కేంద్రకణ భౌతికశాస్త్రము సంగ్రహ ఆంధ్ర
రాశియు, ఆవేశమును ఇంచుమించు రెండు సమభాగ
ములై ఎక్కువశక్తిని విడుదల చేయును. ఈ విధానమును
బీజ భేదనము (nuclear fission) అందురు. ఈ సంఘ
టన మానవచరిత్రలో అతిముఖ్యమైన పర్యవసానములకు
దారి తీసెను.
బీజ ప్రతిక్రియలు (Nuclear Reactions) : యురే
నియం బీజభేదనములో రెండు లేక మూడు న్యూట్రా
నులు విడుదల కాబడి, అవి తిరిగి భేదనమునకు తోడ్ప
డును. ఈ విధానము ఎడతెగక గొలుసుకట్టు ప్రతిక్రియ
(chain reaction) వలె సాగిపోవును. కాని వాడుకలో
కొన్ని ప్రతిబంధకములు గలవు.
బీజ భేదనము, వడి న్యూట్రానులకంటె తాప న్యూట్రా
నులచే ఎక్కువ బాగుగా సాధింపబడును. వడి న్యూట్రాను
లను 'నెమ్మది' లేక తాప న్యూట్రానులుగా మార్చుటకు
గురూదజని, గ్రాఫైట్, బెరిలియం మొదలగు ఉదజనిక
ద్రవ్యములు ఎక్కువ అనుకూలముగా నుండును. వీటిని
మాడరేటర్స్ (Moderators) అందురు.
బీజ ప్రతిక్రియాజనకము (Nuclear Reactor) :
గొలుసుకట్టు ప్రతిక్రియను సాధించు పరిక్షర సమూహ
మును బీజ ప్రతిక్రియాజనకము లేక పేర్చుట (pile)
అందురు. ఒక యురేనియపు ప్రతిక్రియాజనక ములో,
యురేనియం, మాడ రేటరు - ఈ రెండును న్యూట్రాను
లను ప్రతిబింబించు నొక ద్రవ్యముతో చుట్టి వేయబడి
యుండును. ఇందులోని అతి ముఖ్య విషయము అప్రతి
క్రియా జనకము యొక్క పరిమాణము. ఆ యు రేనియం
ద్రవ్యరాశి ఒక 'సందిగ్ధ పరిమాణము' లేక 'సందిగ్ధ
ద్రవ్యరాశి' (critical size or critical Mass) కంటె
ఎక్కువ ఉన్నప్పు డీ గొలుసుకట్టు ప్రతిక్రియ మొద
లిడును. ఈ క్రియను ఎల్లప్పుడును హద్దులో నుంచుటకు
ఒక ఆటోమాటిక్ సాధనము (automatic device)
ఉండును.
పరమాణు బాంబు :
వలెనే పరమాణు బాంబులో కూడ యురేనియం లేక
బీజ ప్రతిక్రియా జనకములో
ప్లుటోనియం బీజభేదనములో గొలుసుకట్టు ప్రతిక్రియ
వలన విడుదలయగు శక్తి ఉపయోగింపబడును. ఈశక్తి
విడుదల బీజ ప్రతిక్రియా జనకములో ఎల్లప్పుడును
స్వాధీనములో నుండును. కాని పరమాణు బాంబులో ఈ శ క్తియంతయు రెప్పపాటులో అతివేగముగా విడు దల యగును. యురేనియం - 235 కాని, ప్లుటోనియం 239 గాని పరమాణు బాంబులో భేదన (fissile) పదార్థ ములుగా నుపయోగింపబడును. దీనిలో ఉపయోగించు ద్రవ్యరాశి సందిగ్ధ ద్రవ్యరాశికంటే అధికముగా నుండ వలెను. పరమాణు బాంబులో సందిగ్ధ పరిమాణముకం టె తక్కువైన రెండుగాని, ఎక్కువగాని యురేనియం లేక ప్లుటోనియం తునకలుండి అవి అతి త్వరగా ఒక పెద్ద తునక యగునట్లు చేయబడును. గొలుసుకట్టు ప్రతిక్రియ సురక్షితముగా నే మొదలిడువరకు చిన్న ముక్కలు యుండును.
ఈ బాంబు పేలుడు ఫలితము లోక విదితమే. బాంబు వేలిన చోట ఉష్ణోగ్రత పదిలక్షల డిగ్రీలకంటే ఎక్కు వగా నుండును, నీటిక్రింద ఈ బాంబు పేల్చబడినట్లయిన, అది రేడియో యాక్టివ్ వర్షమునకు దారితీయును. సంయోజనము (Fusion) భారబీజముల భేదన ములో విడుదలయిన శక్తి కంటె, తేలికైన బీజముల సమ్మేళనము లేక సంయోజనము (Fusion)లో విడుదల యగు శక్తి చాల రెట్లు హెచ్చుగా నుండును. ఒక బీజము కలిగియుండు శక్తి దానిని కూర్చుకణములు విడిగా నున్న ప్పుడు కలిగిన మొత్తముకంటే తక్కువగా నుండును. బీజమేర్పడునపుడు ఎంత ఎక్కువశక్తి విడుదల యగునో, బీజము అంత ఎక్కువ స్థిరముగ నుండును. ఒక బీజ స్థిర త్వము దానిలోని వివిధ కణముల బంధన శక్తి మీద
ఆధారపడి యుండును. ఒక గ్రాము యు రేనియం - 235 భేదనములో 22 వేల కిలోవాట్ గంటలశక్తి విడుదల యగును. ఒక గ్రాము ఉదజని సంజనిత విధానముతో హిలియంలోనికి మార్చ బడినపుడు 176 వేల కిలోవాట్ గంటలశ క్తి ఉద్భవిం చును. ఈ భేదమే భేదనముకంటె సంయోజనతా శ్రేష్ఠ తకు కారణము. బీజముల మధ్యనుండు విద్యుత్ అపకర్షణా (repul. sive) బలములు, ఆ బీజముల సంయోజనమును మామూ లుగా జరుగనీయవు. ఈ సంయోజనము జరుగవలెనన్న 18
