అయోధ్యాకాండము - సర్గము 103

వాల్మీకి రామాయణము

రామాయణ కాండములు

1. బాలకాండము

2. అయోధ్యాకాండము

3. అరణ్యకాండము

4. కిష్కింధకాండము

5. సుందరకాండము

6. యుద్ధకాండము

7. ఉత్తరకాండము

తాం ష్రుత్వా కరుణాం వాచం పితుర్మరణసంహితాం |

రాఘవొ భరతెనొక్తాం బభూవ గతచెతనహ్ || 2-103-1

తం తు వజ్రమివొత్సృ్ఇశ్టమాహవె దానవారిణా |

వాగ్వజ్రం భరతెనొక్తమమనొజ్ఝ్ణం పరంతపహ్ || 2-103-2

ప్రగృ్ఇహ్య రామొ బాహూవై పుశితాగ్రొ యథా ద్రుమహ్ |

వనె పరషునా కృ్ఇత్తస్తథా భువి పపాత హ || 2-103-3

తథా నిపతితం రామం జగత్యాం జగతీపతిం |

కూలఘాతపరిష్రాంతం పసుప్తమివ కుఝ్ణ్జరం || 2-103-4

భ్రాతరస్తె మహెశ్వాసం సర్వతహ్ షొకకర్షితం |

రుదంతహ్ సహ వైదెహ్యా సిశిభుహ్ సలిలెన వై || 2-103-5

స తు సంజ్ఝ్ణాం పునర్లబ్ధ్వా నెత్రాభ్యామస్రముత్సృ్ఇజన్ |

ఉపాక్రామత కాకుత్థ్సహ్ కృ్ఇపణం బహు భాశితుం || 2-103-6

స రామహ్ స్వర్గతం ష్రుత్వా పితరం పృ్ఇథివీపతిం |

ఉవాచ భరతం వాక్యం ధర్మాత్మా ధర్మసంహితం || 2-103-7

కిం కరిశ్యామ్యయొధ్యాయాం తాతె దిశ్టాం గతిం గతె |

కస్తాం రాజవరాద్ధీనామయొధ్యాం పాలయిశ్యతి || 2-103-8

కిం ను తస్య మయా కార్యం దుర్జాతెన మహాత్మనహ్ |

యొ మృ్ఇతొ మమ షొకెన మయా చాపి న సంస్కృ్ఇతహ్ || 2-103-9

అహొహ్ భరత! సిద్ధార్థొ యెన రాజా త్వయానుఘ!|

షత్రుఘ్నెన చ సర్వెశు ప్రెతకృ్ఇత్యెశు సత్కృ్ఇతహ్ || 2-103-10

నిశ్ప్రధానా మనెకాగ్రాం నరెంద్రెణ వినా కృ్ఇతాం |

నివృ్ఇత్తవనవాసొ.అపి నాయొధ్యాం గంతుముత్సహె || 2-103-11

సమాప్తవనవాసం మామయొధ్యాయాం పరంతప |

కొ.అను షాసిశ్యతి పునస్తతె లొకాంతరం గతె || 2-103-12

పురా ప్రెక్శ్య సువృ్ఇత్తం మాం పితా యాన్యాహ సాంత్వయన్ |

వాక్యాని తాని ష్రొశ్యామి కుతహ్ ష్రొతసుఖాన్యహం || 2-103-13

ఎవముక్త్వా స భరతం భార్యామభ్యెత్య రాఘవహ్ |

ఉవాచ షొకసంతప్తహ్ పూర్ణచంద్రనిభాననాం || 2-103-14

సీతె మృ్ఇతస్తె ష్వషురహ్ పిత్రా హీనొ.అసి లక్శ్మణ |

భరతొ కుహ్ఖమాచశ్టె స్వర్గతం పృ్ఇథివీపతిం || 2-103-15

తతొ బహుగుణం తెశాం బాశ్పొ నెత్రెశ్వజాయత |

