Jump to content

పదబంధ పారిజాతము/కుంటెన ముడి

వికీసోర్స్ నుండి

కీలు____కీలె 477 కీల్కొ___కీ. శే.

  • 2. చెప్పిన ట్లాడువాడు.
  • నేటివాడుకలో కీలు గల బొమ్మ అన్న అర్థంపై వాడి చేతిలో కీలుబొమ్మ అనగా చెప్పినట్లు ఆడువాడు అన్న అర్థంలోనే ఎక్కువగా విన వస్తుంది.
  • "ఆ సరు కంతా రెడ్డిగారిచేతిలో కీలు బొమ్మలే. అందుకే అత నేదన్నా సరే అంటారు." వా.

కీలు మలగు

  • వెనుకకు తిరుగు. సాంబో. 3. 29.

కీలుముడి

  • కీలుకొప్పు.
  • చూ. కీలుకొప్పు.

కీలుసంకెళ్లు

  • బేడీలు.
  • "కీలుసంకెల నేల గీలించి వీపు వ్రీలంగ గొట్టుదు..." గౌర. హరి. ద్వి. 884, 885.

కీలూడగా తన్ను

  • కీళ్లు ఊడునట్లు కొట్టు.
  • "బండి రాకాసి గీలూడగా దన్నియున్." పారి. 3. 37.
  • ఇచ్చట శ్లేష.

కీ లెడలిన జంత్రము

  • బిస చెడిన యంత్రము. కవిక. 2. 197.

కీలెఱుగు

  • కిటుకు తెలియు.
  • "లోకంబున నాకీటం, బాకైటభవైరి యెల్ల యాత్మలకు నభీ,ష్టాకాంక్ష యొక్క చందమ,యీకి లెఱుగంగ వలదె హృదయములోనన్." శృం. నైష. 3.

కీల్కొనజేయు

  • లగ్నము చేయు.
  • "హనుమంతు మాట యందు గీల్కొన జేయు." వర. రా. కిష్కి. పు. 476. పం. 5.

కీల్కొలుపు

  • లగ్నము చేయు.
  • "పాదపద్మముల్ మనములయందు గీల్కొలిపి." భాగ. స్క. 3. 542.
  • రూ. కీల్కొల్పు.

కీల్గంటు

  • చూ. కీలుగంటు.

కీల్బొమ్మ

  • చూ. కీలుబొమ్మ.

కీల్బొమ్మరము

  • మరతో తిరిగేబంగరము.

కీల్ముడి

  • చూ. కీలుముడి.

కీ. శే.

  • చనిపోయిన అన్న అర్థంలో మృతు లైనవారి పేరు నుదహరించే ముందు వ్రాసే పొడి అక్షరాలు.
  • కీర్తిశేషు లనుమాటకు సంక్షిప్తసంకేతరూపం.
  • "కీ. శే. రామమూర్తిగారు...." వా. కుంటె____కుండ 480 కుండ____కుండ
  • న్నీలాలకభ్రాంతి గుం,టెన పొమ్మంటినొ." కాళ. శ. 16.
  • చూ. కుంటెనలు వహించు.

కుంటెన ముడి

  • తాటాకుల కట్ట కట్టే తాటిముడి. శ. ర.

కుంటెనలు వహించు

  • తార్చు.
  • ఒక నాయికదగ్గఱకు గానీ, ఒక నాయకునిదగ్గఱకు గానీ అందులో ఒకరి పక్షంగా వెళ్లి దౌత్యము నడుపు.
  • "తనసరి బాలెత ల్తనకు దాపుగ వారల కెల్ల దాను గుం,టెనలు వహించు కొంచు నెఱటెక్కులు నిండు." శుక. 3. 109.
  • చూ. కుంటెనకత్తె.

కుంటెన వుచ్చు

  • తార్చుటకై పంపు. పండితా. మహిమ.

కుండ కర్ర చేతి కిచ్చు

  • చిప్ప చేతి కిచ్చు వంటిది.
  • "కలుషము ఘటించు గుండయు గర్రయు దన, చేతి కొనగూర్చు నది గాన జెప్ప నగునె." శ్రవ. 2. 54.

కుండకూల్చిన భంగి

  • కుంభవృష్టిగా, కుండపోతగా.
  • "కుండగూల్చినభంగి, వారక వర్షంబు వఱుగొని కురియ." పండితా. ప్రథ. దీక్షా. పుట. 146.
  • చూ. కుండపోత, కుంభవృష్టి, తాడిపోత.

కుండగోకరి

  • వంటవాడు; కుండలు కడిగేవాడు.
  • "కుండగోకరి జేసి కువలయేశులకు, వండి పెట్టగ జేసి వాని నీరీతి, చీకాకుపడ మాయ సేయక యున్న, నాకేశ! వినుము నే నలునికి బంట." నలచ. 2. 700.

కుండజల జనించు

  • ఆర్ద్రత కలుగు; నీరూరు.
  • "మనసు దీరగ నొక్క మాఱు చూచిన గండ,శిలల కైనను గుండజల జనించు." పాణి. 2. 71.

కుండ పగుల గొట్టినట్లు

  • ఖరాఖండిగా.
  • "వా డేంం మాట్లాడినా కుండ పగల గొట్టినట్లు మాట్లాడతాడు." వా.
  • చూ. కుండ పగుల వేసినట్లు.

కుండ పగుల వేసినట్లు

  • వాడుకలో ఇది కుండ పగలేసినట్లు అన్నట్లు వినబడుతుంది.
  • చూ. కుండ పగుల గొట్టినట్లు.

కుండ పట్టే వాళ్లు

  • కర్మ చేసే వాళ్లు.
  • 'తల కొరివి పెట్టే దిక్కు', 'కొరివి పెట్టేవాళ్లు ఇత్యాదుల' వంటిది. అంత్యక్రియలలో పీనుగుతో పాటు ఒక కొత్త కుండలో నిప్పులు వేసుకుని కుండ____కుండ 481 కుండ____కుంద
  • పెద్ద కొడుకో, మరొక కర్మాధికారో కూడా వెళ్లడం అలవాటు. అందుపై యేర్పడినది.
  • "అంత సంపాయించి యేం లాభం? ఆఖరికి కుండ పట్టేవా ళ్లయినా లేరు." వా.

కుండపోతగా

  • ఎక్కువగా. వానవిషయంలోనే దీన్ని ఉపయోగిస్తారు.
  • "రెండు రోజులనుండీ మా ఊళ్లో కుండపోతగా వర్షం కురుస్తూ ఉంది. ఇంకా వెలియ లేదు." వా.
  • చూ. కుంభవృష్టి.

