాణ ప్రబఁ ధఁబుఁ జెప్పిన, ధన్యుఁడు పుణ్య వర్ధనుఁడు ఘనుఁడు నిగమప్రవీణుఁడు నీతి సంపన్నుఁడు, శిషకవీంద్రుఁడు దయాసింధుమూ నీ ప్రతిపద సంఘాత భజే భసింహుడు, జయశాలి! శాశ్వత చక్రవర్తి! శ్రీ గురుమూర్తి పాలకురికి సోమేశ్వరు, సంఘిగ్వయలలును "నాత్మ నిల్పి

గీ. మొక్కి ! క్తించి సంతోషమనఁ ఔecగి, పరిమహర్షఁబతో మిమ్ముఁ బ్రస్తుతింగు సర్వ! 96

" విఖ్యాతి కెక్కిన విభూతిపుగమందు శ్రీగురుబసవన్న శిష్యుడైన కవిన రేణ్యుండు ఘనుఁడుగంగాధరుండు, వెలయ నీ పద్యశతకంబు వినుతిఁజేయు | 99

ఈతఁడు పొలుకురికి సోమనాథునికాలమువాఁడా యని యనుమానము కలుగుచున్నది. ఒక్కొక్క పద్యము చెప్పి, యొక్కొక్క సోపానము నెక్కి శ్రీశైలము చేరినట్లు కాఁబో లీకవినిఁగూర్చి శైవులు చెప్పుదురు. శైవుల కీశతకము పరమప్రీతికర మైనది. కావున మఱి రెండు పద్యములఁ జూపెదను, పండితమల్లికార్జునుఁడు ద్రాక్షారామమున విపుల గెలిచె ననెను. (67) ఈశతకము 1844 క్రీ॥ శ॥ న ముద్రితమైనది.

చెన్నమల్లేశ్వరశతకము.

సీ. చెంచురూపము W బ్రష్మీ గాఁగై కొని, ప్రమధాములను నెల్ల భటులఁ జేసి సారమే గుబులై చదువు 3 కొల్వఁగా, పొరుటాకులు చుట్టుపాటి మేజియ యామంద్రకీలాదీ నతివే " యున నెక్కి, క్రోడంబు చక్వ పైఁ గూల సేసి.. గోడవచ్చిన సుసాసీయునందను మెచ్చి, కోరినవరమిచ్చి కృపవలంచి దివ్య బాణంబుకృపఁ జేసి ఛగతిని, వేల ఏ వెంటవిధవంబు విముతిఁ జేకు సర్వగుణ భామ శ్రీ శైలసార్వభౌమ, చెన్నమల్లేశ శివలింగ శరణు శరణు | 23

సీ. చెలఁగి బ్రాహ్మణ హింస చేసిన వాఁడై , కడుహరుఁడగు మాతృగమనుఁ డైన మగువల వధియించు మా నముఁ డైన, శిశువులశిక్షించు 'చెవఁటియెన గోహత్య చేసిన కుటిలక గనుఁడైన, మద్వ పౌనము సేయు మమజ్యుడైన కైలాట కొఁడైన కనక చోకకుఁ డైన, ఖలుఁడైన నాచారహీనుఁ డైన కొరిలో తనువు ఊ్కన్న ఁ గలుగుము క్తి, సౌఖ్యకర మైన మీరున్న సకణి నుండు సర్వగుణ ధోమ శ్రీ శైలసార్వభౌమ ! చెన్నరుల్లేశ శిపలి" శరణు శరణు| 63

సిద్దరామకవి.

ఇతఁడు సిద్ధరామశతకమును వ్రాసెను. ఈ సిద్ధరాముఁడు బసవనాదులకు బూర్వుఁ డని కొఁద ఱందురు. అతని పేరువాఁ డింకొకండో— లేకయాతని భక్తుడో— దీనికర్త యైయుండును. శతకము నందు సిద్దరామకవియే దీనికర్త యని నిదర్శనము లేదు. పైగా కాడనుట కేకవిస్తుతియాధార నుగును. ఇది సిద్ధరామదాసుఁడే యొక శైవుఁడు సిద్ధరాముని సంబోధించి వాసినట్లు మొదటి పద్యమే సాక్ష్య మిచ్చుచున్నది. కేదారదేవర శిష్యవర్యుడు సిద్దరాముడని యంన్నది. శతకశైలియు నాధునికముగ గనఁబడు చున్నది. ఈశతకముచాల పుట:Shathaka-Kavula-Charitramu.pdf/383 పుట:Shathaka-Kavula-Charitramu.pdf/384 పుట:Shathaka-Kavula-Charitramu.pdf/385 పుట:Shathaka-Kavula-Charitramu.pdf/386 పుట:Shathaka-Kavula-Charitramu.pdf/387 పుట:Shathaka-Kavula-Charitramu.pdf/388 పుట:Shathaka-Kavula-Charitramu.pdf/389 పుట:Shathaka-Kavula-Charitramu.pdf/390 పుట:Shathaka-Kavula-Charitramu.pdf/391 పుట:Shathaka-Kavula-Charitramu.pdf/392 పుట:Shathaka-Kavula-Charitramu.pdf/393 పుట:Shathaka-Kavula-Charitramu.pdf/394 పుట:Shathaka-Kavula-Charitramu.pdf/395 పుట:Shathaka-Kavula-Charitramu.pdf/396 పుట:Shathaka-Kavula-Charitramu.pdf/397 పుట:Shathaka-Kavula-Charitramu.pdf/398 పుట:Shathaka-Kavula-Charitramu.pdf/399 పుట:Shathaka-Kavula-Charitramu.pdf/400 పుట:Shathaka-Kavula-Charitramu.pdf/401 పుట:Shathaka-Kavula-Charitramu.pdf/402 పుట:Shathaka-Kavula-Charitramu.pdf/403 పుట:Shathaka-Kavula-Charitramu.pdf/404 పుట:Shathaka-Kavula-Charitramu.pdf/405

తాడేపల్లి పానకాలరాయడు