156
కాశీమజిలీకథలు - మూడవభాగము
యేచోయనాయావః అను సూత్రమువలన హరయ్-ఏహి అని రాగా ఆ యకారము లోపించినప్పుడు హర -ఏహి అనియు లోపించినపుడు హర-యేహి యనియురూపములు విష్పన్నము లగుచున్నవి.
శిష్యుడు - గట్టిగానే వల్లించితివి. లోపశ్శాకల్యస్య "త్రిప్రభృతిఘశాకటా యనన్య" "అవజ్‌స్ఫోటాయనన్య" ఝయోహోన్యతరస్యాం అను సూత్రములలో శాకల్యస్య శాకటాయనన్య స్ఫోటాయనన్య అన్యంతర స్యాం అను శబ్దము లేమి తెలియజేయుచున్నవి?
శిష్యురాలు - ఆ పదముల వలన సూత్రార్ధము వైకల్పికములని తేలుచున్నది.
శిష్యుడు - ఆ పదముల కా యర్ధము లాక్షణికమా రూఢమా?
శిష్యురాలు - రూఢముగాదు లాక్షణికమే అనగా శాకల్యాదులయొక్క మతము అట్లున్నవి. వానిలో పాణినియు నేకీభవించి యొప్పుకొనుటచేతను రెండు విధముల ప్రయోగములుండుట వలనను వైకల్పికమని లక్షణచే నా అర్ధము వచ్చినది.
శిష్యుడు - మంచిమాట జెప్పితివి. కాని శాకల్యాదులు పాణినికి బూర్వకాలికులా తరువాతవారా?
శిష్యురాలు - తరువాత వారెట్లగుదురు. పూర్వులనియే చెప్పవలయును.
శిష్యుడు -- పాణినికి పూర్వులైన శాకల్యాదులు పాణినియుదహరించిన సూత్రములలోని విషయములేనా. మఱియేవియైన గ్రంథములు వ్రాసియుందురా ?
శిష్యురాలు - అది యెవ్వరికి దెలియును.
శిష్యుడు --- పాణిని యుదహరించిన సూత్రములలోనున్న మతాంతరములం బట్టి అంతకు బూర్వము వ్యాకరణములున్నట్లు స్పష్టముగా దెలియబడుచుండలేదా? నీకు దెలియకున్న నీయుపాధ్యాయ నడిగిరమ్ము.
శిష్యురాలు -- అయిన నగుంగాక దానం దప్పేమి?
శిష్యుడు - నీ తప్పు నీకు దెలియదు మొదటనాతో నేమంటివో జ్ఞాపకము దెచ్చుకొనుము.
శిష్యురాలు - అదియు మీరే చెప్పుడు.
శిష్యుడు - నేనే చెప్పెద వినుము నీవు చదివిన వ్యాకరణమెవ్వరు రచియించినదనగా బాణినియొక్క,డే వ్యాకరణమును రచించినట్లును, ఇతరవ్యాకరణములు లేనట్లును అట్టిప్రశ్నమునకే అవకాశములేదని నీవు చెప్పలేదా? ఇప్పుడేమనియెదవు.
శిష్యురాలు - బాగుబాగు! ఇదియా మీరు వెదకినతప్పు.
శిష్యుడు - ఇంతకన్న యెక్కుట మెద్ది? నీకు బూర్వోత్తర సందర్భములే తెలియకున్నవి ప్రసంగమెట్లు చేసెదము?