కుండమార్పు

  • ఒక టిచ్చి మరొకటి తీసుకొనుట.
  • "చండాంశు సుతుపోల్కి గుండ మార్పులు గాక." నరసభూ. 5. తె.జా.

కుండలలో గుఱ్ఱాలు తోలు

  • పని లేక పోవు. పనికి మాలిన పని చేయు.
  • నిష్ప్రయోజన మైనపని చేతుటపై వచ్చినపలుకుబడి.
  • "వాడు చేసే దేముంది? కుండలలో గుఱ్ఱాలు తోలుతూ కూర్చుంటాడు." వా.

కుండలలో దేవుకొని తిను

  • నీచపుతిండికి పాల్పడు.
  • కుండలు ఖాళీ చేసి నీళ్లు పోయగా అందులో మెతుకుల కోసం దేవుకొనడం నీచ మనుటపై యేర్పడినది.
  • "వాని కేం? కుండలలో దేవుకుని తినే రకం. ఏలాగో బతుకుతాడు." వా.

కుండలు గోకు

  • అర్హ మైనపని చేయక నీచమైన పనికి పాల్పడు. పనిమాలి యుండు.
  • "వా డంత చదువూ చదువుకొని కుండలు గోకుతూ కూర్చున్నాడు." వా.

కుండలు తొంగుంటాయి

  • తిండికి లేక పోతుంది.
  • కుండలలో ఏమీ లేకపోవడం తిండికి లేక పోవడం. ఇది కొన్ని వర్గాలలోనే వినిపించే పలుకుబడి.
  • "పొద్దున పనికి పోక పోతే కుండలు తొంగుంటాయి." వా.

కుండలు నాకు

  • నీచానికి పాల్పడు.
  • "వాడి కేం? పనా పాటా? కుండలు నాకుతూ బతుకుతున్నాడు." వా.

కుంతలము లొత్తు

  • వెండ్రుకలు సరి చేసుకొను.
  • "తరుణి నుదుట బైకొన్న కుంతలము లొత్తి." ఉ. హరి. 1. 170.

కుందనపుకమ్మి దిగిచిన యందమున

  • కమ్మి తీసినట్లు; మనోజ్ఞ రూపంతో.
  • సమానత మొదట అర్థ మై కుందా____కుందె 482 కుందె____కుంప
  • తరువాత మనోజ్ఞతకు కూడా పర్యాయ మైనది.
  • బంగారు కమ్మిని కమ్మెచ్చులో తీసినపుడు తొలి నుంచీ తుదిదాకా ఒకే తీరులో ఉంటుంది. దానిమీద వచ్చిన పలుకుబడి.
  • "కుందనపు గమ్మి దిగిచిన, యందమున." కళా. 2. 33.
  • చూ. కమ్మెచ్చున తీసినట్లు.

కుందార్చు

  • దు:ఖము తీర్చు.
  • "అరసి దు:ఖాక్రాంత యైనరుక్మిణిని, గర మర్థి గుందార్చె గమలలోచనుడు." ద్విప. కల్యా. 130.

కుందికట్టు

  • ఒక పిల్లల ఆట. యయా. 3. 55.

కుంది కుట్టాడు

  • ఉన్న చోటు వదలక పడిఉండు.
  • "ఇంటిలోనే రాత్రింబవళ్ళు కుంది కుట్టాడు దేల?" తె. జా.

కుందెటికొమ్ము

  • అసంభవ మైనది.
  • కుం దేలుకు కొమ్ముండదు గనుక అలా ఏర్పడినది.
  • "వసుధన్ గుందెటికొమ్ము తెచ్చుకొనగా వచ్చున్ బ్రయత్నంబునన్." మల్లభూ. నీతి. 5.
  • చూ. కుందేటికొమ్ము.

కుందెనగిఱి

  • పిల్లల ఆట.

కుందెనగుడి

  • ఒక పిల్లల ఆట. కాళ. 3. 33.

కుందేటికొమ్ము

  • అసంభవము, అసత్యము.
  • కుందేటికి కొమ్ము లుండవు కనుక, సంస్కృతంలో దీనినే శశవిషాణం అంటారు. వంధ్యాపుత్రుడు. గగన పుష్పము ఇత్యాదుల వంటిది.

'*"తిరిగి కుందేటికొమ్ము సాధింప వచ్చు, జేరి మూర్ఖునిమనసు రంజింప రాదు." భర్తృ. సు. నీతి.

  • చూ. కుందెటికొమ్ము.

కుంపటి పెట్టు

  • తగాదా పెట్టు, ఏదో ఒక అనాహూతము తెచ్చి పెట్టు.
  • "వా ణ్ణేదో మాటసామెతకు ఇంటికి రమ్మంటే నే నక్కడ చేసిన వన్నీ నా భార్యతో చెప్పి కుంపటి పెట్టి పోయాడు." వా.

కుంపటిలో తామర మొలిచినట్లు

  • తగనితావున ఉన్న మంచి వస్తువు పట్ల అనే పలుకుబడి. కుంపటిలో పెట్టిన మొక్కలకు బాగా నీరు పోసి ఎరువు వేసి పెంచుతారు. అందుకే అవి చాలా ఏపుగా కుంప____కుంభ 483 కుంభ____కుంభ
  • పెరుగుతాయి. కానీ తామర నీళ్ళలోనే తప్ప కుంపట్లో మొలవదు.
  • అందుపై ఏర్పడినది.
  • ఈ 'అట్లు'కు బదులు ఏ ఉపమా వాచకం అయినా ప్రయుక్తం కావచ్చును.
  • "నీ మగనితేజమున ను, ద్దామశమ సమగ్రు డనగ దగి కుంపటిలో, దామర మొలచినక్రియ ద,న్వీ! ముని విభు డైనసుతుడు నీ కుదయించున్." నృసిం. 3. 127.
  • "కలిగెగదా కుంపటిలో,పల దామర వోలె నిట్టి పాషండపురిన్, జలజాక్షు ప్రతిమ భాగ్యము, గలవారికి నెచట నైన గల నభిమతముల్." పరమ. 5. 84. కాశీయా. 43.
  • చూ. కుంపటిలో తామరలవలె.

కుంపటిలో తామరలవలె

  • అనర్హస్థానంలో ఉన్న ఉత్తమవస్తువువలె.
  • ఈ 'వలె' కు బదులు ఏ ఉపమావాచకంతో నయినా ఇది ఉపయుక్త మవుతుంది.
  • "సామంతున కిడిన చలువచప్పరములు త,న్పై మేదిని గుంపటిలో, దామరలుంబోలె నట్టితఱి నొప్పారెన్." ఆము. 2. 69.
  • చూ. కుంపటిలో తామర మొలిచినట్లు.

