పంచతంత్రి/ప్రథమాశ్వాసము
భానుకవి పంచతంత్రి
ప్రథమాశ్వాసము
| శా. | శ్రీరామాకుచకుంకుమఛ్ఛవిలసచ్ఛ్రీకౌస్తుభస్ఫూర్తి కా | 1 |
| శా. | గౌరీచిత్తసరోమరాళము వియద్గం(గాఝరీ)చంద్రరే | 2 |
| ఉ. | వారణరాజవక్త్రుఁడు దివాక[రశీతకరామరాధిపాం] | 3 |
| మ. | అరవిందమ్మున నున్న యట్ల నిజగేహంబందు వర్తించి సుం | 4 |
| మ | కమనీయోజ్జ్వలభాగ్యుఁ జేయుత మహాకారుణ్య మేపార సం | 5 |
| ఉ. | అంబురుహాసనానన గృహాంతరభాగమునన్ వసించి లో | |
| | య్యంబుజనేత్ర విద్యలకు నాకర మయ్యెడి దేవి భారతిన్ | 7 |
| వ. | అని యివ్విధమ్మున నిష్టదేవతాప్రార్ధనమ్ము చేసి, | 8 |
| గీ. | అఖిలజనులకు రామకథామృతమ్ము | 9 |
| క. | భారతవాగ్భణితులను న | 10 |
| సీ. | కావ్యత్రయము నాటకంబులు రచియించి | 11 |
| వ. | ఏ నొక్కప్రబంధమ్ము నిర్మింపంగోరి పురాతనకవీంద్రులచేత | 12 |
| సీ. | తనయరు లఖిలగోత్రక్షమాధరతట. | |
| | తన(దు) గుణమ్ములు (దనరి) పద్మభవాండ | |
| గీ. | బరగు శ్రీకృష్ణరాయ భూపాల కార్య | 13 |
| సీ. | వేదశాస్త్రపురాణవిద్యాప్రవీణత | |
| గీ. | నాదిగా గల్గువారలు నపరిమితము | 14 |
| క. | ధననిక్షేపము గృతియును | 15 |
| క. | తలపోయఁ గృతియ జగతీ | 16 |
| సీ. | మందాకినీచంద్రమందారచందన | |
| గీ. | మొదలుగా నున్నవారలు మోదమునను | 17 |
| ఆ. | ఆశ్రితుండు మీకు నాంధ్రభాషావిశా | 18 |
| మ. | వరవాగ్వైఖరి లక్షణజ్ఞతను శ్రీవత్సాన్వయఖ్యాతి భూ | 19 |
| వ. | అని కృతిపతితోడఁ జిట్టనామాత్యుండు వలుక నాతండు సంతో | 20 |
| స్రగ్ధర. | లక్ష్మీకారుణ్యవీక్షాలయశుభకలనాలంకృతస్ఫారతేజా! | 21 |
| స్రగ్ధర. | నామప్రఖ్యాతి నీతి న్మధురమృదులసన్మంజుభాషామనీషా | 22 |
| వ. | అనిస్తుతియించి యమ్మంత్రిమణిఁ గృతీశ్వరుంగా నియమించి తదీయ | 23 |
| శా. | భారద్వాజపవిత్రగోత్రమున శుంభల్లీలమైఁ గేశవుం | 24 |
| క. | భామామణి యగు గౌరమ | 25 |
| క. | వారల పుణ్యంబునఁ బెం | 26 |
| ఉ. | సారసశాత్రవాంకము వృషధ్వజకంధరనీల మష్టది | 27 |
| సీ. | గజపతి మెప్పించి కనకఘంటలు గొని | |
| | ధర్మమ్ము గుణము సత్యమ్మును దనతోఁడు | |
| గీ. | నవని నానార్థిజనదరిద్రాంధకార | 28 |
| గీ. | అతనికిని భార్యయై రుక్మమాంబ యపుడు | 29 |
| వ. | వారిరువుర భాగ్యవశంబున. | 30 |
| సీ. | ప్రత్యర్థిపార్ధివపట్టణద్వారక | 31 |
| గీ. | సజ్జనవ్రాతదైన్యతుషారహరణ | 32 |
| చ. | అమలినచందనా[స్పదము నాయత]వృత్తగుణమ్ము చారుభో | 33 |
| సీ. | ఏ మంత్రి సితకీర్తి హీరకర్పూరనీ | |
| | నే మంత్రి దానమ్ము జీమూతవాహన | |
| గీ | నఖిలభోగవినిర్జితహరిహయుండు | 34 |
| శా. | దానంబందుఁ బ్రతాపశక్తి నురువిద్యాప్రౌఢి [సద్బంధుమి | 35 |
| గీ. | పుణ్యగుణదానభోగవిభూతిఁ దనరు | 36 |
| వ. | ....... | 37 |
| క. | తనుఁ బశ్చిమాబ్ధిపాలకుఁ | 38 |
| వ. | ఏవం విధ గుణగణ... | 39 |
| క. | శ్రీరాజితభవనునకు న | 40 |
| క. | లాలితమహిళానవపాం | |
| | బ్రాలేయకరయశోమా | 41 |
| క. | బాహాసినిహతరిపుసం | 42 |
| క. | దానజలధౌతవిప్రవి | 43 |
| క. | నానామహీశమహితా | 44 |
| వ. | అభ్యుదయపరంపరాభివృద్ధిగా నా యొనర్పం బూనిన పంచతంత్రి | 45 |
| సీ. | కమనీయసాలబద్ధమణిప్రభాచ్ఛలా | |
| గీ. | ఘన(నవాగరు)ధూపితగంధవహము | 46 |
| వ. | అమ్మహానగరమ్మున కధీశ్వరుండగు సుదర్శనుండు. | 46 |
