పుట:భరతరసప్రకరణము.pdf/60

వికీసోర్స్ నుండి
ఈ పుట అచ్చుదిద్దబడ్డది


ఏతచ్చ ద్వివిధం ప్రోక్తం వ్యాధిజం చాభిఘాతజం,

సర్వాంగవ్యాపిగానుండు ధనంజయవాయువుయొక్క నిర్గమము మరణ మనఁబడును. ఈమరణము వ్యాధిజమని, అభిఘాతజమని, ఇరుదెఱఁగు లౌను.

వ్యాధిజమరణం యథా

ఆద్యే త్వసాధ్యహృచ్ఛూలా విషూచ్యాదిసముద్భవే.

222


అనుభావా అమీ ప్రోక్తా అవ్యక్తాక్షరభాషణం,
వివర్ణగాత్రతా మందశ్వాసోక్తిస్తంభమీలనాః.

223


హిక్కా పరిజనాపేక్షా నిశ్చేష్టే౦ద్రియతాదయః,

అసాధ్యమైన హృద్రోగము విషూచి మొదలయినవానిచేతఁ గలుగునది వ్యాధిజమరణ మందు కొతుకుచు మాటలాడుట, దేహకాంతి మాఱిపోవుట, మెల్లఁగా శ్వాసము విడుచుట, మాట నిలిచిపోవుట, నేత్రమీలనము, హిక్క, పరిజనముల నపేక్షించుట, ఇంద్రియచేష్ట లణఁగుట, మొదలయినవి గలుగును.

అభిఘాతమరణం యథా

ద్వితీయం ఘాతపతనదేహోద్బంధవిషాదిజం.

224


తత్ర ఘాతభవే భూమిపతనక్రందనాదయః,
విషం తు వత్సనాభాద్యమష్టావేతా స్తదుద్భవాః.

225


కార్శ్యం కంపో దాహో హిక్కా ఫేనశ్చ కంధరాభంగః,
జడతా మృతిరితి కథితాః పతనాద్యభిఘాతజాశ్చేష్టాః.

226

ఘాతము, పడుట, దేహబంధనము, విషము, వీనిచేఁ గలుగునది యభిమాతజమరణము. అందు ఘాతజమందు నేలఁబడుట, ఏడ్చుట, మొదలయినవి. వసనాభి మొదలయినది విషము. పతనాదులయిన యభిఘాతమువలనఁ గలుగు చేష్టలు - చిక్కిపోవుట, వణఁకుట, తాపము, హిక్క, ఘనము, కంధరాభంగము, జడత, మరణము మొదలయినవి.