మత్స్యపురాణము/పంచమాశ్వాసము
శ్రీ
మత్స్యపురాణము
పంచమాశ్వాసము
| శ్రీరంగమందిరోజ్జ్వల | 1 |
వ. | అవధరింపు. మిట్లు విష్ణుదత్తుండు నిజభామిని యగు సుగంధిం దోడ్కొని | 2 |
సీ. | గజసింహశార్దూలగవయాదిమృగయూధ | 3 |
క. | కూటువ కూడి కిరాతులు | 4 |
మ. | ఫలముల్ మాక్షికముల్ భవద్గృహమునం బర్యాప్తమౌనట్లుగా | 5 |
వ. | అని యిట్లు శబరనాయకుండు సాంత్వనపూర్వకంబుగా బలికిన వచనం | 6 |
చ. | ఎఱుఁగము మద్రదేశ మిపు డేక్రియ నున్నదొ సర్వధాన్యముల్ | 7 |
మ. | అని యీరీతి ధరామరాధిపుఁడు భార్యన్ సౌమ్యవాక్యంబులన్ | 8 |
గీ. | విష్ణుదత్తుఁ డిట్లు వేడ్కతో శ్రీవిష్ణు | 9 |
క. | ముదమున నావిప్రుఁడు దన | 8 |
వ. | ఇట్లు శబరనాయకుం డగు చంచలునకు నిజభామిని నప్పగించి విష్ణుదత్తుం | |
క. | కనుఁగొనియెద మనినను నీ | 12 |
సీ. | చర్చింప మద్రదేశంబు మన్నిలయంబు | 13 |
చ. | ఫలములు కందమూలము లపారము లున్నవి మద్గృహంబునన్ | 14 |
వ. | అని యివ్విధంబున సుగంధి పల్కిన ప్రియవచనంబులకు సంతసించి భూ | 15 |
గీ. | తల్లిమాడ్కి నీవు దయతోడఁ బల్క నా | 16 |
క. | శ్రీకాంతుని దివసము నేఁ | 17 |
గీ. | ఈమహావ్రతంబు నెవ్వారలైనను | 18 |
గీ. | నేఁటి కుపవసించి నీగృహంబున నిల్చి | 19 |
వ. | అని విప్రుండు పల్కిన వనితాలలామ యిట్లనియె. | 20 |
క. | ధరణీసురేంద్ర! మాకును | 21 |
వ. | అని వినయంబునఁ బల్కిన సుగంధికి విప్రవరుం డిట్లనియె. | 22 |
సీ. | సర్వతీర్థస్నానసంభవఫలదంబు | |
| సంక్షయంబునకును సాధనంబు | 23 |
క. | ఉపవాసవ్రత మిది యిల | 24 |
క. | పతియనుమతి గలిగినచో | 25 |
క. | పరమంబగు సద్భక్తిని | 26 |
క. | ఇదె నేఁ డేకాదశి స | 27 |
క. | ఇది యాది చేసి లెక్కగు | 28 |
వ. | అని యిట్లు భూసురుండు హరివాసరోపవాసవ్రతప్రభావంబును దద్వ్రతా | |
| నుపవసించి మఱి పూజాపూర్వకంబుగా జాగరణంబు దీర్చి మఱునాఁడు త | 29 |
గీ. | అచటి కొక్కవిప్రుఁ డధ్వపరిశ్రమం | 30 |
మ. | విని యవ్వాక్యములన్ సుగంధి పలికెన్ విప్రేంద్ర నిన్నజ్ఞతన్ | 31 |
క. | ఆకంజాక్షుని దివసం | 32 |
క. | హరిదినమున నన్నము భూ | 33 |
గీ. | వృద్ధరోగబాలవిపశాంగులక కాని | 34 |
వ. | అని యిట్లు విప్రభామిని యగు సుగంధి హాసపూర్వకంబుగాఁ బలికినవచ | 35 |
చ. | అతివవు గాన నీ వెఱుఁగ వంత తలోదరి యీవనంబునన్ | |
| కతమున నేనొడంబఱుపఁ గర్తను నీ విట హాస్యమోహసం | 36 |
క. | ఈదినమునకును ముందర | 37 |
మ. | అనినన్ విప్రునితోడ నిట్లనియె నయ్యబ్జాస్య యోభూసురేం | 38 |
వ. | అని పలికి సుగంధి స్నాతయై ధౌతవస్త్రంబు ధరియించి ప్రాఙ్ముఖి యై | 39 |
శా. | శ్రీకాంతాధిప! శంఖచక్రవిమలశ్రీవత్సలక్ష్మాంకితా! | 40 |
గీ. | హరిదినంబె నేఁడు నగుచుండఁ గాదని | 41 |
వ. | అని యిట్లు నిశ్చలభక్తిసమేత యగు నమ్మానినీరత్నంబు పలికినవచనం | 42 |