| సీ. | తనదృష్టి యష్టదిగ్దళమహీమండల | |
| గీ. | గంధగజగోత్రభూమిభృత్కచ్ఛపాహి | 47 |
| వ. | అంత నమ్మహీవల్లభుం డొక్కనాఁడు సమస్తవిద్యావిధిజ్ఞులగు | 48 |
| చ. | అలఘుకళావివేకవిభవాదులఁ బెంపగు సూనుఁ డేక్రియన్ | 49 |
| క. | ఘనవిద్వాంసుఁడు ధార్మికుఁ | 50 |
| క. | ఏలా! నరునకుఁ దనయా | 51 |
| గీ. | చోరు లపహరింపలేరు భూపాలుర | 52 |
| క. | అయమార్గనీతివిద్యా | 53 |
| క. | అనిన నృపుఁ జూచి విద్వ | 54 |
| వ. | అనిన నమ్మహీకాంతుండు నితాంతసంతోషమ్మున నతని నఖిల | 55 |
| చ. | చెలిమి యొనర్చినన్ గపటిచేఁ జెడుఁ దథ్యము తొల్లి కానన | 56 |
| వ. | మహాత్మా! యెవ్విధంబున........... నెఱింగింపుమనిన విష్ణు | 57 |
| మ. | మహిళారూప్య మనంగఁ బట్టణము రమ్య[ప్రాంశు]హర్మ్యావళీ | 58 |
| గీ. | అందు వర్థమానుఁడను వర్తకుఁడు గలఁ | 59 |
| వ. | అతఁడు పెద్దయుఁ దనహృదయమ్మున నిట్లు తలపోసె. | 60 |
| క. | సిరులును ఘనవిభవముల, | 61 |
| క. | [జలదానో]కహగోవ్రజ | 62 |
| సీ. | పుత్రపౌత్రకళత్రభోగభాగ్యస్వగా | |
| గీ. | నింబలరఁ గూర్చికొని సంభ్రమం బెలర్పఁ | 63 |
| వ. | అయ్యవసరంబున నతిజవంబునం జన నొక్కవిపినప్రదేశంబునఁ | 64 |
| ఉ. | పోవుచు వర్తకుండు వృషపుంగవురక్ష యొనర్ప నొక్కనిన్ | 65 |
| వ. | ఇవ్విధంబున వర్తకభృత్యుండు పెద్దకాలంబు నావృషభంబును | 66 |
| క. | జొంపములు గొనిన పచ్చిక | 67 |
| ఉ. | వారణరాజకుంభమును వ్రక్కలుజేసి తదీయరక్తముల్ | 68 |
| వ. | విలసిల్లుచుండి యతం డొక్కనాఁడు సమస్తమృగములు గొల్వ, | 69 |
| క. | తనభీతియుఁ దన నేరమి | 70 |
| క. | అని తలపోయుచు మదిబొడ | 71 |
| గీ. | తన్మృగేంద్రపరివృఢప్రధానసుతులు | 72 |
| వ. | తత్సమయంబున నయ్యిద్దఱిలో దమనకుండు కరటకుం గనుంగొని | 73 |
| క. | ధారుణి నెవ్వండ వ్యా | 74 |
| సీ. | అనవుడు దమనకుం డది చెప్పుమనఁ గర | |
| గీ. | స్తంభవిరాంతరమునఁ గోళములు వ్రేల | 75 |
| వ. | కావున నీవేళ మనకు నిన్నటి భుక్తశేషమృగామిషం బనుభ | 76 |
| చ. | పరుల మదంబుద్రెంచ దనబాంధవకోట్లను మన్చి దిక్కులన్ | 77 |
| సీ. | ఉదరపోషణమున నుండదె కొక్కెర | |
| గీ. | పరుల రక్షింపనోపని నరులజన్మ | 78 |
| వ. | క్షుద్రనదీవిధంబున వివేకశూన్యుం డల్పజీవనంబునన్ బరిపూర్ణ | 79 |
| గీ. | పలికినంత నెఱుఁగు పశువులు, దలపోయ | 80 |
| వ. | అట్లు గావున నాప్రజ్ఞాబలమున నెఱింగితి ననం గరటకుం డతని | 81 |
| క. | కోపప్రసాదగుణములు | 82 |
| గీ. | అనినఁ గరటకుఁ డిట్లను ననవసరము | 83 |
| వ. | ఎవ్విధంబుననైన నుపజీవులకుఁ బరివృఢసేవ విడువవచ్చునే యని | 84 |
| క. | పతి, యంగనాంగసంగ | 85 |
| వ. | అని చెప్పిన గరటకుండు దమనకుతో నీవు పతిసన్నిధికిం జని | 86 |
| క. | ఒరులాడిన వాక్యమ్ముల | 87 |
| క. | గురువైనసు [భటుఁడైనను] | 88 |
| క. | భారములేదు సమర్థున | 89 |
| వ. | అని యివ్విధంబునఁ దనపలుకులకుఁ బ్రత్యుత్తర మొసంగిన సంత | 90 |
| చ. | జవమున నామృగేంద్రవిభుసన్నిధికిం జని వందనమ్ము గౌ | 91 |
| వ. | దేవా! భవచ్చరణారవిందసేవకుండ, నీసేవకంటె నా కన్యంబొండు | 92 |
| గీ. | [నమ్మి] భృత్యుఁడనుచు నన్ను జూడకు దేవ | 93 |
| క. | ఇడుములు వొందిననైనను | 94 |
| క. | హలికుఁడు సమస్తబీజం | 95 |