తథా బ్రువతి కాకుత్థ్స కుమారాణాం యషస్వినాం || 2-103-16

తతస్తె భ్రాతరస్సర్వె భృ్ఇషమాష్వాస్య రాఘవం |

అబ్రువన్ జగతీభర్తుహ్ క్రియతాముదకం పితుహ్ || 2-103-17

సా సీతా ష్వషురం ష్రుత్వా స్వర్గలొకగతం నృ్ఇపం |

నెత్రాభ్యామష్రుపూర్ణాభ్యామషకన్నెక్శితుం పతిం || 2-103-18

సాంత్వయిత్వా తు తాం రామొ రుదతీం జనకాత్మజాం |

ఉవాచ లక్శ్మణం తత్ర దుహ్ఖితొ దుహ్ఖితం వచహ్ || 2-103-19

ఆనయెణ్‌గుదిపిణ్యాకం చీరమాహర చొత్తరం |

జలక్రియార్థం తాతస్య గమిశ్యామి మహాత్మనహ్ || 2-103-20

సీతా పురస్తాద్ర్వజతు త్వమెనామభితొ వ్రజ |

అహం పష్చాద్గమిశ్యామి గతి ర్హ్యెశా సుదారుణా || 2-103-21

తతొ నిత్యానుగస్తెశాం విదితాత్మా మహామతిహ్ |

మృ్ఇదుర్దాంతస్చ షాంతష్చ రామె చ దృ్ఇఢభక్తిమాన్ || 2-103-22

సుమంత్రస్తైర్నృ్ఇపసుతైహ్ సార్ధమాష్వాస్య రాగవం |

ఆవాతారయదాలంబ్య నదీం మందాకినీం షివాం || 2-103-23

తె సుతీర్థాం తతహ్ కృ్ఇచ్చ్హ్రాదుపాగమ్య యషస్వినహ్ |

నదీం మందాకినీం రమ్యాం సదా పుశ్పితకాననాం || 2-103-24

షీఘ్రష్రొతసమాసాద్య తీర్థం షిమమకర్దమం |

సిశిచుస్తుదకం రాజ్ఝ్ణె తాతైతత్తె భవత్వితి || 2-103-25

ప్రగృ్ఇహ్య చ మహీపాలొ జలపూరితమఝ్ణ్జలిం |

దిషం యామ్యామభిముఖొ రుదన్వచనంబ్రవీత్ || 2-103-26

ఎతత్తె రాజషార్దూల విమలం తొయమక్శయం |

పితృ్ఇలొకగతస్యాద్య మద్దత్తముపతిశ్ఠతు || 2-103-27

తతొ మందాకినీతీరాత్ర్పత్యుత్తీర్య స రాఘవహ్ |

పితుష్చకార తెజస్వీ నివాపం బ్రాతృ్ఇభిహ్ సహ || 2-103-28

ఐణ్‌గుదం బదరీమిష్రం పిణ్యాకం దర్భసంస్తరె |

న్యస్య రామస్స దుహ్ఖార్తొ రుదన్వచనమబ్రవీత్ || 2-103-29

ఇదంభుణ్‌క్శ్వ మహారాజ ప్రీతొ యదషనా వయం |

యదన్నహ్ పురుశొ భవతి తదన్నా స్తస్య దెవతాహ్ || 2-103-30

తతస్తెనైవ మార్గెణ ప్రత్యుత్తీర్య నదీతటాత్ |

ఆరురొహ నరవ్యాఘ్రొ రమ్యసానుం మహిధరం || 2-103-31

తతహ్ పర్ణకుటీద్వారమాసాద్య జగతీపతిహ్ |

పరిజగ్రాహ బాహుభ్యాముభౌ భరతలక్శ్మణౌ || 2-103-32

తెశాం తు రుదతాం షబ్దాత్ప్రతిష్రుత్కొ.అభవద్గిరౌ |

