(xvii)
ఇతరభాషలు.
ఆర్యావర్తము నందలి ప్రతిదేశభాషయందు నీశతకము లున్నవి. అందు ముఖ్యముగ నఱవము, కర్ణాటకము, మళయాళము నందేగాక వంగభాషయందుఁగూడ నీశతకములు కనఁబడుచున్నవి. "శచినందనశతక" మని సంస్కృతమున రఘునాథుడనువంగకవి యనేకచాటుకృతులతోపాటు వ్రాసెను. శచినందనశతకము చైతన్యస్వామిస్తుతి యై యుండను. ఇదిగాక బంగాళీభాషలోఁ గూడ భక్తిశతకము లున్నవి. ఇట్టివి గ్రీకు, ఆంగ్లేయ, వాఙ్మయములయందును "సెంచెరీసు, గార్లెండ్సు” అనునామములతో నున్నట్లు పాశ్చాత్యవాఙ్మయచరిత్రములు నుడవుచున్నవి. కాని మకుటమే ప్రధాన మగుట తెలుఁగుశతకముల కొకప్రధానలక్షణము. ఇతరభాషాశతకములకునునీనియమ ముండియుండవచ్చునుగాని యీపైవివరము లింతకంటెఁ బెంచుట కవసరములేదు. ఏమనఁగా? వానివలనఁ దెలుఁగుశతకములయం దేమార్పులును గలిగి యుండకపోవచ్చును.
శతకవాఙ్మయాభివృద్ధి.
మనశతకములు క్రీ. శ. 12వ శతాబ్దమునకుఁ బూర్వమున్నట్లు కానరాదు. పండ్రెండవశతాబ్దమునం దున్నట్లుస్పష్టముగఁ జెప్పఁదగినది వృషాధిపశతక మొక్కటే! ఇంతకుఁబూర్వము పండితారాధ్యులవారి శివతత్త్వసారమొకటి శివమతప్రతిపాదక మైనగ్రంధము శతకస్వభావము కలది కనఁబడుచున్నది. శివతత్త్వసారము "శివా"యను మకుటముగలది. ప్రాయకముగనే మకుటము వచ్చును గాని కొన్నిచోట్ల మారును. కొన్నిచోట్ల పద్యమధ్యమున కేగును. కేవలశతక రూపమున నున్నది వృషాపధిశతక మే! .
13వ శతాబ్దమునడుమ మఱియొక ప్రసిద్ధశతక మున్నది. ఇదియే యథావాక్కుల అన్నమయ్య వ్రాసిన సర్వేశ్వరశతకము. వృషాధిపశత