| క. | తొడవులక్రియ భృత్యుల నిలి | |
| | పడర, నటుగాక తక్కినఁ | 96 |
| గీ. | కనకభూషణసముచితకమ్రమౌక్తి | 97 |
| చ. | జనవిభుఁ డజ్ఞుఁడైన పరిచారులు బుద్ధివిహీను, లట్టిచోఁ | 98 |
| ఆ. | ఘోరకాంతరాజగుణములచే నుప | 99 |
| ఆ. | చైత్రచిత్రభానుచందమ్ము పెనుపొంద | 100 |
| వ. | అని యివ్విధంబున [విన్నవించి] నిఖలమృగసేవితపాదాంబుజ | 101 |
| చ. | హరియును పోత్రిగాత్రధరుఁడై శరజన్ముఁడు ఛాగరూపియై | 102 |
| వ. | అని పలికిన, బింగళకుండు మదీయప్రధానపుత్రుండవగు నీవు | 103 |
| సీ. | అధిప పాథోవాంఛ నరుగుచు నిచ్చట | |
| గీ. | [4]జెప్పు మల్పు నధికుఁ జేసెద వలుఁగు నీ | 104 |
| క. | మును మృగధూర్తకకులనా | 105 |
| వ. | అనిన విని మృగవిభుం డది యెట్లని యడిగిన దమనకుం డాను | 106 |
| క. | మిక్కిలి నాఁకటిచేతం | 107 |
| క. | పవనాహతతరుశాఖా | |
| | జవ మొప్ప జడియ కతఁ డి | 108 |
| గీ. | అధికభోజన మిది గల్గె ననుచు లంబ | 109 |
| వ. | వచ్చిన శబ్దంబునకు భవన్మనంబున సాధ్వసం బేటి కిదె సర్వంబును | 110 |
| మ. | కనియెన్ భూధరసన్నిభాంగు నతి తీక్ష్ణ...... | 111 |
| మ. | కని గోవల్లభ! యిట్టు లొంటిఁ దిరుగంగా నేల యొక్కండ వి | 112 |
| వ. | ఇట్లు చెప్పిన నవ్వృషభేంద్రుండు జంబుకప్రభుం జూచి యయ్యా! | 113 |
| మ. | మదదంతావళ[కుంభసంభృతిలస]న్మాంసాన్నముల్ నిచ్చఁ బెం | 114 |
| వ. | అనిన సంజీవకుండు దమనకుం జూచి యతనికి నాకు మిత్రత్వం బెట్లు | 115 |
| క. | హీనాధికబలములు నీ | 116 |
| గీ. | అట్లు గావించి నన్ను నెయ్యమునఁ బ్రోవు | 117 |
| వ. | [నిలిచిన] పింగళకుం డతనిం బ్రియపూర్వకంబులగు వాక్యంబుల | 118 |
| సీ. | సమవర్తి వక్త్రదంష్ట్రాభీషణములగు | |
| గీ. | బ్రకటగాంభీర్యధైర్యదర్పప్రతాప | 119 |
| వ. | అని చెప్పిన విని యిట్టి బలపరాక్రమసంపన్నునికడ కెట్లు వోయితని | 120 |
| మ. | ఘనబాహాబలసంపదుజ్జ్వలుఁడు దీర్ఘక్రోథుఁడై వీరయో | 121 |
| వ. | అట్లు కావున నిర్భయమ్మున నచ్చటి కరిగితి నీకును నతనికి మైత్రి సంఘ | 122 |
| ఆ. | సంతసమ్ముతోఁడఁ జనుదెంచి వందనం | 123 |
| గీ. | అప్పు డిరువురు మైత్రిఁ బెంపారఁజేసి | 124 |
| వ. | ఇట్లు సింహవృషభేంద్రులు జంబుకనిమిత్తంబున మైత్రిఁజేసి సుఖం | 125 |
| సీ. | దమనకుం డను మున్ను ధాత్రిపై మేషసం | |
| ఆ. | గర్ణపర్వముగను గ్రమము దప్పక యుండ | 126 |
| గీ. | అతఁడు చిరకాల మార్జించినట్టి ధనము | 127 |
| వ. | ఆషాఢభూతియను దురితాత్ముం డది యవహరించువాఁడై యా | 128 |
| క. | ఒండొకటిఁ బాసి తాఁకుచు | 129 |
| క. | ఆలోపలఁ జనుదెంచి సృ | 130 |
| గీ. | అపుడు శివశర్మ మది విస్మయంబు నొంది | 131 |
| వ. | అంత శివశర్మ తననిలయమ్మున కేతెంచి యాషాఢభూతిం గానక | 132 |
| క. | నారాయణు నంబరల | 133 |
| చ. | తన మణి పోవ సంబరము ధారుణిలో వెదుకంగ వచ్చెనో! | 134 |
| క. | మరుదీశ దిగ్వధూటిక | 135 |
| వ. | తత్సమయంబునం గోకవిరహిలోక[భీ]కరంబులును జకోరహృదయ | 136 |
| చ. | ఒడలికి నన్ను, గన్నులకు నొప్పగుకెంపు మనోజ్ఞజిహ్వకున్ | 137 |
| వ. | ఉండు నెడ నంబష్ఠకన్యకాప్రేరితయై యుచితాలంకారమ్మునం జెలు | 138 |
| క. | ఒడ లెఱుఁగక కులటిక! యె | |
| | వడివని పట్టుక రోషం | 139 |
| వ. | ఇట్లు గృహస్తంభంబునఁ దన భార్యను విఱిచికట్టి పానపరవశత్వ | 140 |