భ్రాతృ్ఊ సహ వైదెహ్యా సింహానామివ నర్ధతాం || 2-103-33

మహాబలానాం రుదతాం కుర్వతాముదకం పితుహ్ |

విజ్ఝ్ణాయ తుములం షబ్దం త్రస్తా భరతసైనికాహ్ || 2-103-34

ఆబ్రువంష్చాపి రామెణ భరతస్సంగతొ ధ్రువం |

తెశామెవ మహాషబ్దహ్ షొచతాం పితరం మృ్ఇతం || 2-103-35

అథ వాసాంపరిత్యజ్య తం సర్వె.అభిముఖాహ్ స్వనం |

అ ప్యెకమనసొ జగ్ముర్యథాస్థానం ప్రధావితాహ్ || 2-103-36

హయైరన్యె గజైరన్యె రథైరన్యె స్వలంకృ్ఇతైహ్ |

సుకుమారాస్తథైవాన్యె పద్భిరెవ నరా యయహ్ || 2-103-37

అచిరప్రొశితం రామం చిరవిప్రొశితం యథా |

ద్రశ్టుకామొ జనస్సర్వొ జగామ సహసాష్రమం || 2-103-38

భ్రాతౄఉణాం త్వరితాస్తత్ర ద్రశ్టుకామాస్సమాగమం |

యుయుర్బహువిధైర్యానైహ్ ఖరనెవిస్వనాకులైహ్ || 2-103-39

సా భూమిర్బహుభిర్యానై ఖరనెమిసమ్రహతా |

ముమొచ తుములం షబ్దం ద్యౌరివాభ్రసమాగమె || 2-103-40

తెన విత్రాసితా నాగాహ్ కరెణుపరివారితాహ్ |

ఆవాసయంతొ గంధెన జగ్మురన్యద్వనం తతహ్ || 2-103-41

వరాహవృ్ఇకసంఘాష్చ సింహాష్చ మహిశాహ్ సర్పవానరాహ్ |

వ్యాఘ్రగొకర్ణగవయాహ్ విత్రెసుహ్ పృ్ఇశతైస్సహ || 2-103-42

రథాణ్‌గసాహ్వా నత్యూహ హంసాహ్ కారణ్డవాహ్ ప్లవాహ్ |

తథా పుంస్కొకొలాహ్ క్రౌఝ్ణ్చ విసంజ్ఝ్ణా భెజిరె దిషహ్ || 2-103-43

తెన షబ్దెన విత్రస్తైరాకాసం పక్శిభిర్వఋ్ఇతం |

మనుశ్యైరావృ్ఇతా భూమిరుభయం ప్రబభౌ త దా || 2-103-44

తత్తస్తం పురుశవ్యాఘ్రం యషస్విన మకీలంశం |

ఆసీనం స్థణ్డిలె రామం దదర్ష సహసా జనహ్ || 2-103-45

విగర్హమాణహ్ కైకెయీం మంథరాసహితామపి |

అభిగమ్య జనొ రామం బాశ్పపూర్ణముఖొ.అభవత్ || 2-103-46

తాన్నరాన్ బాశ్పపూర్ణాక్శాన్ సమీక్శ్యథ సుదుహ్ఖితాన్ |

పర్యశ్వజత ధర్మజ్ఝ్ణహ్ పితృ్ఇవన్మాతృ్ఇవచ్చ నహ్ || 2-103-47

స తత్ర కాంష్చిత్ పరిశన్వజె నరాన్ |

నరాష్చ కెచిత్తు తమభ్యవాదయన్ |

చకార సర్వాన్ సవయస్యబాంధవాన్ |

యథార్హ మాసాద్య తదా నృ్ఇపాత్మజహ్ || 2-103-48

స తత్ర తెశాం రుదతాం మహాత్మనాం |

భువం బ ఖం చాషునినాదయన్ స్వనహ్ |

గుహ గిరీణాం చ దిష్ష్చ సంతతం |

మృ్ఇదణ్‌గఘొశప్రతిమహ్ ప్రషుష్రువె || 2-103-49