ప్రథమ భాగము 45
బోవుట పరమరహస్యమా ? కావుననే కదా విద్యార్థు లెల్లరుఁ బరీక్షకులకును వారి పెండ్లాలకును మనసులు గల పి చల్లగ నుండ వలెనని విఘ్నేశ్వరునకు టెంకాయలు గొట్టుట !
సర్వలక్షణస మేతములుగా వస్తువుల నిర్దేశించుట తప్పు
ఈ మనశ్శాస్త్ర తత్త్వము యొక్క యూదేశ మేమనఁగా , ఎట్టి సమ యములందును వస్తువుల సర్వసులక్షణములను వర్ణించుట గొప్ప యువ లక్షణము . మఱి భావముల ప్రసిద్ధి ననుసరించి విక్షేపముం దాల్చిన గుణముల నధికముగను , సంక్షేపము బూనినవానిని కొలఁది గను వర్ణించి, నిక్షిప్తములైనవానిం బేర్కొనక విడుచుటయు క్రళ ద్రు శ్లోభ . నిర్భావముగ వ్రాయుశాస్త్రకారుం డే విషయమును విడువక సమగ్రముగ వస్తుస్వరూపము నిర్దేశించెనేని వానికది చెల్లినవిధమే. ఎందుకన , వానియుద్ధేశము వేఱు . నిజస్థితిని నిరూపించుట వాని కర్మము . కవిపని యదిగాదు. మఱి భావము లను వికాసమునకుం దెచ్చుట . దృష్టాంతము : వైద్యశాస్త్రము నభ్యసించువాఁడు మనుష్యుల దేహములోని ప్రతి సూక్ష్మవిషయ మును గ్రహింపఁగోరి సాంగోపాంగముగ లోపలివానిని పైవానిని సర్వమును బరీక్షించును . ఈ రీతినే మోహముచే నంధుఁడో , అర్ధాక్షియో , యే కాక్షియోరైన నాయకుఁడు తన నాయికను జూచె నేని యీ సూక్ష్మములపై నతనికి మనసు పోవునా ? పోవచ్చునా ? అవి కంటఁడు నా ? పడవచ్చునా ? యోజింపుఁడు ! యో జింపుఁ డనుట నా తప్ప ! దీర్ధాలోచనలేక యీ సంగతి నెఱుంగ నేరరను అనుమానమున్న మీరు మనుష్యులా కారా యను ననుమాన ముండక తీఱదుగదా ! యోచన యేల ? ఇది స్వతస్సిద్ధమైన భావము . రసికుల కెల్లరకు సామాన్యము . ఆది లేనివాఁడు శుద్ధ మృగమో జడుఁడో ! కొన్ని శృంగార కావ్యములలో నాయకులు నాయికలను బాగుగ విమర్శించి సాంగోపాంగముగ సంస్మరణ చేయుట గలదు . ಅಲ್ಲು చేయుట యూ నాయికలను డాక్టర్ల దృష్టితో జూచినట్లు అనఁగా శవ సమానముగ జూచినట్లనుట ! కావున గద్యమైననుసరే పద్యమైననుసరే , కావ్యముల వర్ణింపఁదగినవి భావోదయము చేఁ బ్రకాశమునకు వచ్చు వస్తువుల కొన్ని కొన్ని రేఖలు , కళలు , పక్షములు మాత్రమే సర్వాంగ వర్ణనము భావభావనాశక్తులు సంపూర్ణముగ నింకిపోయిన పండిత మాత్రులు ప్రకృతిశాస్త్రజ్ఞుల యట్టు ఆలోచనాబలేముచే సాధించెడు