సీ. | వినుము భూసురవర్య విశ్వంబులోపలఁ | |
| దివసయామాకృతిఁ దేజరిల్లి | 43 |
వ. | అని లక్ష్మీవల్లభుఁ డంతర్ధానంబు నొందిన విప్రవరుండు సుగంధియందలి | 44 |
సీ. | పుండరీకాక్షుని పూజావిధానంబు | 45 |
గీ. | వేదజాల మెల్ల వీక్షించి తద్వేద | |
| పద్మజాత నీవు పాటించి చెప్పిన | 46 |
వ. | అని యిట్లు నారదుండు చతుర్ముఖునకుఁ బ్రణామం బాచరించి తద్విస్పష్టుం | 47 |
క. | నారాయణమునివర! దు | 48 |
గీ. | జ్ఞానహేతువైన సత్కర్మమార్గంబు | 49 |
వ. | అని పలికిన శౌనకునకు నారాయణమునీంద్రుం డిట్లనియె. | 50 |
సీ. | పూర్వకాలంబునఁ బుండరీకాక్షుండు | 51 |
సీ. | అట్టి లక్ష్మీశుపాదాభిషేకార్థంబు | 52 |
క. | ఈరీతిఁ గమలజాతుఁడు | 53 |
వ. | అంతఁ జతుర్ముఖునకు మానసపుత్త్రుఁ డగు నారదుండు శారదాసమక్షం | |
| దోళము, భల్లాటనవనీతఝంకారధ్వని, నాదనామక్రియ, వరాళి, మంగళ | 54 |
సీ. | నిఖిలాబ్జజాండంబు నిలిచె నెవ్వనిచేత | 55 |
క. | ఈకర్మసరణి విడువక | 56 |
వ. | అని విన్నవించిన నారదునకుఁ జతురాననుండు సంప్రీతి నిట్లనియె. | 57 |
సీ. | వినుము కుమార యీవిశ్వంబులోపల | 58 |
క. | ఆపరమమూర్తి వరనా | 59 |
క. | నిలిపితిని సర్వజనములఁ | 60 |
వ. | మఱియు నప్పరమపురుషుం డైన లక్ష్మీవల్లభుండు త్రిజగత్సంపూర్ణుం డై | |
| సేయునట్లు కర్మజ్ఞానప్రతిపాదకంబు లగు వేదంబులు తన్మహాత్ముని పా | 61 |
చ. | హరి జగదీశ్వరుండు భువనైకనివాసుఁడు సర్వదేవతా | 62 |
క. | శ్రీవరుఁడే దైవంబని | 63 |
మ. | హరి సంగీతవినోదలోలు డగుఁ బొ మ్మత్యంతశీఘ్రమ్ముగా | 64 |
గీ. | సామవేదమందు సంగీత ముదయించె | 65 |
క. | కల దొకమంత్రరాజము | 66 |
గీ. | సర్వవేదోక్తసన్మంత్రసారమయము | |
| చతురకైవల్యసంప్రాప్తిసాధనంబు | 67 |
క. | అష్టాక్షరమంత్రము వి | 68 |
వ. | అని పలికి బ్రహ్మదేవుండు మఱియు నిట్లనియె. | 69 |
సీ. | వినుము పుత్త్రక పూర్వవృత్తాంత మొక్కటి | 70 |
వ. | అయ్యవనరంబున. | 71 |
గీ. | సుతులచేతఁ గొంత సతిచేత నొకకొంత | 72 |
క. | ఆసమయంబున సుతని | 73 |
ఉ. | దానము మాని యెంతయును ధర్మము సేయక భక్ష్యభోజ్యముల్ | 74 |
చ. | వెనుకకు మోసమయ్యె నిదె వీక్షణ సేయఁగ వార్ధకంబు వ | 75 |
వ. | అని యిట్లు పులహుండు పరితాపసక్తుం డై పుణ్యతీర్థజలంబుల స్నానము | 76 |
చ. | ఖరకరతీవ్రతాపమునఁ గంపితుఁ డై యటఁ గాంచె నమ్మహీ | 77 |
వ. | అంత నప్పర్వతంబు చేరంజని యామునిప్రవరుండు శీతలం బగు నిర్ఝర | 78 |
గీ. | కష్టవృత్తితోడ ఘనమైన విత్తంబు | 79 |
క. | ధనమునకును దానము ఫల | 80 |
క. | వినయముఁ జెఱుచును గన్నుల | 81 |
వ. | అని పలికిన యోగివరునకు విప్రవరుం డిట్లనియె. | 82 |
క. | గతకార్యంబులు మఱి యా | 83 |
శా. | స్వామీ నీవు మహానుభావుఁడవు నీసందర్శనం బాఁచు నీ | 84 |
