86
ఆంధ్ర కవిత్వచరిత్రము
ద్వితీయ
లబ్దమైన చిత్తపరిపాళమే నిశ్చయమగు కారణము. "కాని, జన్మాం. తరలబ్దమగు కవిచిత్త పరిపాకము ప్రకృతియందలి వస్తువు నే దేని నాలంబనముగఁ గొనక తప్పదు. ద్రవపదార్ధములగు జలతై లాదులు పాత్రాధారము లేనిది నిలువ నేరనట్లు కవిచిత్త పరిపాకము శుద్దశూన్యత నాశ్రయింపఁజాలదు. శూన్యత నాశ్ర యించినచో శూన్యత్వ'మే దానికి సంభవించును. ఎట్లన సున్న ను సున్నతో 'హెచ్చించిన యెడల సున్న యే వచ్చునట్లు: కావునఁ గవియొక్క చిత్తపరిపొక మలంబము లేక ప్రవర్తింప నేరదు. రస మనునది యేదో యనిర్వాచ్యమగు విధమున జనిం చునది. జనించునపుడు రసము కార్యకారణసంబంధములకు లోనగుట లేదు. అప్రయత్నముగను హఠాత్తుగను నలౌకి కౌద్భుత రీతిని గవిహృదయమున జనించు రసముసకుఁ గారణ మీదియని నిరూపింప నేట్టివారికిని చుస్సాధ్యము, కాని విమ ర్శకునకు రసము యొక్క జన ప్రకారము వర్ణింపకపోవ వీలు లేదు కదా! ముందు స్థూలబుద్దికి గోచరించు సామాన్య రసధర్మము సూచించి పిమ్మట లాక్షణికులు సూచించిన విభావానుభావవ్యభి, చారీసాత్త్విచారీసాత్త్వికముల ప్రశంసకుం 'గడంగుదము.
“రస” నిర్వచనము. ౧,కవియొక్క పరిపాకము, 2. వస్తువు యొక్క యాలంబనము, 3. కావ్యము యొక్కరససంవాహకత్వము
రసమనునది జన్మాంతర లబ్దపరిపాకము గల్గిన కవిదృష్టి యేదేని వస్తువుపైఁ బ్రసరించుటవలనఁ గవిమనమున జనించు భావవి శేషమే యగును. ఈ నిర్వచనము యొక్క యర్థముసు, బరి నామమును గమనింతము. కవికిఁ జిత్తపరిపాకము లేనిది రసమను