కుంభకర్ణనిద్ర

  • మొద్దునిద్ర.
  • కుంభకర్ణుడు ఏటా ఆరు నెలలు నిద్రపోయేవా డన్నకథపై వచ్చిన పలుకుబడి.
  • "వాడిది కుంభకర్ణనిద్ర. ఏనుగులు తొక్కినా లేవడు." వా.

కుంభకోణం

  • మోసం.
  • "ఇందులో యేదో కుంభకోణం ఉందని నా అనుమానం. నే నిందులో దిగను." వా.

కుంభద్రోణముగా

  • కుండపోతగా (వాన కురియు.)
  • "కుంభద్రోణముగా గురిసెన్." విప్ర. 3. 61.

కుంభముమీది పొట్టేలువలె

  • క్రొ వ్వెక్కి.
  • జాతర్లలో అన్నం వండి అమ్మవారిముందు రాశి పోస్తారు. దాన్నే కుంభం అంటారు.
  • అక్కడ దేవతకై వదిలిపెట్టి ఉండిన పొట్టేలును బలి యివ్వడానికి నిల్పుతారు. ఆ పొట్టేలు బాగా తిని క్రొవ్వి ఉంటుంది. అందుపై వచ్చిన దేవరపోతు లాంటి పలుకుబడి. అది తనకు కలుగ నున్న

ఆపదను (బలి యివ్వ నున్నారన్న) గమనించక నిర్విచారంగా ఉంటుంది. దానివలె ననుట.

  • "తెగిచి యిటు వండి పెట్టిన, బొగులవు కుంభంబుమీది పొట్టేలుక్రియన్." శుక. 3. 276. కుంభ____కుక్క 484 కుక్క____కుక్క
  • ఇట వలెకు బదులు ఏ ఉపమావాచక మయినా ప్రయుక్తం కావచ్చును.

కుంభవర్షము

  • కుండపోతవాన. కుండలతో గ్రుమ్మరించినట్లు - ఎక్కువగా కురియు వాన.
  • "కుంభవర్షం బయ్యె గుంభినియందు." పల. పు. 14.
  • చూ. కుండపోత.

కుక్కకాటుకు చెప్పుదెబ్బ

  • చెడుగుకు బదులు చెడుగే చేయాలి అనుపట్ల అంటారు.
  • "వా డన్నదానికి సరీగా బదులు చెప్పావు. కుక్కకాటుకు చెప్పుదెబ్బ." వా.
  • చూ. కుక్క కాటు చెప్పు టేటు.

కుక్కకాటు చెప్పుటేటు

  • చూ. కుక్క కాటుకు చెప్పుదెబ్బ.
  • తాళ్ల. సం. 11. 3 భా. 77.

కుక్కకు గతుకునీళ్లే

  • వాడి అనుభవం అంతే అనే నిరసనార్థంలో ఉపయోగిస్తారు.
  • నీళ్లు ఎక్కువ ఉన్నా తక్కువ ఉన్నా కుక్క నాలుకతో అద్ది గతుకుతూనే తాగుతుంది. అందుపై వచ్చిన పలుకుబడి.
  • "వాడు ఎంత సంపాదిస్తే నేం? ఎంత చేస్తే నేం? మిరప్పొడి మెతుకులు తప్ప ఇం కేం తినడు. ఎన్ని వానలు వచ్చినా కుక్కకు గతుకునీళ్లే." వా.

కుక్కకు నై వేద్యమా

  • నిష్ప్రయోజనము, అనర్హము అనుట. వేంకటేశ. 74.

కుక్కకూతురా!

  • ఒక తిట్టు.
  • "కుక్క కూతుర మెడ గోసి పో గలవు." గౌ. హరి. ద్వితీ. పంక్తి. 881.
  • "కుక్కకూతుర వల దంచు వెక్కిరించు." శుక. 2. 458.
  • చూ. గాడిదకొడుకు.

కుక్కగొడుగులు

  • పుట్టగొడుగులు.
  • క్షణికములు.
  • ఎక్కువగా పుట్టుకొని వచ్చునవి అనే అర్థంలో ఉపయోగించే పలుకుబడి.
  • వాన వచ్చినప్పుడు ఈ పుట్టగొడుగులు విపరీతంగా మొలుస్తాయి. త్వరలో పోతాయి కూడ. అందుపై వచ్చిన పలుకుబడి.
  • "ఈ కుక్కగొడుగుల పార్టీల కేమి లే. లక్ష పుడతాయి, పోతాయి." వా.

కుక్కచ్చు వేయు

  • శిక్షించు.
  • అపరాధులకు తత్సూచకంగా రాజులు కుక్క ముద్ర వేసి విడిచేవారు; ఇదొక శిక్ష.
  • "తల గొఱిగి ప,దంపడి కుక్కచ్చు వేసి దండింప దగున్." విజ్ఞానే. ప్రా. కాండ. 64.
  • చూ. కుక్కయచ్చు. కుక్క____కుక్క 485 కుక్క____కుక్క

కుక్కజట్టీలు

  • పెనగులాటలు.

కుక్కతోక

  • వక్ర మైనది.
  • ఆ వక్రాన్ని తీర్చుటకు వీలు లేనిది.
  • ఎంత చక్కగా నిలుపుదామని ప్రయత్నించినా కుక్కతోక వంకర పోతూనే ఉండటం అలవాటు. దానిపై వచ్చినపలుకుబడి.
  • "వాడి బుద్ధి ఒట్టి కుక్కతోక లాంటిది. ఎంత చెప్పి ఎంత చేసినా మరీ అంతే." వా.

కుక్కతోకను గొట్టము చేర్చు

  • అసాధ్య కార్యమునకు పూనుకొను.
  • గొట్టములో పెట్టినప్పుడు చక్కగా కనిపించినా, అది తీయగానే యథాప్రకారం వంకరగా తిరుగుతుంది.

కుక్కను కొట్టినట్లు

  • చావదన్ని అనుట.
  • "వెఱ్ఱి,కుక్క లోబడ బట్టి కొట్టిన రీతి." గౌర. హరి. ద్వి. 1111.

కుక్కనోటి ప్రాత

  • భ్రష్ట మయినది.
  • సంపంగిమన్న. 22.