గీ. | ఏతపంబు సేయ నీమనోదుఃఖంబు | 85 |
వ. | అని విన్నవించిన వసుధాసురేంద్రునకు మునీంద్రుం డిట్లనియె. | 86 |
సీ. | నయముగ నచ్యుతానంతగోవిందనా | |
| నట్లు గావున భక్తి నలరుచు హృదయంబు | 87 |
క. | ఈ నామత్రయజపమున | 88 |
గీ. | గురువుచేత నందికొనిన మంత్రముగాని | 89 |
వ. | అని యోగీంద్రుండు పల్కిన యంత నాపులహుం డమ్మహాత్మునివలన న | 90 |
సీ. | మకరకుండలయుగ్మమణిదివ్యరోచులు | |
| నభినవవరకిరీటాంగదహారాది | 91 |
వ. | ఇట్లు పుండరీకనయనుం డైన లక్ష్మీవల్లభుండు పులహునకుఁ బ్రత్యక్షుం | 92 |
చ. | సరసిజసంభవాదినుతచంద్రదివాకరనేత్ర! సద్గుణా | 93 |
మ. | ధనధాన్యంబులు గోలుపోయి నిజపుత్త్రభ్రాతృవర్గంబుచే | 94 |
క. | భవదంఘ్రియుగళభక్తియు | 95 |
వ. | ఇట్లు నామత్రయమంత్రజపప్రభావుం డగు పులహుండు విన్ననించిన | |
| చ్ఛాయాసమాశ్రితుం డయ్యె నని చెప్పి కమలసంభవుండు నారదునకు | 96 |
సీ. | వర్ణితం బగు మాల్యవత్పర్వతమున వా | 97 |
వ. | అని యిట్లు చతురాననుం డానతిచ్చిన నట్లకాక యని నారదుండు కమల | 98 |
సీ. | బ్రహ్మకుమార యీపగిది శారదకైన | |
| హర్షసంయుక్తంబులై మదీయాంగక | 99 |
వ. | ఇట్లనియె. | 100 |
సీ. | ఓపుండరీకాక్ష యోదయాసాగర | 101 |
వ. | మఱియును సంతతాచారపరాయణులై కర్మమార్గప్రవర్తకులైన యాజకు | |
| సంకల్పవికల్పసముదాయాదిగుణసమేతంబై లోచనగ్రాహ్యం బగు నీ | 102 |
సీ. | శైలంబులందుఁ గాంచనమహీభ్రం బన | 103 |
గీ. | పలుచనై యొక్కరోమకూపంబులోన | 104 |
శా. | వైగుణ్యంబులు పెక్కు గల్గినను దేవా భూసురుల్ భక్తిచే | |
| జ్ఞాగారంబులయందు హోమముఖకర్మాచారముల్ సల్పి త | 105 |
క. | మిముఁ బొగడక తుద నాచరి | 106 |
గీ. | వరుసఁ గర్మతంత్రవైగుణ్యములు గల్గు | 107 |
వ. | అని విన్నవించిన నారదునకుఁ జక్రధరుం డిట్లనియె. | 108 |
క. | ఆర్తుం డయ్యును మద్గుణ | 109 |
క. | సంగీతామృతధారల | 110 |
చ. | జననుత సామవేదమున సంభవ మయ్యెను గానవిద్య త | 111 |
క. | కొంకక కలుషంబులకును | 112 |
గీ. | సంతతానపాయసంపత్కరంబును | 113 |
వ. | మఱియు శిలాదారుమయంబు లైన ప్రతిమావిశేషంబులు నిల్చి యందు | 114 |
చ. | వరుస మదీయదాసజనవర్గములోపల నగ్రియుండవై | 115 |
వ. | అని యీచందంబున లక్ష్మీవల్లభుం డాన తిచ్చి తొల్లిటి యట్టివిగ్రహంబు ధ | 116 |
క. | వేదానధికారులకును | 117 |
వ. | అని పలికిన శౌనకునకు నారాయణమునీంద్రుం డిట్లనియె. | 118 |
క. | దానంబును సత్యము సం | 119 |
క. | దానమునఁ గల్గు పుణ్యము | 120 |
క. | సత్యంబున సిరి నిలుచును | 121 |
వ. | మఱియుఁ దనయుండును దటాకంబును వనంబును నిక్షేపంబును దేవతాల | 122 |
క. | వినుతి యొనర్పఁగ నిజకుల | 123 |
క. | తనయుఁడు చేసిన పుణ్యం | 124 |
క. | తనయవిహీనుఁడు పుణ్యం | |