| ఉ. | ఓగు పిసాళి గుల్లబడి యోటు, బికారి విటాళిపాలికిన్ | 141 |
| క. | ప్రియుఁ డంపిన వచ్చితి న | 142 |
| వ. | అని కుంటెనకత్తె యగు మంగలి చెప్పిన విని తంతుకారాంగన | 143 |
| చ. | పసిఁడిసలాక చెంగలువబంతి రతీశ్వరుదంతి యెప్పుడున్ | 144 |
| వ. | ఇ ట్లొప్పి యుచితశృంగారవేషమ్మున సంభ్రమంబు దళుకొత్త | |
| | ననంగశరమ్ముల నవయవమ్ము లెఱుంగక విటాన్వేషమ్మున మందగమన | 145 |
| క. | ఆతంతువాయుఁ డప్పుడు | 146 |
| వ. | ఇట్లు, అంబష్ఠి ముక్కు గోసి క్రమ్మఱఁ గంకటిపై నిద్రించినంత నా | 147 |
| సీ. | ప్రాచీదిశావధూఫాలదేశమ్మునఁ | 148 |
| వ. | ఇట్లు వేఁగు నవసరమ్మునఁ దంతువాయుని భార్య దంభనిద్రితుం | 149 |
| తే. | అన్యపురుషుని నాహృదయమ్ములోనఁ | 150 |
| వ. | అయ్యవసరమ్మున నతండు గనుంగవ దెఱచి నాసిక ముఖమ్ము | 151 |
| క. | సంతోషమ్మున భిక్షుం | 152 |
| వ. | అంతఁ దద్వల్లభుండగు క్షౌరకుండు పురజనమ్ములకుఁ బనులఁ | 153 |
| శా. | ముక్కున్ గత్తి కరమ్మునందుఁ దనరన్ మొఱ్ఱో మొఱాలింపరో! | 154 |
| సీ. | ఆతలవరి భూతలాధిపు కెఱిగింపఁ | |
| గీ. | తగరు పోర సృగాలమ్ము, తాఁ దలంప | 155 |
| వ. | వెండియు నమ్మహాత్ముండు సవిస్తరమ్ముగా నెఱిఁగింపఁ దత్స | 156 |
| క. | మృగవల్లభవృషభులకును | 157 |
| కవిరాజవిరాజితము. | చలమున విక్రమసంపద నోర్వవశం [బదికాక) యుపాయపుఁ బెం | 158 |
| వ. | ఒక్కనాఁ డవ్వాయసవిభుండు నిజసతిం జూచి ప్రసవసమయంబగు | 159 |
| క. | బక మొక్కటి మీల సము | 160 |
| వ. | అనిన నాకథావృత్తాంతం బెట్లని కాకం బడిగిన జంబుకప్రభుం | 161 |
| సీ. | అనఘ లంబోదరుండను బకాధిపుఁ డొక్క | |
| ఆ. | లాలకించి మీనులన్నియు నేతెంచి | 162 |
| క. | ఆమాట నమ్మి ఝషములు | 163 |
| గీ. | ఎండ్రివిభుఁ డెఱింగి యిప్పుడు నన్నును | 164 |
| వ. | అప్పు డతండు మనమ్మున నిట్లని వితర్కించె. | |
| చ. | ఇది కపటప్రభావమున నేచి ఝషమ్ముల మ్రింగి నన్ను దు | 165 |
| వ. | అట్లు గావున హింసాపరులుం గార్యాంతరంబుల హతు లగుదు రనిన, | |
| | బున కిట్లనియె నిమ్మహీపాలు [నంతఃపుర కాసారంబునకుం జని] కనకభూష | 166 |
| క. | రాజగృహమ్మునకును జని | 167 |
| క. | కని కాకము భూషణముం | 168 |
| వ. | వచ్చి తద్భూజంబుక్రింద నిలువంబడి. | |
| గీ. | పాదపము నెక్కి యందలి పాము జంపి | 169 |
| క. | మతిమంతుఁడైన సౌఖ్య | 170 |
| వ. | కరటకుం డాకథ యెఱింగింపు మన దమనకుం డిట్లనియె. | |
| సీ. | కలఁ డొక్కవనమునఁ గంఠీరవేంద్రుఁడు | |
| గీ. | ఘనతరోపాయ మొక్కటిఁ గాంచి, బుద్ధి | 171 |
| మత్తకోకిల. | లంబకర్ణ! మహాక్షుథం బడలంగఁ జేసితివన్న సిం | 172 |
| వ. | సింహంబు కుందేలున కిట్లనియె. | 173 |
| గీ. | నాకుఁ జూపఁగలవ! యాకేసరిప్రభు | 174 |
| వ. | మృగేంద్రుండును జలాంతరమ్మునఁ బ్రతిబింబితంబగు కంఠీర | 175 |
| గీ. | అధిప వీక్షింపు డిదె ప్రళయంబు వచ్చె | 176 |
| ఉ. | పింగళకుండు వానిఁ గడుప్రేమముతోడుతఁ జెప్పుమన్నఁ జె | 177 |
| వ. | అని చెప్పిన దమనకువాక్యమ్ము లాకర్ణించి హరిరాట్పుంగవుం | 178 |
| క. | ఉక్షపతి యొకఁడు మీకును | 179 |
| వ. | మృగరాజా! వృషభంబు కృతఘ్నుండు చేసిన మేలెఱుంగని | 180 |
| క. | పతికన్న మంత్రి బలిసిన | 181 |
| సీ. | రాజ్యరక్షకునిగా రాజు మంత్రిని నిల్పు | |
