118
జానపదకాళారూపాలు
యక్షగాన కలాపం:
యక్షకన్యల నృత్యాని కనువైన ఆహార్యం కాక ఏదో ఒక నాయిక పాత్ర ఆహార్యాన్ని ధరించి ఆడుతూ, పాడుతూ, తన కథను తానే వివిపించే యక్షగాన రూపమే కలాపం.
ఏక పాత్రాభినయానికి సంబంధించిన ఈ కలాపాలు, శ్రీనాధుని కాలం నాటికే వర్థిల్లిన వనటానికి ఉదహరణగా ఈ క్రింది పద్యం వల్ల వెల్లడౌతూవుంది.
విరుల దండల తోడి వేణుకా భరంబు
పొంకంబు పిరుదుల బొరలియాడ
మణితులాకోటి కోమల ఝుణత్కారంబు
రవళి మెట్టెల మ్రోత యవఘళింప
కుదురు నిండిన చిన్ని గుప్పచన్నుల మీద
ముత్యాల త్రిసరంబు మురుపుజూప
వనమాన తాటంక వజ్రాంకురచ్చాయ
లేత వెన్నెల బుక్కిలించి యుమియ
సాని ఈశానియై మహోత్సవమునందు
గేల నవచంద్ర కాంతంబు గిన్నెపూని
వీథి భిక్షాటన మొనర్చు వేళ జేయు
మరులు నృత్యంబు జగముల మరులు కొలుపు
ఆనాడు భీమేశ్వరుని కొలువులో ఎన్నో కళారూపాలు ప్రదర్శింప బడినట్లు శ్రీనాథుడు భీమ ఖండం ప్రథమాశ్వాసంలో ఈ రీతిగా వర్ణించాడు.
అల్లయ వేమ భూపాల రాజ్యభార ధురంధురడై
బెండపూడన్న యామాత్యుడు గట్టించి
మొగసాల వాకిటి మహోత్సవ మండపంబునందు
బేరోలగంబుండి కుండలీదండలాసక
ప్రేరణీ ప్రేంఖణ సింధు కందు కథ మాళిచేల
మతల్లీ హలీ సకాది నృత్యంబు లవలోకింపుచు
