పుట:భరతరసప్రకరణము.pdf/47

వికీసోర్స్ నుండి
ఈ పుట అచ్చుదిద్దబడ్డది


జృంభణం మందయానత్వం ముఖనేత్రవికూణనమ్,
సీత్కృతిశ్చేతి విజ్ఞేయా అనుభావాశ్శ్రమోస్థితాః.

162

త్రోవనడచుట, నృత్తమాడుట, క్రీడ మొదలయిన వ్యాపారములచే గలుగు మానసభేదము శ్రమ మనఁబడును. ఇందు అంగమర్దనము, నిట్టూర్పు, కాళ్లు పిసుకుట, ఆవలింత, మందముగ నడచుట, ముఖమును కన్నులను వంకర చేసికొనుట, సత్కారము చేయుట ఈ అనుభావములు గలుగును.

ఆలస్యలక్షణం

స్వభావభయసౌహిత్యగర్వనిర్భయతాదిభిః,
కృచ్ఛాత్క్రియోన్ముఖత్వం యత్తదాలస్యమిహ క్రియాః.

163


అంగభంగక్రియాద్వేషజృంభణాక్షివిమర్దనాః,
శయ్యాసనైక ప్రియతా తంద్రీనిద్రాదయో౽పి చ.

164

స్వభావము, భయము, తృప్తి, గర్వము, భయములేకయుండుట మొదలగువానిచేత కష్టమున పనులను జేయ యత్నించుట, ఆలస్య మనఁబడును. ఇందు అంగభంగము, క్రియాద్వేషము, ఆవలింత, నేత్రములు నలుపుట, పండుకొనుటయందును కూర్చుండుటయందును ముఖ్యముగా ప్రియము గలుగుట, కన్నులు మూతలుపడుట, నిదుర మొదలయిన క్రియలు గలుగును.

దైన్యలక్షణం

హృత్తాపదుర్గతత్వాద్యైరనౌధ్ధత్యం హి దీనతా,
అత్రానుభావా మాలిన్యగాత్రస్తంభాదయో మతాః.

165

మనస్తాపము, పేదఱికము మొదలయినవానిచేఁ గలుగు అణఁకువ దైన్య మనఁబడును. ఇందుకు మాలిన్యదేహస్తంభాద్యనుభావములు గలుగును.

చింతాలక్షణం

ఇష్టవస్త్వపరిప్రాప్తేరైశ్వర్యభ్రంశనాదిభిః,
చింతా ధ్యానాత్మికా తస్యామనుభావా భవంత్యమీ.

166