ఈ పుట అచ్చుదిద్దబడ్డది
ఎనిమిదవ ప్రకరణము
99
ప్రవర్తిమ' ఆ భూములయందు అనఁగా చేతి కష్టముచేత నీటి పాఱుదలయగు భూములయందు “ఉదక భాగము" 1[1] పంటలో నైదవవంతుగ నిర్ణయింపఁబడి యుండెను. "స్కంధ ప్రవర్తిమ" 2[2] భూములలో ననఁగా ఎడ్ల సాహాయ్యమున నీరు పాఱుదల చేసి కొను భూములలో నాల్గవ వంతుగను; 'స్రోతయంత్ర ప్రవర్తిమ' భూములలో ననఁగా వాయుయంత్రముల 3[3] మూలమునను ఇతర యంత్రముల మూలమునను సాగగు వానిలో మూఁడవ వంతుగను నదులు, సరస్సులు, చెఱువులు, బావులు మున్నగువాని క్రింది పంటలలో, మూఁడవ లేక నాల్గవ వంతుగను పన్ను నిర్ణయింపఁబడి యుండెను.
అర్థశాస్త్రమున నొక్కెడ " సాగుచేయక వదిలిపెట్టఁ బడిన భూములను (రాజు) పంటలో సగము భాగమునకు పైరు పెట్టువారికి ఇయ్యవచ్చును. స్వంత సేద్యముగల రైతులకు నాల్గవ వంతునకో, యైదవ వంతునకో, యిచ్చి వేయవచ్చును.
- ↑ 1. నీటి తీరువయని యర్థము.
- ↑ 2. "స్కంధప్రవర్తిమ" మనుదానికి "భుజముచేత మోసికొనుట" యని కొందఱర్థము వ్రాసి యున్నారు. ఆ యర్థ మంగీకరించినచో హస్తప్రవర్తిమమునకును దీనికిని భేదమెట్లో తెలియరాకున్నది. భేదము లేనిచో తీరువ ఎట్లు భేదపడునో నిర్ణయింపరాదు. స్కంధమను శబ్దము జత యెడ్లకుంగూడ ప్రవర్తించును గాన నెడ్ల సాయమున నీరు పాఱించుకొని సాగుబడి చేసికొనఁబడు భూములనుట యుక్తి యుక్తముగా నున్నది.
- ↑ 3. వాత ప్రవృత్తిమనందిని వన్ధాయతన తటాక కేదారా రామషణ్దవాపానాం సస్యపణ భౌగోత్తరిక మన్యేవ్యే వాయథోపకారందద్యు.. ( అర్థశాస్త్రము మూఁడవ భాగము.)
