గుంటుపల్లి గోపాలకృష్ణ కవి
కొణిదెన బాలకృష్ణయ్య గారు
గోపాలకృష్ణకవి వర్తమాన శతాబ్దపు ప్రబంధకవులలో నొక్కఁడు. ఈయన నందవరీక బ్రాహ్మణుడు. ఇంటిపేరు గుంటుపల్లి వారు. నివాసస్థలము గుంటూరు మండలమునందలి నర్సారావుపేట తాలూకాలోని చెన్నుపల్లి గ్రామము.వసిష్ఠ గోత్రము. తండ్రి కోటిలింగము. తల్లి అనంతలక్ష్మమ్మ. సోమ మంత్రికిని వేంకమాంబకును పౌత్రుడు. సుప్రసిద్ధుడును, విద్యలభాస్కరుని తండ్రియు, నగు గుంటుపల్లి ముత్తనామాత్యుని వంశమునకుఁ జేరినవాడు. ఈ ముత్తనామాత్యుని శౌర్యాదుల నీ క్రిందిపద్యములు తెలుపుచున్నవి.
క. నాలుగు దుర్గంబులు పదునా
లుగు దేశములప్రజల నయమార్గగమునన్
లాలింపుచుఁ జిరకాలము
పాలించెను ముత్తమంత్రి ప్రభుమాత్రుండే !
సీ. దుమ్ము ధూళిగఁ జేసి తూర్పారఁ బట్టఁడే
కోపాగ్నిచే బొమ్మలాపురంబు
నుగ్గునూచంబుగా నూర్పిడిఁ జేయఁడే
ధాటి మీరఁగ నెఱ్ఱిపాటికోట
ఖండతుండములుగాఁ జెండి......డఁ డే
దండిబోయలకోట చుండికోట
కుటిలవైరులద్రుంచి కొల్ల బెట్టించఁడే
శ్రీలు మీరఁగఁ దోరణాలకోట
గీ. ఫాదుషాదత్త ఘనరాజ్య పదనిరూఢిఁ
జెంది శ్రీ గుంటుపలికులశేఖరుం డ
టంచు నీవైరిమంత్రు లి ట్లండ్రు భువిని
మంత్రికులహేళి ముత్తనామాత్యమౌళి.
మఱియు నీ ముత్తనామాత్య వంశజులు,
" ఉ. రాజితకీర్తిశాలి యగు రాయనిబాచ! భవద్యశంబు ది
క్పూజిత మౌచు మించె సురభూధరభూధరభూధరేంద్రకాం
తాజసుగోత్రరుగ్విధురధాంగరథాంగరథాంగశేషభా
షాజలజాహితా౽హితతుషారతుషారతుషారధాములన్"
అని నుతింపబడిన రాయనమంత్రిభాస్కరునికి వంశమువారికి సమీప బంధువులును, భాస్కరసముపార్జిత భూమ్యాది వసతులందు వంశముఁ గొన్నవారును నై యున్నారు.[కీ.శే. గుంటుపల్లి సోమయ రచితంబగు భాస్కర చరిత్రము చూడుము]. అహోబలపతి కడచన్న యనంతరము వినికొండసీమయందు గోపాలకృష్ణకవి తప్ప ఉభయభాషా భూషణుఁ డగు పండితకవి యొక్కఁడును జనించి యుండలేదు. ఈతఁడు దాదాపుగ నఱువదేండ్లకాలము జీవించి క్రీ. శ.1917 సంవత్సర ప్రారంభమునఁ బరలోకమున కరిగెను. ఈకవి నిరతాన్న ప్రదాత యని పేరెన్నికఁ గన్నవాడు. అసాధారణ లౌకిక వ్యవహారదక్షుడు. సంస్కృతాంధ్ర సాహితీ దురంధరుడు.
రంగావజ్ఝల రామకృష్ణయ్య కడ నితఁడు కావ్యపాఠ మొనర్చినట్లు తన బుధజనహృదయాహ్లాదమున నిట్లు వ్రాసియున్నాఁడు.
క. "శృంగార కావ్యపాఠం
బంగీకృతిఁ బరచినట్లు యమలు... మహాత్మున్
రంగావజ్ఝలకులజుఁ బొ
సంగ న్శ్రీరామకృష్ణుసభ్యు నుతింతున్
గురుభక్తిపరాయణుండగు నీయన తనకుఁ దత్వోపదేశ మొనర్చిన గురుల నిట్లు పొగడియున్నాఁడు.
సీ. " ఏసామి తారకాహిత వర్ధనక్రియా
శక్తి లీలాశయవ్యక్తిఁ దనరె
ఏమేటి షణ్ముఖశ్రీ మహిమాధార
పరశివాకృతి సమాదరతఁ బొనరె
ఏకృతి స్వకుమారతా కేళికాకృత
బ్రహ్మబద్ధప్రభావమున నెసఁగె
ఏగుణి నిజధర్మ యోగకదంబ వి
దారితరిపుధరాధరతిఁ బొసఁగె
నట్టి పిశుపాటి వంశదుగ్ధాంబురాశి
చంద్రుఁడై మజ్జనుఃపుణ్య సఫల దివ్య
తత్వ మిడి ముక్తిపథకారణత్వ గరిమ
బరఁగుచుండు సుబ్రహ్మణ్య గురునిఁ దలఁతు
- బుధజనహృదయాహ్లాదము
క. " మీకున్ శిష్యుఁడ నజ్ఞుఁడ
వ్యాకరణాదుల నెరుంగ వరకృపశతమున్
జేకోను సుమమాలికఁ గా
శ్రీకృతిజనవినుతకామ శ్రీశివరామ." - శివరామ శతకము
చ. " సిరియును బిడ్డలు న్గలిగి శ్రేయము జెందుటెకాక, సభ్యు లం
దఱుఁ గొనియాడ న్యాయసభఁ దాను వకీలుగ నుండి సత్యమే
శరణ మటంచు నీతులను చాటుచు లోకుల బోధసేయు మ*
ద్గురు నిధనంబు నేటివఱకు న్దెలుప న్వలసె న్గదా ! కటా
*వీరి గురువు వెలగపూడి దక్షిణామూర్తి గారు