| గీ. | గాన విషమైన భోజ్యమ్ము గ్రక్కవలయుఁ | 182 |
| వ. | అని యివ్విధంబున రాజనీతిక్రమంబు విన్నవించినఁ బింగళకుం | 183 |
| క. | సుతుఁ డనుచుఁ జుట్ట మనుచును | 184 |
| క. | మంత్రుల బుద్దుల వినక, కు | 185 |
| వ. | అని చెప్పిన మృగేంద్రుఁ డిట్లను నే నతని కభయం బొసంగితి నా | 186 |
| గీ. | కావ్యమతము రిపునికాయమ్ము నెవ్విధి | 187 |
| వ. | రాజులకుఁ దలంప వీరధర్మంబు కారణంబు ధర్మాధర్మమ్ములు | 188 |
| ఉ. | నీకుఁ బ్రియమ్ము గూర్చి బహునీతులు కార్యపథమ్ము దెల్పినన్ | 189 |
| వ. | పెద్దయుంబ్రొద్దు చింతించి సంజీవకు గుణావగుణంబు లెఱింగెద | 190 |
| క. | తలపోయ నుగ్రవిక్రమ | 191 |
| వ. | ఎవ్వండేని గృహమ్మునం దననడవడి యెఱుంగనివానికిఁ బ్రతి | 192 |
| గీ. | అనఘ ము న్నొక్కరాజు శయ్యాతలంబు | 193 |
| గీ. | వానిఁ బొడగని ప్రీతితో వస్త్రయూక | 194 |
| క. | మానవనాయక! శోణిత | 195 |
| వ. | డిండిభా! నీవు తీక్ష్ణదశనుండవు కాలం బెఱుంగవు యెట్టివాని | 196 |
| క. | భూపతి ప్రతిహారులఁ గని | 197 |
| గీ. | మంచతల మెల్లఁ జూడఁ దన్మధ్యమందు | 198 |
| వ. | అట్లు గావున వివేకహీనునకుఁ దన శ్రీ యొసంగిన వస్త్రయూక | 199 |
| సీ. | కుశలంబె యని పల్కఁ గొల్చి మనెడు ప్రజ | |
| గీ. | నర్థియై గౌరవంబున నలరువాఁడు, | 200 |
| మ. | అన సంజీవకుఁ డిట్టిపల్కులకుఁ గార్యం బంతయున్ జెప్పు మ | 201 |
| వ. | అని పలికిన నిని యత్యంతవిషాదమ్మునఁ గుందుచుఁ సంజీవ | 202 |
| మ. | అపరాధ మ్మొకయింత లేని నను నన్యాయమ్మునన్ రాజు క | 203 |
| క. | కారణము లేక యల్గును | 204 |
| సీ. | అరయ జాత్యంధున కద్దమ్ముఁ జూపుచం | |
| | చెవిటి కేకాంతమ్ము సెప్పిన కరణి కృ | |
| గీ. | నతివివేకవిరహితాత్ముండు నగు మహీ | 205 |
| క. | దండింపఁదగనివారల | 206 |
| వ. | అని చెప్పి వెండియుఁ గపటరహితహృదయుండనగు నన్ను | 207 |
| చ. | సరసుల నక్రముల్, మలయజంబులఁ బన్నగరాజు, కేతకీ | 208 |
| క. | అన విని దమనకుఁ డిట్లను | 209 |
| చ. | మలయజశీతలమ్ములగు మాటలఁ దేల్చును, వచ్చినంతఁ బెం | |
| | న్నెలలు ముఖేందునం దమర, నిష్ఠురదంభము మానసమ్మునన్ | 210 |
| సీ. | బహుళాంధకారంబు వాప దీపము జీవ | |
| గీ. | బ్రేమమున నబ్జభవుఁడు గల్పించెగాని | 211 |
| వ. | అని చెప్పిన విని వృషభేంద్రుండు చింతాపరవశుండై తనలో | 212 |
| ఉ. | గాలముఖమ్ము మేఁతలకుగా నతిసంభ్రమవృత్తి నేఁగి, మీ | 213 |
| వ. | అనిన విని దమనకుండు సంజీవకుం జూచి. | |
| గీ. | అల్పులైనట్టి మాంత్రికులైన, వైద్యు | 214 |
| వ. | అని చెప్పిన విని సంజీవకుం డాకథ యెఱింగింపుమనిన దమనకుం | |
| | పూరపూగఖర్జూరనారంగులుంగలవంగపనసవకుళామ్లాతకాదిముఖ్య | 215 |
| క. | కలఁడు మృగేంద్రుం డతనికి | 216 |
| సీ. | ఉష్ట్రకులేంద్ర! యెందుండి నీరా కన, | |
| గీ. | పూని నావీఁపుపై నెత్తి కాననమున | 217 |
| వ. | అంత నాస్వర్ణకుఁడు నన్నుంగానక సకలకాననగిరిగహ్వరంబుల | 218 |
| సీ. | లొటిపిట్ట నీకును లొంగంగ నేటికి | |
| | ధికిని దోడ్కొనిపోయి యకలంక మృగరాజుఁ | |
| గీ. | డుగను గృపఁజేసి సంతోష మగణితముగఁ | 219 |
| క. | కాకం బాదిగ మువ్వుర, | 220 |
| గీ. | చూడఁగలచోటులన్నియుఁ జూచి వచ్చి | 221 |
| వ. | అని, మృగపతికి నుష్ట్రమ్ముమీఁది కోర్కె వెగ్గలంబగుటకు నీర | 222 |