కుక్కనోట్లో కట్టె పెట్టినట్లు

  • అనవసరంగా కోపపడి కసురు కొంటాడు అనుపట్ల ఉపయోగించే పలుకుబడి.
  • ముందే నోటిదురుసు కలవాణ్ణి అనవసరంగా గిల్లుకొని రెచ్చగొట్టిన ట్లనుట.
  • కుక్కనోట్లో కట్టె పెడితే 'బౌ' మంటుంది.
  • "వాడితో వాదించడం కుక్కనోట్లో కట్టె పెట్టినట్లే." వా.
  • "వాడు ఏం మాట్లాడినా కుక్కనోట్లో కట్టె పెట్టినట్లుగా మాట్లాడతాడు." వా.
  • "వాడితో మాట్లాడితే కుక్క నోట్లో కట్టె పెట్టినట్లే." వా.

కుక్కబుద్ధి

  • నీచబుద్ధి.
  • "నీ కుక్కబుద్ధి నువ్వు మానవు కదా." వా.

కుక్క ముట్టిన కుండ

  • మైల పడినది.
  • కుక్క ముట్టితే ఆ కుండ ఇక వంటకు పనికి రా దనీ పారవేయవలె ననీ అంటారు.
  • "...వాయుసూనుని సుతు డింత సేయకున్న, పొలతి శశిరేఖ వ్యర్థ మై పోవు నమ్మ, కుక్క ముట్టినకుండ యై కుందరదన." శశి. (అప్ప) 4. 75.
  • "ఆ కుక్క ముట్టినకుండలాంటి పిల్ల నెవరు చేసుకుంటార్రా?" వా.

కుక్కమురికి సంతానము

  • కుచేలసంతానము.
  • నారాయణదాసు సావిత్రీచరిత్ర. కుక్క____కుక్క 486 కుక్క____కుక్కి

కుక్కమూతి పిందెలు

  • చెట్టు కాపు ఉడిగినప్పుడు ఏవో చిన్న చిన్న పిందెలు పుడతాయి. వాటినే కుక్క మూతిపిందె లంటారు. అవి పుడితే ఇక కా పుడిగిం దన్న మాటే.
  • "చెట్టు చెడుకాలానికి కుక్కమూతి పిందెలు." సా.

కుక్క యచ్చు

  • చూ. కుక్కచ్చు.

కుక్క యిల్లు చొచ్చినట్లు

  • దొంగగా.
  • "ఎఱుగకుండగ కుక్క యిలు జొచ్చినట్లు, ఘనుల నిక్కడ దెచ్చి కవ్వించినావు." మైరా. పు. 66.

కుక్కల కట్టు

  • దొంగసాధానాలలో ఒకటి.
  • "కత్తియు నీలిచీరయును...కుక్కల కట్టును." చెన్న. 3. 294.

కుక్కలవలె కాటులాడు

  • నీచముగా కీచులాడు. వాడుకలో కాటులాడు కాట్లాడుగా మారినది.
  • "కుక్కలభంగి దమలోన గాటులాడి." భార. శాంతి. 1. 45.

కుక్కలే శునకాలు కుండలే భాండములు

  • ఎంత మరుగుగా చెప్పినా ఆ నీచ మైనది నీచ మైనదే అనుపట్ల ఉపయోగిస్తారు.
  • శునక మని అర్థం కాని సంస్కృతం పేరు చెప్పినా అది కుక్కే కదా అనుట.
  • "నీ వెంత సర్ది ఎన్ని చెప్పినా వాని దుర్మార్గాల నేమాత్రం దాచ లేవు. కాదన లేవు. దుర్మార్గుడు దుర్మార్గుడే. కుక్క లే శునకాలు కుండలే భాండములు - అన్నారు." వా.

కుక్క సంతకు వెళ్ళినట్లు

  • నిష్ప్రయోజన మైన పని చేసినప్పుడు ఉపయోగించే పలుకుబడి.
  • కుక్క సంతకు పోయి తూనిక కట్టెల దెబ్బలు తిని వచ్చిన దన్న సామెతపై వచ్చిన సామ్యం.
  • "ఏదో ఆ ఊరికి వెళ్లాను కానీ నా ప్రయాణం అంతా కుక్క సంతకు వెళ్లినట్లు అయింది." వా.

కుక్కిన పేనులాగ

  • గుక్కు మిక్కు మనకుండా, పేనును కుక్కితే అదలా చప్పున చచ్చి ఊరుకుంటుంది.
  • "వాడు వచ్చా డంటే వీడు కుక్కిన పేనులాగా పడి ఉంటాడు." వా.

కుక్కిమంచము

  • నులక వదు లై గుంత పడిపోయిన పాత నులకమంచము.
  • "ఆ మూల కుక్కిమంచంలో ఉంటుందా ముసలవ్వ." వా.

కుక్కివడు

  • మంచం కుక్కి అయిపోవు కుక్కు____కుక్షి 487 కుచ్చ____కుచే
  • "కుక్కి వడిన మిగుల గొంగోడు వోయిన, గుఱుచ యైన...నుల్కమంచ మొప్ప దండ్రు." వి. పు. 4. 215.
  • చూ. కుక్కిమంచము.

కుక్కురో కుఱ్ఱను

  • కోడి అరుచుటలో ధ్వన్యనుకరణము.
  • "కుక్కురో కుఱ్ఱని కూసె గల్కోడి." పండితా. మహిమ. 197. పు.

కుక్షింభరుడు

  • 1. తన పొట్ట నింపుకొనుటే లక్ష్యముగా కలవాడు - స్వార్థపరుడు.
  • "వాడు వట్టి కుక్షింభరుడు. ఏది ఏ మయినా తన పొట్ట గడిస్తే చాలు." వా.
  • 2. కడుపులో ఉంచుకొను వాడు.
  • "రక్షార్థంబు భరింప రాదె యభవున్ ద్రైలోక్యకుక్షింభరున్.: భీమ. 4. 105.

కుక్షి ప్రోచుకొను

  • పొట్ట పోసుకొను.
  • "ఎందైన గా,నీ భైక్షంబున గుక్షి బ్రోచుకొని దీనిం దీర్చి నే వత్తు." కా. మా. 3. 165.
  • వాడుకలో 'వాడు కూలో నాలో చేసుకొని పొట్ట పోసు కొంటున్నాడు.'
  • జనంలో ఉన్న దిదే. దీనిని పర్యాయపదాలలో ధూర్జటి మార్చినాడు.
  • చూ. పొట్ట పోసుకొను.

కుచ్చలి గంత

  • యోగుల బొంత. రాజ. చ. 2. 94.

కుచ్చలి బొంత పరమ. 1. 185.

  • చూ. కుచ్చలి గంత.

