వ్యక్తిపరముగ నాలోచింపఁ గొందఱు స్వల్పమునకైన నవ్వెదరు. కొందరెట్టి విశేషము గోచరించినను నవ్వలేరు. కొందఱు నవ్వుట తమ ప్రౌఢిమ కొక లోపమని భావింతురు. అట్టివారినిఁ గనినపుడు "అయ్యో! వీరు దుఃఖమును నిర్లక్ష్యము చేయఁగల హాస్యము నవగత మొనర్చుకొనుట లేదే!" యని కరుణ కలుగును. అతిగ నవ్విన వారిని గనినను, నవ్వనిచ్చగింపనివారు గనినను నిరువురకు దాని తత్త్వము బోధపడలేదని యర్థమగును.
నవ్వు హృదయ దుర్గమునకు ద్వారము. తన్మూలమున వ్యక్తి హృదయ మెట్టిదో తేటపడఁగలదు. ఈ కారణముననే మహాకవి గోథె “యెవ్వరినైన నవ్వదగ్గ వస్తువు లెవ్వియని ప్రశ్నించి యతఁడిచ్చు సమాధానములఁ బట్టి యతఁడెట్టి వాఁడో నిశ్చయింపవచ్చును. మానవ స్వభావ నిరూపణమునకు నవ్వుకంటె మఱియొక నమ్మకమైన సాధనము లే” దనినాఁడు.
ఈ సందర్భమునఁ 'బసిపిల్లల గులాబి లేనవ్వుల భరింపలేని వాని గుఱించి భద్ర' మనిన యొక తాత్త్వికుని ప్రవచనము విశేషముగ గమనింప యోగ్యమైనది. అట్టి మానసిక ప్రవృత్తిగల వాఁడెట్టి క్రౌర్య, నైచ్యములకైనఁ బాల్పడఁ గలఁడని యతని అభిప్రాయము.
నవ్వుకు విలువ కట్టుట కష్టము. అందుకుఁ గల కారణమది యనంతమగుటయే. ఈ విలువ నవ్వు వాని శక్తిని బట్టియు, సమయమును బట్టియు, స్వీకరించు రసికుని హృదయ సౌశీల్యమును బట్టియు మాటిమాటికి మారిపోవుచుండును. నవ్వునకుఁ జరిత్ర పుట్టియున్న నెంత బాగుండెడిది! ఆ చరిత్ర నించుక యూహించిన నెందఱు 147[1] క్లియోపాత్రల నవ్వులు స్నిగ్ధహృదయులైన సమ్రాట్టులఁ బ్రేమపాశబద్ధులఁ గావించినవో! ఎందఱు గురుదేవుల చిన్మయ హాసములు విజ్ఞానాభిలాషుల మనోంబుజముల వికసింపఁ జేసి యనంత జ్ఞానోపదేశ మొనర్చినవో!! ఒక న వ్వూషర క్షేత్రమును నుజ్జ్వలోజ్జ్వల మహా సామ్రాజ్యముగ దిద్దియుండును! ఒక నవ్వు మహిమోపేతోద్యానమును మరుభూమిగ మార్చియుండును!! ఒక దేవత శరదిందు వికాస మందహాస! మఱియొక దేవత కరాళ దంష్ట్రావికటాట్టహాస!! చిఱునవ్వు చిన్మయమైనది. హాస మసహ్యకరమైనది. అట్టహాసము భయంకరమైనది. వికటాట్టహాసము ప్రళయభీకరమైనది. నవ్వున షడ్విధ విభేదముల
భారతీయులు గమనించినారు. 'స్మిత మిహ వికసిత నయనం, కించి ల్లక్ష్యద్విజంతు- ↑ 147. క్లియోపాత్రా అంటోనీనిఁ బ్రేమపాశబద్ధునిఁ గావించిన సుందరి
____________________________________________________________________________________________________
మణిప్రవాళము
89