| ఉ. | తెంపున నాలుబిడ్డల నతిక్షుథకుం బతి పాపవృత్తి శం | 223 |
| వ. | అని చెప్పిన విని కరుణార్ద్రచిత్తుడై వెండియు నిట్లనియె. | 224 |
| క. | గోదంతితురగకన్యా | 225 |
| క. | శరణన్నవానిఁ గాచిన | 226 |
| చ. | అని మఱియున్ మృగేంద్రుఁ డను నాతనితో నిపు డెట్లు చంపనే | 227 |
| వ. | మీ రంగీకరించిన నేమే వధించెదమన నతండు క్షుథాజ్ఞానప్రవే | 228 |
| క. | అడవులఁ బడి తిరిగితి | 229 |
| క. | భావింప నింతకాలము | 230 |
| వ. | విన్నవించి యామువ్వురిలోఁ గాకంబు మృగపతిని డగ్గఱి దేవా! | |
| | జాలవు కదలుమనిన నది యొదిగినిలిచె, వ్యాఘ్రం బేతెంచి నన్ను నాహా | 231 |
| శా. | బాహుళ్యక్షుథ నొంద నేమిటికి న న్బక్షింపుమన్నంత, ను | 232 |
| వ. | అని దమనకుండు సెప్పిన సంజీవకుండు విని యిట్లనియె. | 233 |
| గీ. | కలదు ము న్నొక్కగిరి మహాగహనమందు | 234 |
| వ. | అట్టి భూజమ్మునందు. | 235 |
| గీ. | కలఁడు కాండోద్భవుండను కాకవిభుఁడు | 236 |
| వ. | అం దొక్కనాఁడు సముద్రతీరమ్మున వసియించు చక్రియను వృద్ధ | 237 |
| క. | అందుల కాకులు దమకుల | 238 |
| వ. | ఇట్లు హంసకాకములయుద్ధమ్ము మాన్పి యావృద్ధహంసంబుఁ | 239 |
| క. | వడితో శంపాజాలము, | 240 |
| క. | కడు బలిభుక్కులు వడవడ | 241 |
| వ. | ఇట్లని విన్నవించె. | 242 |
| ఆ. | వానగాలిచేత [5]వడలెల్ల స్రుక్కెను | 243 |
| వ. | అనిన విని బలిభుగ్వల్లభుండు తమవారల కిట్లనియె. | 244 |
| క. | ఆఁకఁటచేతను మీరలు | 245 |
| క. | అన విని కాకులు మనకును | 246 |
| గీ. | అవునె పాపులార యతిథియై వచ్చిన | 247 |
| వ. | అని కొన్నియుపాయమ్ములు కాండోద్భవునకు నెఱింగించిన | 248 |
| చ. | సమరముఖంబునం బడిన స్వర్గము, గెల్చిన లక్ష్మి గల్గు, కా | 249 |
| వ. | అనిన దమనకుం డిట్లనియె శత్రువిక్రమం బెఱింగియు నెవ్వండేని | 250 |
| సీ. | వనధితీరమ్మున వసియించి టిట్టిభ | |
| గీ. | తెలియ కేమని యూహించి పలికెనేని | |
| | వోలె జెడు నన మదికి నద్భుతము వొడమ | 251 |
| గీ. | కంబుకంథరుఁడన నొక్కకమఠవిభుఁడు | 252 |
| వ. | అందుఁ జిరకాలం బుండ ననావృష్టిదోషమ్ము వచ్చె నయ్యవస | 253 |
| ఉ. | చండకరాంశుజాలము కృశానుశిఖావళిమాడ్కి నుగ్రమై | 254 |
| వ. | అట్టిసమయంబున వికటసంకటు లన్యసరోవరంబున కరుగ నిశ్చ | 255 |
| మ. | నను బాయందగదయ్య మీకు నేను నన్యాయంబు మీ రెందుకై | 256 |
| వ. | అధికజవమ్మునం జన, జనమ్ము తమ్ముం బొడగని యిది చిత్రమ్మని | 257 |
| ఆ. | ధాత్రిలో, ననాగత విధాత, యుత్పన్న | 258 |
| సీ. | అది యెట్టిదనఁ, గమలాకరం బొక్కటి | |
| గీ. | వానితండ్రి కోరివచ్చిన నెఱిఁగి త | 259 |
| చ. | అలిఁగి సుతుండు మీభవనమందులకున్ జనుదెంచెనంచు నీ | 260 |
| వ. | మీజనకుం డెఱుంగకుండం జనుమని కరుణార్ద్రచిత్తయుం | 261 |
| క. | జాలరులు వచ్చి యొక్కట | 262 |
| క. | మృతి నొందినట్లు దెలిసిన | |
| | చితగతిఁ జన, నతిగర్విత | 263 |
| వ. | పట్టుకొను నవసరంబున నుత్పన్నమతి చిలుపచిలుప నీరునంబడి | 264 |
| క. | టిట్టిభవిభుఁ డొనరించిన | 265 |
| ఉ. | టిట్టిభి యంత నేడ్చినఁ గడింది మగంటిమి నాతఁ డిట్లనున్ | 266 |
| వ. | ఇట్లు టిట్టిభమ్ము సుపర్ణు నుతియించిన నతం డతనిభక్తికి మెచ్చి | 267 |