కుచ్చిటప్పాలు

  • డంబాచారపు మాటలు, జొల్లుకబుర్లు.
  • "పొద్దున్నుంచీ సాయంత్రం వరకూ కుచ్చిటప్పాలు తప్పితే వాడు చేసే దేముంది?" వా.

కుచ్చుమీసములు

  • కడపట ఒత్తుగా ఉండే మీసాలు.
  • "ఆ తలపాగా, ఆ కుచ్చు మీసాలు, ఆ పెద్ద కన్నులూ, మనిషి బహుగంభీరంగా ఉంటాడు." వా.

కుచ్చెళ్లలో పాము

  • అతిప్రమాదకారి, దాపుననే ఉన్న ఆపద.
  • చీర కుచ్చెళ్ళలోనో, పంచె కుచ్చెళ్ళలోనో ఉన్న పాము ఏ నిమిష మైనా కాటు వేయ వచ్చును కదా.
  • "కుతుకం బంతయు గూలద్రోసెదవు గా కుచ్చెళ్లలో బామ వై." పాండ. విజ. 79.

కుచేలసంతానము

  • గంపెడుపిల్లలు.
  • ఇందులో పేదతనంలో చాక కుటి____కుట్టి 488 కుట్టు____కుట్టు
  • లేనంత మంది పిల్ల లున్నా రనీ సూచన ఉన్నది.
  • "వాడు ముసలితనంలో ఉద్యోగం లేక ఆ కుచేలసంతానంతో నానా బాధా పడుతున్నాడు." వా.

కుటిలత్వము కూడుగా కుడుచు

  • కౌటిల్యమే ప్రథాన మగు. అతికుటిలు రనుట.
  • "అటు గాన నెన్ని భంగుల, గుటిలత్వమును కూడు గాగ గుడుతురు మగనా, రెటువంటివారి మదిలో, నెటుగా నమ్ముదురు సతులు హితు లని పతులన్." విక్ర. 7. 131.
  • చూ. కూడుగా కుడుచు.

కుటిలపఱచు

  • కౌటిల్యమునకు పాత్రముగా చేయు, కుటిలత్వము చూపు, నెఱపు.
  • "కుండు పెట్టక యేన్నాళ్ళు కుటిల పఱచి." భీమ. 4. 12.

కుట్టి చూచుటకు దోసకాయలా?

  • తెలుసుకో లేము వాని ఆంతర్యం అనుపట్ల అంటారు.
  • "....ఎదిరి కోర్కి యెఱుంగుట యెట్టు కుట్టియా, చూడగ దోసకాయలె? విశుద్ధయశోధన యన్య చిత్తముల్." హర. 2. 63.

కుట్టితే తేలు కుట్టకుంటే కుమ్మర పురుగు

  • తన శక్తి చూసినప్పుడే సమర్థు డనీ, లేనిపట్ల చేత కాని వా డనీ అంటారు అన్న భావాన్ని తెలియ జేసే పలుకుబడి. ఇదే గ్రాంథిక రూపంలో -
  • "కుట్ట దేలు కుట్టకున్న గుమ్మర బూచి, తోసిరా జటంచు దోచె జెలియ, దాని వ్రేలు దీసి దాని కన్ను బొడిచి, నటుల సేయకున్న నగునె పలుక." రాధ. 3.
  • "వా డన్ని రకాలుగా వేధిస్తుంటే శాంతంగా నే నూరకుంటే న న్నేదో చేత గానివా డనుకుంటారు. కుట్టితే తేలు కుట్టకుంటే కుమ్మరపురుగు!" వా.

కుట్టుకాడ

  • కుట్టుపోగు. శ. ర.

కుట్టుచేడు

  • తప్పుపనులకు ప్రేరేచువాడు.
  • "గురుసతి గూడురట్టునకు గొంకని మోడు వియోగినీసము, త్కరముల కీడు చూచుటకు దర్పకు రే పెడుకుట్టు చేడు." వరాహ. 4. 24.
  • కొరడా అని సూ. ని; దుర్మార్గుడు అని వావిళ్ళ ని. - రెండూ సందిగ్థ మనే వ్రాసినవి.
  • పై అర్థం సందర్భాన్ని బట్టి వ్రాసినదే. ప్రయోగాంత రాలున్నట్లు లేవు.

కుట్టుటాకు

  • విస్తరి.
  • విడియాకులు కుట్టగా ఏర్పడినది. కుట్టు____కుడి 489 కుడి___కుడి

కుట్టుతేలు

  • దుష్టుడు. ఆం. భా.

కుట్టుపోగులు

  • మొదట చెవి కుట్టినప్పుడు వేసే వట్టి బంగారుకాడతో చేసిన పోగులు.

కుట్టుపోయు

  • కుట్టు వేయు.

కుట్రపువాడు

  • దర్జీ. బ్రౌన్.

కుడిచి కూర్చుండు

  • 1. అందుకనే కాచుకొని యుండు.
  • 'అందుకు' అనునప్పుడు ఏదో ఒక చెడుపనికై అని కూడా.
  • 2. తన కేమీ అవసరం లేక పోయినా కల్పించుకొను.
  • "కుడిచి కూర్చుండి మీ రేల కొఱత యైన, కుమ్ము లాడెద రోయన్నదమ్ము లారా!" భీమే. 4. 53.
  • "కుడిచి కూర్చుండి రాజ్యంబు విడిచి పోవ." జైమి. 2. 108.
  • "కుడిచి కూర్చుండి వెత దెచ్చుకొంటి మొకటి." ప్రభా. 4. 16.
  • "కుడిచి కూర్చుండి యే గ్రొవ్వి, యివ్వేషంబు బూనిన యవివేకమునకు దోడు...." విప్ర. 3. 56.
  • "వాడు కుడిచి కూర్చొని ఊళ్లో వాళ్లందరిమీదా లేనిపోని అపవాదులు వేస్తుంటాడు." వా.
  • "కుడిచి కూర్చొని ఇదేం పనిరా?" వా.
  • తిని ఉండబట్టలేక అన్న పలుకుబడివంటిదే ఇది.
  • "తిని కుడిచి తిమ్మణ్ణి పాడెను." సా.

కుడితిలో పడ్డ యెలుక

  • అతి సంకటావస్థలో పడిన వ్యక్తి.
  • చూ. కుడితిలో బల్లి.

కుడితిలో పిల్లి

  • చూ. కుడితిలో బల్లి.

కుడితిలో బల్లి

  • అతిసంకటావస్థలో తగులుకొన్న సందర్భంలో ఉపయోగించే పలుకుబడి.
  • "వాడు కుడితిలో బల్లిలాగా నానా అవస్థా పడుతున్నాడు." వా.