| జను నంతకుని పురంబున | 125 |
గీ. | విప్రు లాత్మవంశవృత్తంబు విడనాడి | 126 |
వ. | అట్లు కులకాంతాసముత్పాదితు లైన తనయులచేత నాచరితంబు లైన య | 127 |
గీ. | న్యాయరూపమునను బ్రాప్తమైనయట్టి | 128 |
క. | ధరణి తటాకము నిలిపిన | 129 |
క. | అరయఁ దటాకమునను గో | |
| బరిస్ఫూర్తిని విహరించును | 130 |
క. | పూర్తాదులు గావించిన | 131 |
వ. | మఱియును దాదృగ్విధతటాకంబు లుత్తమంబులును మధ్యమంబులుసు సా | 132 |
క. | అలయికతోడుత మనుజుఁడు | 133 |
క. | ఘనసంపత్ప్రాప్తిక మ | 134 |
క. | కలకొలఁది సూపసంఖ్యను | |
| నిలుపంగవలయు వనములు | 135 |
వ. | మఱియును నహకారంబులు పదియును నారికేళంబులు ముప్పదియును | 136 |
క. | వనములు దలకొల్పిన య | 137 |
గీ. | వేదరహితుఁడైన వృత్తహీనుండైనఁ | 138 |
వ. | మఱియు నిధిప్రకారంబు చెప్పెద నాకర్ణింపుము. | 139 |
సీ. | అంగుగా నరువదియంగుళంబులభూమి | |
| సంఖ్యచిన్నము సహస్రము శుద్ధహేమంబు | 140 |
క. | నిధి నిలిపిన ఘనపుణ్యుం | 141 |
గీ. | ఎంతకాలంబు నిక్షేప మీధరిత్రిఁ | 142 |
క. | ఆనిక్షేపముఁ గైకొని | 143 |
వ. | మఱియు దేవాలయప్రతిష్టావిశేషంబు లెఱింగించెద. | 144 |
క. | విష్ణుప్రతిష్ఠ చేసిన | 145 |
క. | అగణితధర్మప్రద మగు | 146 |
క. | అతులితపాషాణవిని | |
| ప్రతిమాప్రతిష్ట చేసిన | 147 |
చ. | హరునిఁ బ్రతిష్ట సేసిన మహాత్ములు తద్వరరూపయుక్తులై | 148 |
గీ. | వేడ్క బ్రహ్మప్రతిష్టఁ గావించు నరుఁడు | 149 |
వ. | మఱియు భూసురోత్తముల కుపనయనవివాహాదికర్మంబు సేయుటయును | 150 |
మ. | మతిలోనం దలఁపంగ సర్వజననమ్మాన్యంబులై యిందిరా | 151 |
క. | క్షితిమీఁద సప్తసంతతు | 152 |
చ. | వలనుగఁ దత్కృతీశ్వరుని వంశజు లెల్లను గోటిజన్మని | 153 |
వ. | అని యిట్లు నారాయణమునీంద్రుండు సప్తసంతానప్రకారంబులు సెప్పిన | |
| సంతుష్టమనస్కుండై శౌనకుండు మఱియు నిట్లనియె. | 154 |
మ. | హరిరూపంబులు వేదజాలములు తద్వ్యాపారముల్ సూటితోఁ | 155 |
ఉ. | ఆనుక శత్రుపౌరుషము లౌ ననకుండినఁ దన్నిహంతృస | 156 |
సీ. | వేదాంతవేద్యుని విశ్వసంపూర్ణుని | 157 |
క. | సత్యముఁ జెప్పెద హరియే | 158 |
క. | ఏ వే మైనను మఱవక | |
| గైవల్యము భూసురేంద్ర క్రమ మొప్పంగన్. | 159 |
క. | నిత్యుం డవ్యయుఁ డమలుం | 160 |
ఉ. | వృత్తవిహీనుఁ డైన నతివిశ్రుతఘోరదురంతపావకా | 161 |
వ. | అని యిట్లు నారాయణమునీంద్రుండు శౌనకునకు వైష్ణవధర్మంబు లుపదేశించి | 162 |
క. | దీనావనసత్వరసత | 163 |
పృథ్వివృత్తము. | జయసురవరాంతకా జయరమాసమాలింగితా | 164 |
గద్య
ఇది శ్రీహనుమత్కటాక్షలబ్ధవరప్రసాద సహజసారస్వత
చంద్రనామాంక రామవిద్వన్మణికుమార అష్టఘంటా
వధానపరమేశ్వర హరిభట్టారకవిరచితం బైన
మత్స్యపురాణఖండం బగు విష్ణుధర్మోత్త
రంబునందుఁ బంచమాశ్వాసము
సంపూర్ణము.