| దండకము. | శ్రీ మత్కృపావీక్ష! రక్షోమదాంభోధి[6]మంథాన | |
| | బద్మగర్భాచ్యుతేశాభిధానంబులం దాల్చి నానాజగద్రాజి, కుత్పత్తి రక్షాల | 268 |
| చ. | అని వినుతించినం గరుణ నంబుజనాభుఁడు [వానితోఁడ] | 269 |
| వ. | దేవా! మత్కులసంభవుండగు టిట్టిభవరునండమ్ముల మహో | 270 |
| క. | లాంగూలం బల్లార్చి క | 271 |
| క. | అని చెప్పి దమనకుఁడు వెసఁ | 272 |
| క. | హితమంత్రి వయ్యు నక్కట | 273 |
| వ. | అని పలికెఁ దదనంతరంబ. | 274 |
| ఉ. | నీలబలాహకవ్రజము, నింగిపయిం గనుపట్టె మందవా | 275 |
| వ. | తత్సమయంబున వృషభేంద్రుడును గాలచోదితుండై ధారా | 276 |
| చ. | నృపతి మదోద్ధతుండయిన నేర్పున మంత్రివరుండు రాచకా | |
| | ల్వి పడగఁ జెప్పి వాని యవివేకము మాన్పి హితం బొనర్చినన్ | 277 |
| చ. | గురు వెలయన్ బ్రధాని, నృపకుంజరు నర్భకురీతి, నీతిశా | 278 |
| ఉ. | ఆరసిచూడ రాజు సుకృతాంచితుఁడైవఁ, దదీయసేవకుం | 279 |
| వ. | అని పల్కి ధర్మమార్గమ్ము కపటాంధతమసమ్మున నెఱుంగఁ | 280 |
| చ. | జలధి సరిత్సుధాకిరణశైత్యసమేధితమైన, యాహిమా | 281 |
| క. | లలనాకుచదుర్గంబులు | 282 |
| వ. | తత్కాలమ్మున, — | 283 |
| సీ. | వలగొని వణఁకుచు వానరు లడవిలో | 284 |
| అ. | అనఘ యెఱుఁగఁ జెప్పు మాకథావృత్తాంత | 285 |
| వ. | భిక్షుండును గతిపయదినమ్ములు చనిన నతనిఁ గృపావీక్షణం | 286 |
| చ. | అవనిపుఁ డొక్కకార్యమున కంపిన దూరము బోయ సోపోవుచున్, | 287 |
| వ. | లుబ్ధకా! గురువువెంట్ల శిష్యుండు పోవుఁ గాని, శిష్యునివెంట | |
| | బాదజలమ్ము గలుగు, రాకున్న, నీయంగుష్ఠమ్ము నా కిమ్మని దుర్బుద్ధిం జేసి | 288 |
| క. | గురువుఁ బడఁద్రోసి చరణాం | 289 |
| గీ. | అధికమగు దుష్కృతం బెవ్వఁ డాచరించు | 290 |
| వ. | విని దమనకుం డది యెఱింగింపుమనినఁ గరటకుం డిట్లని చెప్పం | 291 |
| సీ. | ధర్మబుద్ధి మహానిధానమ్ము గని దుష్ట | 292 |
| గీ. | అద్దురాత్ముండు చిరకాల మరుగ, ధర్మ | 293 |
| ఉ. | అవ్విధ మాచరింపుమన, నాతఁడుఁ దానును నేఁగి గుద్దటన్ | 294 |
| వ. | అను పలుకులు పలుక, నన్యోన్యవివాదం బధికంబయ్యె నంత న | 295 |
| సీ. | పశ్యతోహరుఁ డతిపాపాత్ముఁ డితని ని | |
| ఆ. | ధనమటన్న, నతఁడు దద్విధ మేరీతి | 296 |
| వ. | అట్లైన నధికద్రవ్యము చేకూఱుననం దనూభవునకు నతం డిట్లను, | 297 |
| క. | ఒకవిటపకోటరమ్మున | 298 |
| గీ. | అంత బకపతి తనభార్యయందుఁ గన్న | 299 |
| వ. | బకపతీ! చింతాక్రాంతస్వాంతుండ వగుటకుం గతం బేమి యన | 300 |
| క. | నకులమ్ము వెడలి మీనప్ర | 301 |
| వ. | ఇట్లు గావున నుపాయమ్ము క్రియ నపాయమ్ము చింతింపవలయు | 302 |
| చ. | కలువలఁ బాసి తుమ్మెదలు కంజగృహమ్ముల డాయఁ, గుక్కుటం | 303 |
| వ. | ఇట్లు వేఁగిన దుష్టబుద్ధియు,— | 304 |
| గీ. | అద్దురాత్ముండు పెద్దల నప్పు డటకుఁ | 305 |
| వ. | అని పలుక నావృక్షకోటరమ్ములోనున్న వృద్ధవణిక్కు ప్రజలకు | |
| | నను వాక్యంబు వినంబలికిన, పెద్దలు నాశ్చర్యంబు నొందిరి. ధర్మబుద్ధియు | 306 |
| చ. | పొగ లెగయంగ నుగ్రత, నభోవలయమ్మున విస్ఫులింగముల్ | 307 |
| క. | ఆలోన భూతధాత్రీ | 308 |
| వ. | అట్లు గావున, చేసిన దుష్కృతం బెట్టివారికి ననుభవహేతువగు | 309 |
| క. | కులము కుపుత్రునిచేతం, | 310 |
| గీ. | విషధనంజయభీమదర్వీకరముల | 311 |