కుడినీరు

  • మంచినీరు.
  • "పడమటి పన్నీరు కుడినీరు రాయంచ, గిండులు చెంగట గీలుకొల్పి." దశా. 7. 1.

కుడిబుజము

  • ప్రధానమైన అండ.
  • "కుడిబుజ మై రమ్ము గొబ్బున నెను బోతు, కానుక సేతు నూకాల తల్లి." కవిచకోర.
  • "వాడు రెడ్డికీ కరణానికి కుడిభుజం. వాడు లేందే ఏం జరుగుతుంది?" వా.

కుడిమివాడు

  • విషవైద్యుడు. బ్రౌన్. కుడి____కుడి 490 కుడు____కుడు

కుడిముట్టు

  • అన్నం తినే - నీళ్ళు త్రాగే - పాత్ర.
  • "తొడవులు చినికిన యెమ్ములు, గుడిముట్టు కపాల మిల్లు గుడి ముడి యెద్దె,క్కుడు గట్టువలుపు దో లగు, బడరున కై నవయ నేమి ప్రళయము వచ్చెన్." కుమా. 7. 39.

కుడియెడమగా

  • కొద్దిపాటి భేదముతో.
  • "ఆ ప్రాచీనవిగ్రహానికి ఇతను కుడి యెడమగా ప్రతిరూపం చేశా డంటే నమ్ము." వా.
  • "కాస్త కుడి యెడమగా ఉంటా రా అన్నదమ్ములు." వా.

కుడి యెడమ యెఱుగని

  • మంచీ చెడ్డా తెలియని.
  • "జడివాన కురిసినట్లే, విడువక వాదింతు రాత్మ వేత్తల మనుచున్, కుడి యెడ మెఱుగని మాటల, జడమతు లగు కొంద ఱన్న సంపగిమన్నా!" సంపగిమ. శ. 56.
  • "వాడికి కుడీ యెడమా తెలీదు. అందరినీ అలా గే కసురుకుంటాడు." వా.

కుడియెడమల దిరుగు

  • అటు ఇటు తిరుగు.
  • "ఎడనెడ దలవడుచో వడి,గుడి యెడమల దిరుగు నేనుగులపిఱుదులు నే,ర్పడునట్టి క్షణములోనన." కళా. 8. 86.

కుడి యెడమ లేక

  • అటూ యిటూ కూడా అనుట.
  • ఇటు వేయాలి అటుకాదు అన్న భేదం లేకుండా ఎటుపడితే అటు. ముందూ వెనుకా చూడకుండా అనుట వంటిది.
  • "వెడవిల్తుడు శిరముల బా,రిడి నను గుడి యెడమ లేక యేయం దొడగెన్." శ్రవ. 3. 45.

కుడుపకూటి ప్రాయమువాడు

  • బాలుడు.
  • అన్నము పెట్టి తినిపించవలసిన వయసులో ఉన్నవాడు అనుట.
  • తక్కువ అన్నం తినేవాడని కూడా భావార్థం.
  • "ఇసుమంత గాని లే డీ, పసిబాలుడు కుడుపకూటి ప్రాయమువాడు." పాండు. 4. 180.

కుడుపు దక్కు

  • ఒక్కప్రొ ద్దుండు, ఆహారం లేకుండు.
  • "కుల్యయందు ద్రిరాత్రంబు గుడుపు దక్కి, శౌచియై యఘమర్షణజపము చేసి, యశ్వమేధఫలము నందు ననఘ వరుడు." భార. అను. 2. 87.

కుడుపు వెట్టు

  • భోజనము పెట్టు - నై వేద్యము పెట్టు.
  • "చమురు చిప్పిలం గాల్చినకమ్మకఱ కుట్లం జట్రాతిపయి గాట్రేనికం గుడుపు వెట్టి."

కుడుముల వ్రేట్లాటలు కావు

  • సులభకార్యములు కావు. కుడు____కుడు 491 కుడు____కుతి
  • "కుడుముల వ్రేట్లాటలు గా, వుడు రాజానన రణంబు లూహించిన..." ప్రభా. 5. 195.

కుడువ గట్టను దొడుగను ముడువ కలదు

  • అనుభవించుటకు తగిన వన్నీ ఉన్నవి.
  • వాడుకలో తినడానికీ, కుడవడానికీ - తినడానికీ, తొడగ డానికీ - ఉం దని అంటారు.
  • "కుడువ గట్టను దొడుగను ముడువ బుడమి, నెంత గలిగిన..." హంస. 3. 206.

కుడువ గూడును గట్టుకో గోక లేక

  • తిన తిండి, కట్ట బట్ట లేక అని వాడుక.
  • "కుడువ గూడును గట్టుకో గోక లేక, యితని కిల్లాలి నై యుండ నేల యనుచు." శుక. 2. 365.

కుడువ నిచ్చు

  • భోజనం పెట్టుటకు ఒప్పు కొను
  • "....తనబానసంబు వానిం బిలిచి యే నొక్క బ్రాహ్మణునకుం గుడువ నిచ్చి మఱచి యుండితిం జెచ్చెఱ నవ్విప్రునకు మాంసంబుతో గుడువంబెట్టు మని పంచిన." భార. ఆది. 7. 115.

కుడువబెట్టి కంచ మాఱడి గొను

  • నోటిముందరి అన్నము తీయు. అన్నం పెట్టి కంచం తీసి వేయుట అంతే కదా.
  • "అతడు మంత్రశక్తి నసిబోయె గాక కా,కున్న మృత్యుబాధ నొందకున్నె, కాన గుడువ బెట్టి కంచ మాఱడి గొను, కంటె మిగుల బాతకంబు లేదు." భోజ. 6. 182.

కుడువబెట్టు

  • విం దిచ్చు.
  • "అవ్విప్రునకు మాంసముతో గుడువ బెట్టు మని పంచిన." భార. ఆది. 7. 115.

కుతకుతలాడు

  • 1. ఉడుకు.
  • "అన్నం కుతకుతలాడుతూ ఉంది." వా.
  • 2. కోపించు.
  • "అత నే మలా కుతకుతలాడు తున్నాడు?" వా.
  • 3. కళవళపడు.
  • "నా మనసు కుతకుతలాడుతూ ఉంది." వా.

కుతికంటు

  • కంటె.
  • "కుతికంటు సరిపెణ గుండ్లపేరు." హంస. 2. 190.

కుతికిలపడు

  • కూలబడు. మను. 4. 27.

