ఈ పుటను అచ్చుదిద్దలేదు
150
కాళిదాస చరిత్ర
రో క లి
ఒక నాడు
నిశాసమయమున
భోజమహారాజు పురజనుల కష్టనిష్టురములు నెఱుంగుటకై ప్రచ్చన్నుడై సంచరించుచుండ నెలజవ్వని యొకర్తు తనహస్తపల్లనమున రోకలి బట్టుకొని ధాన్యము దంచుచుండెను. ఆమె మిక్కిలి చక్కనిది. నెలజవ్వనంబున వెలయుచుండెను. ఆమె సౌందర్యమును, లావణ్యమును, తారుణ్యమును, వీక్షించి తన మనంబున రోకలినుద్దేసించి "ఓరోకలీ ! చిగురువంటి యామెచేతి సంపర్కముచేతనైన నీవు చిగురింపలేవుగదా? నీవువట్టికొయ్యవే" యని యర్దమువచునట్టి యీ క్రింది సంస్కృత పదముల ననుకొనెను:
"ముసల కివలయంతే తక్షణాధ్యన్నజాతయ్
అని తలంచి దానినే యొక శ్లొకముయొక్క కడపటిపాదముగా గూర్చి యాసమస్యను బూరింపుమని కాళిదాసుకిచ్చెను. ఆకవిసార్వభౌముడు తక్కిన మూడుచరణముల నిట్లు పూరించెను:
శ్లో॥జగతి విదితి మేతత్, కాష్టమే వాసి మానం:
తదపిచ కిల సత్యం, కాననే నర్దితో సి
నవకువలయనేత్రాపాణిసంగొత్సమే స్మిన్
ముసల ? కిసలయంతే తక్షణా ద్యన్నజాతం
తా॥ ఓరోకలీ! క్రొత్తకలువలవంటి కన్నులుగల యకళ్యాణి హస్తస్పర్శమహోత్సవము చేతగూడ నీవు చిగురింపనికారణమున నీనడవిలో గొంతకాలము వృద్ధిపొందినప్పటికి నీవు వట్టి కొయ్యవే!
ఆశ్లోకసారస్యముగ్రహించి రసికాగ్రేసుడైన భోజభూపతి కాళిదాసునకు గొప్ప పారితోషిక మిచ్చెను.