| వ. | వెండియు నిట్లనియె. | |
| ఆ. | ఎలుక లద్భుతముగ నెందేని లోహస | 312 |
| వ. | విని దమనకుం డేతత్కథ యెఱింగింపుమనినఁ గరటకుం డిట్లనియె. | 313 |
| క. | అతిరయమున లోహసహ | 314 |
| వ. | విని యిది మహాద్భుతంబని పెద్దయుం బ్రొద్దు చింతించి యతం | 315 |
| ఉ. | బాలకుఁ డెందుఁ బోయెనని పల్కిన, నాతఁడు డేగ బల్విడిన్ | 316 |
| వ. | మూషికమ్ము లస్మదీయలోహసహస్రమ్ముల భక్షించినట్ల, నీ | |
| | మహాత్ముఁడని నిశ్చయించి యాతని యినుపముద్దలు తెచ్చియిచ్చె, నా | 317 |
| క. | వేయు, పది, యేను, చేతులు | 318 |
| క. | అని కరటకుఁ డీచందం | 319 |
| వ. | అప్పుడు. | 320 |
| మ. | కర మాశ్చర్యముగా, హిరణ్యకశిపున్ గైవల్యమున్ జేర్చి, బం | 321 |
| వ. | ఇట్లు విజృంభించి మృగపతి శోభిల్లుచుండఁ గరటకదమనకు లతని | 322 |
| గీ. | మొదలు రక్షించి వృషభేంద్రుఁ గదనభూమి | 323 |
| ఉ. | ప్రాణసమానుఁడైన వృషభప్రభుఁ, గోపయుతుండనై, రణ | 324 |
| క. | దమనకుఁ డను, హర్యక్షో | 325 |
| ఆ. | కైతవమున కధికకైతవం, బాదరం | 326 |
| వ. | ఏతదితిహాసం బెఱింగింపుమనిన, దమనకుం డిట్లని చెప్పందొడంగె, | 327 |
| క. | తనవీట నున్న వారాం | 328 |
| వ. | ప్రభాతం బగుడు నరేంద్రుండు నిజస్వప్నప్రకారంబు తనవద్ది | 329 |
| సీ. | కీలుకొప్పున నున్న గేదంగిఱేకులు | |
| గీ. | రుక్మతాటంకమణిగణరుచులఁ జిన్ని | 330 |
| గీ. | వచ్చి జలజాయతాక్షి భూవరునిమ్రోల | 331 |
| వ. | నరవరా! నిఖిలధర్మాధర్మవిదుండవగు నీ వెఱుంగని తగ వేది | 332 |
| ఉ. | చంచలచిత్త మేల నృపసత్తమ! విత్తము దర్పణమ్ముఁ దె | 333 |
| చ. | కల దను నొందెనంచు, మహికాంతుని నిద్దుర పైఁడి వేఁడ, వా | 334 |
| వ. | అప్పు డాసభాజనమ్ము తదుపాయమ్ము నకు విస్మయంబందె. | 335 |
| క. | తను నధికసభామధ్యం | |
| | ద్రునివలనఁ బడసి చిలుకం | 336 |
| క. | ఆరమణి నృత్యవిద్యా | 337 |
| సీ. | మెప్పించి వెసను నమ్మేదినీరమణుని | |
| ఆ. | జిలుక దోఁగిదోఁగి చేరె జాలరిరంధ్ర | 338 |
| వ. | అంతఁ దత్సమయమ్మునం గీరమ్మును దృగ్గోచరమ్ము గాకుండ | 339 |
| సీ. | ఖండేందుశేఖరుఁ జండీశుఁ గుండలి | |
| | శర్వు నానాకళాఖర్వు గజాసుర | |
| గీ. | భీము నప్పురిలింగమ్ముఁ బ్రియ మెలర్ప | 340 |
| వ. | ఇట్లు చని చరమసంధ్యాసమయమ్మున నబ్భీమలింగమ్ము గుడి | |
| చ. | చెలులు ప్రయత్వపూర్వముగఁ జెంగలువల్ పొగడ ల్నవోత్పలం | 341 |
| క. | ఆరాజబింబవదన పు | 342 |
| క. | ఓలలన! నిన్ను మెచ్చితి | 343 |
| వ. | స్వామీ! మహాదేవ! దేవతారాధ్య! మదనభూతిలిప్తాంగ! తావ | 344 |
| గీ. | పడఁతి! నీకల్మషమ్ములు వాయఁ బుడమి | 345 |
| వ. | మగుడి చనుదెంచినం, జూచి నితాంతకౌతుకమ్మున నమ్మహా | 346 |
| ఆ. | కైతవమున కధికకేతవం, బాదరం | 347 |
| మ. | అనిన, న్వారవధూటి ఘోరతరశోకాంభోనిధిం దేలుచున్ | 348 |
| వ. | అది గావున వృషభేంద్రుండు హితం బాచరించిన, నీవును హితం | 349 |
| శా. | సారాసారవిచార! నూత్నభరతాచార్యాంక! మార్తాండతే | 350 |
| క. | చారుతరమానగుణగాం | 351 |
| పంచచామరము. | జితామరేంద్రభోగ! వాగ్విశేష(సర్వ)లోకస | 352 |
గద్య
ఇది శ్రీ భారతీవరప్రసాదలబ్ధవిద్యావిచిత్ర తిప్పనమంత్రిపుత్ర
సుజనవిధేయ భానయ నామధేయ ప్రణీతంబైన
పంచతంత్రియను మహాప్రబంధమ్మునందుఁ
బ్రథమాశ్వాసము