కుతిల కుడుచు

  • కుతిలపడు; దు:ఖపడు.
  • "కొండల తిమ్మని జూచి లోలో కుతిల కుడుప నేటికే." తాళ్ల. సం. 12. 82.
  • "ఊళ్ళ వెంబడి దేవర, గుళ్ళపంచల జేరి గుతిల కుడిచి." హరి. 4. 191. కుతి____కుత్తు 492 కుత్తు____కుది

కుతిలగొను

  • బాధపడు.
  • "దైత్య రాజతనయ, దొడరి దేవయాని ద్రోపించె వలువీక, క్రుంగి నూతిలోన గుతిలగొనగ." భాగ. 9 స్కం. 523.

కుతిలపడు

  • దు:ఖపడు.
  • "కుష్ఠామయంబున గుతిలపడగ." శివ. 4. 78.
  • "కుతిలపడు నతండు గువ్వకుత్తుక తోడన్." పాండు. 3. 20.

కుతిలపఱుచు

  • ఇక్కట్టు పెట్టు; బాధ పెట్టు.
  • "కుతిలపఱుపరె నృపుబంట్లు గుదెల వారు." కాశీ. 5. 289.

కుతిలపాటు

  • బాధ.

కుతిల పెట్టు

  • బాధ పెట్టు.
  • "...అరాజకత్వ, దోషజాత మైన దురితబాహుళ్యంబు, కుతిలవెట్టి భూమి యతలమునకు, బోవ." భార. శాం. 2. 89.
  • రూ. కుతిలవెట్టు.

కుత్తుకంటు

  • కంటె. రా. వి. 1. 62.

కుత్తుకబంటి నీరు

  • కుత్తుక మునుగు దాక ఉన్న నీరు. నీటిలోతు చెప్పుటలో - మోకాలి బంటి (లోతు) మొలబంటి (లోతు) అంటారు.
  • "నిండు మనంబుతో విజితనీరధి గుత్తుకబంటి నీటితో, నుండి." కా. మా. 1. 131.

కుత్తుక విసము, నాలుక బెల్లము

  • గోముఖవ్యాఘ్రము లాంటి పలుకుబడి.
  • "కైరవాప్తకళంకంబు పేర విషము, లోన జీర్ణించి యుండ బైపైని చంద్రి,కలు వెలిగించెదవు కుత్తుకను విసంబు, నాలుకను బెల్లమును గాదె పాలసునకు." కవిరా. 3.

కుత్స సేయు

  • అసహ్యించుకొను, నిందించు.
  • "జీవితేశ్వరుడు డించిన యోగిరంబులు కుత్స సేయక భుక్తి గొనుట తగవు." కాశీ. 2. 75.

కుదికిలబడు

  • చదికిల బడు.

కుదిమట్టంగా

  • లావుకు తగినయెత్తు కలిగి.
  • "ఆ పిల్ల అంత పొడుగూ కాదు. అంత పొట్టీ కాదు. కుదిమట్టంగా ఉంటుంది." వా.
  • చూ. కుఱుమట్టము.

కుదియ గట్టు

  • ఒకటిగా కట్టు.
    కూటశాల్మలులందు గుదియ గట్టగ లేదు." రుక్మాం. 2. 22.

కుదియ బట్టు

  • గట్టిగా పట్టు; వెనుకకు లాగి పట్టు.
  • "వాహకుల్, పరిపరిలాగులం గుదియ బట్టుచు రా." జైమి. 2. 15.
  • "పగ్గముల్ కుదియబట్టి." జైమి. 3. 111. కుది____కుదు 493 కుదు____కుదు

కుదియబడు

  • వెనుకంజ వేయు; కృశించు.
  • "చిందముల కోలాహలములకు గుదియ బడక." భార. విరా. 4. 62.
  • "దేహంబు.....కుదియబడగ." దశా. 2. 139.

కుదిలపడు

  • చూ. కుతిలపడు.

కుదిలపఱుచు

  • బాధ పెట్టు, నొప్పించు.
  • "కూలికై న న్నిట్లు కుదిలపఱుచు చున్నారు." పరమ. 5. 48.

కుదుకనగోలు గైకొను

  • చెల్లు వేసికొను.
  • "ఇక నైన,కుదుకనగోలు గైకొనక నా ధనము, వదులుము." గౌ. హరి. ద్వితీ. పంక్తి. 1285.
  • వంచించు అని వావిళ్ళ. ని.

కుదుటపడు

  • ఊరట చెందు; ఒక స్థిమితమునకు వచ్చు.
  • "ఎన్ని కష్టాలు పడ్డా వాళ్ల కుటుంబం ఈనాటికి కొంత కుదుటపడింది." వా.

కుదురుకొను

  • 1. నెలకొను కవిక. 2. 61.
  • 2. స్థిరపడు.
  • "శివుడు చటులవిషాగ్నిం, గుదురుకొన గంఠబిలమున, బదిలంబుగ నిలిపె." భాగ. 8. 245.
  • "ఆ ఊళ్లో వా డింకా కుదురుకో లేదు." వా.

కుదురుకొల్పు

  • నెలకొల్పు.
  • "....గుబ్బ చన్నుల మీద గుదురు కొల్పి." క్రీడా. పు. 45.
  • స్థిరముగా నిలుపు.
  • "కురుకులంబున సత్కీర్తి గుదురు కొల్పు." జైమి. 1. 61.
  • ఇది 'పాదుకొలుపు' వంటిది.
  • కుదురు = పాదు.

కుదురుగా కూర్చుండు

  • స్థిరముగా కూర్చొను.
  • "నిశ్చలతం,గడు గుదు రై కూర్చుండుట, పుడమిన్ వీరాసనాఖ్య బొలుచు మహాత్మా!" కళా. 5. 162.

కుదురు చేయు

  • పాది చేయు, ఆలవాలమును ఒనర్చు.
  • "తాన కుదురు చేసి, వలయుబీజము లెల్ల మొలవ బెట్టి..." కుమా. 7. 19.

కుదురుపట్టు

  • పంటికుదుళ్లు.
  • "కుదురుప ట్టెడలి లివలివం గదలురదన పంక్తులును." కవిక. 5. 110.

కుదురుపడు

  • నెలకొను; స్థిరపడు; నిలుచు.
  • "మత్పాదభక్తి యాత్మను జనించిన మాత్ర జ్ఞానంబు గుదురుపడును." దశా. 1. 222.

కుదురు పఱుచు

  • కుదురుపడునట్లు చేయు.
  • "కీలుగొప్పున బైడి గేదంగిఱేకులు, గొనలు గానంగ రా గుదురుపఱచి." శృం. నైష. 8. 112. కుదు____కుప్ప 494 కుప్ప___కుప్ప

కుదురుపాటు

  • స్థిరత.
  • "వాని తండ్రికిం, బట్టము గట్టి యా కుదురుపా టవునంతకు నిల్చి." రాధ. 3. 52.

