పుట:భరతరసప్రకరణము.pdf/71

వికీసోర్స్ నుండి
ఈ పుట అచ్చుదిద్దబడ్డది


ప్రత్యయావధిరత్ర స్యుః వికారాః కుటిలేక్షణం,
అధరస్ఫురణాపాంగరాగనిశ్వసితాదయః.

274

భృత్యాదిక్రోధత్రితయమందును దానిదానికిఁ జెప్పఁబడిన క్రియలు దానిదానికిఁ గలుగును. మిత్రక్రోధాంతర్గతమైన స్త్రీపురుషులకోపములయందు స్త్రీమీది పురుషకోపము ప్రత్యయము గలుగునంతవఱకు నుండును. ఇందు వంకరచూపు, పెదవు లదరుట, కడకన్ను లెఱ్ఱనౌట, నిశ్వాసములు మొదలైనవి గలుగును.

ద్వేథా నిగదితస్స్త్రీణాం రోషః పురుషగోచరః,
సపత్నీరోషహేతుస్స్యాదన్యస్స్యాదన్యహేతుకః.

275


సపత్నీహేతుకో రోషః విప్రలంభే ప్రపంచ్యతే,
అన్యహేతుకృతే త్వత్ర క్రియాః పురుషరోషవత్.

276

పురుషవిషయమైన స్త్రీకోపము సపత్నీహేతుకమనియు, అన్యహేతుకమనియు, ఇరుదెఱఁగు లౌను. సపత్నీహేతుకమైనరోషము విప్రలంభమందుఁ జెప్పఁబడుచున్నది. అన్యహేతుకృతరోషమందు పురుషరోషమందుఁ గల క్రియలు గలుగును.

ఏతే చ స్థాయినస్సర్వే విభావైర్వ్యభిచారిభిః,
సాత్వికై రనుభావైశ్చ నటాభినయగోచరాః.

277


సాక్షాత్కారమివానీతాః ప్రాపితా స్వాదురూపతాం,
సామాజికానాం మనసీ ప్రయాంతి రసరూపతాం.

278

విభావవ్యభిచారిభావసాత్వికానుభావవ్యాపారరూపానుభావములచే సాక్షాత్కారమును బొందింపఁబడినట్లు అభినయగోచరములై స్థాయిభావములు స్వాదురూపతను బొందింపఁబడి సామాజికులమనమున రస మౌటను బొందుచున్నవి.