కుదువ పెట్టు

  • తాకట్టు పెట్టు.
  • ఇది రాయలసీమలో నేటికీ వినవచ్చే పలుకుబడి.
  • "విత్తంబు చాలని విభవంబు కొఱ గాదు, కుదువపెట్టగ రాదు కుందనంబు." రామలిం. 46.
  • "అప్పటి కిప్పుడు అల్లు డొచ్చా డని కంటె కుదువబెట్టి ఇరవై రూపాయలు తెస్తిని." వా.

కునికిపాట్లు పడు

  • తూగు, పని లేక ఉండు.
  • "ఆఫీసులో కూర్చునే వాడు కునికిపాట్లు పడుతూంటాడు." వా.

కునుకు పట్టు

  • నిద్ర పట్టు.
  • "కునుకు పట్టిన జుట్టుకొను దవాగ్ని." రామలిం.
  • "రాత్రంతా దోమలతో కునుకు పట్ట లేదు." వా.

కుప్ప కూలు

  • కుప్పగా కూలిపోవు.
  • "నిలువున కుప్ప లై కూలినట్లును." కవిక. 2. 197.

కుప్పకోలుగొను

  • ఎక్కు వగు.
  • "ఆర్తరవంబులు కుప్ప కోలుకొన." హరి. 3. 61. బ్రౌన్.

కుప్పగూరగా

  • 1. ఛిన్నాభిన్నముగా.
  • "ఎడగని యబ్బలంబు గడు నేడ్తెఱ గిట్టి మహాస్త్రశస్త్రముల్, గడు వడి గుప్పగూరగ జలంబున బై దొరగింప..." భార. ద్రోణ. 3. 152.
  • 2. కుప్పలుకుప్పలుగా.
  • "మదీయబాణంబుల గుప్ప గూర బఱపి." భార. భీష్మ. 3. 335. భోజ. 7.
  • రూ. కుప్పనగూరలుగా.

కుప్పగూరగా పడు

  • కుప్ప గూలబడు.
  • "కోపించినన్ గుప్పగూరగా బడియె, నా పాపమతి భస్మ మై." వర. రా. అర. పు. 38. పంక్తి. 9.

కుప్ప గూల్చు

  • కుప్పలుగా పడగొట్టు.
  • "కుప్ప గూల్చె నిశాచరకోటి నపుడు." భాస్క. రా. యు. 1965.

కుప్ప చిచ్చిడి పేలాలు కొఱకు

  • కొద్దిపాటి స్వలాభం కోసం ఇతరులకు అనంతంగా నష్టము కలిగించు.
  • తనకు కావలసినవి నాలుగు పేలాల గింజలు. వానికోసమై ధాన్యం కుప్ప కే నిప్పు పెట్టేవా డనుట.
  • పరమనీచు డనుపట్ల ఉపయోగించే పలుకుబడి.
  • పేలాలకోస మని వామికే నిప్పు పెట్టేవా డంతే కదా! కుప్ప____కుప్ప 495 కుప్ప____కుప్ప
  • "తలచు బ్రహ్మస్వదేవస్వములకు నెగ్గు, కుప్ప జిచ్చిడి పేలాలు కొఱుక దివురు, గ్రహణకాలంబునందు మున్గడు జలముల, సెబ్ర చెంచడ మా బ్రాహ్మణ బ్రువుండు." పాండు. 4. 196.
  • చూ. గడ్డం కాలుతూంటే చుట్ట ముట్టించు కొన్నట్టు.

కుప్పతెప్పలుగా

  • సమృద్ధిగా, ధారాళంగా.
  • "కప్పురపు గంది వనిలోన గలయ మెలగు, గప్పురపు టింటి బోదెల నుప్పతిల్లి, కుప్పతెప్పలుగా రాలు కప్పురంబు." మృ. వి. 2. 15.
  • "ఆ ఊళ్లో వంకాయలు కుప్ప తెప్పలుగా దొరుకుతాయి." వా.
  • చూ. కుప్పలు తెప్పలుగా.
  • రూ. కుప్పతిప్పలుగా.

కుప్పనగూర

  • చూ. కుప్పగూరగా.

కుప్పన గూరు

  • కుప్పగా కూలు.
  • ధ్వన్యనుకరణము.
  • "కయిసేయు తెఱం గయథాతథంబుగా, గుప్పన గూరి యొండొరుల గూడక." పారి. 3. 11.

కుప్పనూర్పులు

  • మహసూలు, పంట రాల్చుకునే కాలం.
  • "కుప్పనూర్పిళ్ల కాలంలో కూలీలకు మహా గిరాకీ." వా.

కుప్పలు గట్టు

  • కుప్పలు పడు.
  • "కుండల చారు మస్తములు కుప్పలు గట్టె పురంబువీథులన్." కేయూర. 2. 116.

కుప్పలుగా గురియు

  • ఎక్కువగా కురియు.
  • "హృదయము జిల్లని కుప్పలుగా గురిసీ జెమ్మటా." తాళ్ల. సం. 4. 179.

కుప్పలు గొను

  • కుప్పలు పడు.
  • "కుప్పలు గొన జల్లు పుప్పొడి యెరువుగా, బొరిబొరి విరహాగ్ని బొగుల జొచ్చె." ద్వాద. 5. 130.
  • "కుప్పలు గొను విక్రమార్కు గుణములకొఱకై." సంహా. 1. 31.

కుప్పలు తెప్పలుగా

  • చూ. కుప్ప తెప్పలుగా.

కుప్పలు పడు

  • గుంపులుగా చేరు; కుప్పలుగా పడు.
  • "ఏమిటికి నిక నిచటన్, గుప్పలు వడి నిలువగ." వరాహ. 10. 34.

కుప్పలో మాణిక్యము

  • చెడు పరిసరాల్లో ఉన్న మంచి వస్తువునో, మనిషినో గూర్చి చెప్పేటప్పుడు అనే మాట.
  • "ఆ పాడుకొంపలో అంతా రాక్షసులే. కుప్పలో మాణిక్యంలో ఆ పిల్ల ఒకటీ పుట్టింది." వా.

కుప్పవడు

  • కూలబడు; రాసులు పడు.
  • "కాళ్ళు కుప్పవడగ గదల జాలక." దశా. 4. 45.
  • "ధర బ్రేగులు గుప్పవడగ." చంద్రా. 2. 94.